A Giao (Colla Asini)

A giao là cao được nấu từ da lừa, có nhiều công dụng bồi bổ, cầm máu, làm thuốc an thai. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin về vị thuốc a giao.

1 Giới thiệu về vị thuốc A giao

1.1 A giao là gì?

Vị thuốc A giao có tên khoa học Colla Asini, Gelatinum Asini, Gelatina nigra. 

A giao là keo chế từ da lừa cạo bỏ lông, nấu thành cao. Con lừa có tên khoa học Equus asinus L. thuộc ngành có xương sống (Vertebrata), lớp có vú (Mammalia), bộ guốc lẻ (Perissodaetyla), họ Ngựa Equidae, 

A là tên huyện Đông A thuộc tỉnh Sơn đóng Trung Quốc, giao là keo. Tại huyện Đông A có cái giếng, dùng nước giếng này nấu da lừa sắc đặc thành cao do đó có tên a giao.

2 Cách chế biến A giao 

Theo Trung dược chí, cách chế a giao của Trung Quốc như sau: Lấy da lừa ngâm nước 2- 3 ngày cho mềm. Lấy ra cạo sạch lông, cắt thành từng miếng nhỏ. Rửa sạch lần nữa. Cho vào nồi, đổ ngập nước đun 3 ngày 3 đêm. Lấy nước ra, thay nước mới, làm như vậy 5-6 lần để lấy hết chất keo của da lừa. Lọc qua dây đồng có mắt nhỏ. Thêm vào nước lọc một ít phèn chua, khuấy đều, chờ vài giờ, các tạp chất lắng xuống. Gạn lấy lớp trong ở trên và cô đặc, 2 giờ trước khi lấy ra, thêm đường và rượu (cứ 600kg da lừa thêm 4 lít rượu và 9kg đường) và nửa giờ trước khi lấy ra lại thêm dầu đậu tương cho đỡ dính (600kg thêm 1kg dầu). Sau đó đổ ra, để nguội, cắt thành từng miếng dài 10cm, rộng 4 - 45cm, dày 0,8-1,6cm

Ở Việt Nam cũng có lừa nhưng thường không chế. A giao vẫn còn phải nhập của Trung Quốc. Ta có thể dựa trên phương pháp giới thiệu trên để chế a giao. 

3 Thành phần hóa học 

Thành phần chủ yếu trong a giao là collagen.

Collagen thủy phân sẽ cho các axit amin: 10% lysin, 7% acgynin, 2% histidin, xystin, glyxin. 

Lượng nitơ toàn phần là 16,43-16,54%, lượng Canxi là 0,079-0,118%, lượng sunfua 1,10- 2,31%. Độ trong 0,75-1,09% 

4 Các nghiên cứu dược lý của a giao 

Theo sự nghiên cứu của T. G Ni (báo Chinese Journal Physiol., 1935-1936) a giao có 4 loại tác dụng: 

4.1 Ảnh hưởng đối với chuyển hóa chất canxi

Theo báo cáo của T. G Ni a giao có khả năng cải thiện sự hấp thụ canxi của động vật. Tác giả đã cho chó uống an giao đồng thời cho ăn canxi cacbonat, thấy lượng canxi trong huyết thanh tăng cao tác giả cho rằng sự hấp thụ canxi được tăng là do glyxin trong a giao. Cho uống a giao, khả năng đông máu không tăng nhưng nếu tiềm Dung dịch 5% a giao diệt trùng thì khả năng đông máu tăng. 

4.2 Tác dụng tạo máu.

Tác giả đã rút máu của chó để gây thiếu máu, rồi chia chó làm hai lỗ, một lỗ cho ăn a giao một lô không cho ăn. Xét nghiệm hồng cầu và các yếu tố khác của máu. Kết quả a giao làm tăng nhanh lượng hồng cầu và các sắc tố của máu. 

4.3 Tác dụng đối với chứng loạn dưỡng cơ dần dần (dystropie musculaire progressive)

Tác giả đã nuôi chuột bạch theo một chế độ ăn đặc biệt để gây hiện tượng loạn dưỡng cơ dần dần: Nhẹ thì như bị què, nặng thì tê liệt khó đứng dậy. Sau đó cho ăn a giao thì sau hơn 100 ngày, đa số con vật hết các triệu chứng tê liệt so với các con vật khỏe mạnh không khác nhau. 

4.4 Tác dụng chống choáng

Tác dụng đã gây choáng đối với mèo, sau đó dùng dung dịch a giao 5% thêm muối để giữ đẳng trương và kiểm hóa, lọc, đun sôi 30-40 phút, đợi nhiệt độ hạ xuống 38° thì tiêm từ từ vào mạch máu; thấy huyết áp trở lại bình thường và con vật được cứu sống. 

4.5 Tác dụng khác

Trong một nghiên cứu trên chuột, A giao có thể có tác dụng ngăn chặn quá trình lão hóa thông qua việc tăng cường hoạt động chống oxy hóa, loại bỏ các gốc tự do và điều chỉnh biểu hiện gen liên quan đến lão hóa. 

Một nghiên cứu mù đôi, ngẫu nhiên có đối chứng, nhãn mở khác được tiến hành trong 12 tuần để đánh giá lâm sàng tác động của a giao đối với quá trình hydrat hóa, nếp nhăn, độ đàn hồi của da người. Kết quả sau 12 tuần, so với nhóm chứng giá trị hydrat hóa cao hơn đáng kể ở nhóm dùng A giao, chỉ số melanin giảm rõ rệt so với nhóm chứng và không có tác dụng không mong muốn ở những người sử dụng a giao. Những kết quả này cho thấy a giao là một chất bổ sung hiệu quả để cải thiện độ ẩm cho da và làm sáng màu da.

5 A giao có tác dụng gì

A giao là một vị thuốc bổ, và cầm máu dùng trong mọi trường hợp bằng huyết, lỵ ra máu, họ ra máu, đại tiểu tiện ra máu, hồi hộp mất ngủ. 

Còn dùng làm thuốc an thai. 

6 Cách dùng A giao

Ngày dùng 6-12g. Có khi dùng sống, có khi sao với bột vỏ sò, hoặc bồ hoàng rồi mới dùng. 

Theo tài liệu cổ a giao có vị ngọt tính bình, vào kinh phế, can và thận. Có tác dụng tư âm, dưỡng huyết, bổ phế, nhuận táo, cầm máu, an thai. Dùng chữa hư lao sinh họ, phế ung thổ ra mủ, ho ra máu, nôn ra máu, ra máu cam, ỉa ra máu, thai sản, bằng lậu âm hư, tâm phiền, mất ngủ. Người tỳ vị hư nhược, nôn mửa, ỉa lỏng, tiêu hóa kém không dùng được. 

7 Cách chế biến A giao khi dùng 

1. Chế với bột vỏ sò (cáp phấn). Cho chừng 1kg vỏ sò vào chảo, rang cho nóng cho a giao thái nhỏ vào, rang thêm cho đến khi a giao nở dòn (không có chỗ nào rắn cứng nữa) thì lấy ra rây bỏ vỏ sò đi, a giao chế như vậy sẽ bớt độ dính. Mùi cũng thơm hơn. 

2. Chế với bồ hoàng. Cho bồ hoàng vào chảo, rang nóng rồi cho a giao thái nhỏ vào, tiếp tục rang cho đến khi a giao nở thì rây bỏ bồ hoàng, lấy a giao mà dùng. 

8 Mua A giao ở đâu?

Bạn có thể tham khảo và tìm mua A giao tại những công ty mua bán và chế biến thảo dược uy tín trên toàn quốc. Hoặc những công ty xuất nhập khẩu các loại thuốc, thảo dược trên toàn quốc

9 A giao giá bao nhiêu?

A giao có giá giao động từ 150.000đ - 250.000đ cho 250 gam, tùy theo mỗi nhà cung cấp

10 Đơn thuốc có vị A giao 

10.1 Bài thuốc an thai

A giao 8g, Ngải Cứu 8g. Sắc với 600ml (3 bát nước) cô đặc còn 200ml (1 bát), chia 3-4 lần uống trong ngày. 

Theo tài liệu cổ, liều lượng a giao và ngải cứu dùng tới 80 g mỗi thứ, hành trắng tới 20g, nhưng thực tế chỉ cần dùng theo liều lượng giới thiệu trên. 

10.2 Chữa kinh nguyệt ra mãi không  ngừng

A giao sao với bồ hoàng như trên. tán nhỏ ngày uống 8-16g. Nếu uống được rượu thì dùng rượu mà chiều. 

10.3 Chữa lỵ ra máu

A giao 10g (để riêng không sắc), Hoàng Liên 3g, can khương 2g, sinh lục địa 5g, nước 600ml. Sắc còn 200ml. Lọc bỏ bã, nước thuốc còn đang nóng, thái nhỏ a giao cho vào. Chia làm 2 lần uống trong ngày (bài thuốc kinh nghiệm trong cuốn Thiên kim phương).

11 Phương thuốc trị liệu từ A Giao theo sách Thần Nông Bản Thảo Kinh

11.1 Trị chứng táo bón ở người già

A giao (sao lên) 6g, hành 3 cọng. 2 vị thuốc trên sắc lên, cho thêm 30ml mật ong, dùng khi còn ấm.

11.2 Điều trị bệnh lậu

A giao 93g, cho vào 21 nước sắc lấy 700ml nước thuốc, uống lúc còn ấm.

11.3 Trị khí suy ở tràng vị, nóng lạnh thất thường, kiết lỵ ra máu, mủ, tiểu tiện không thông

A giao (sao qua, đun thành dạng cao) 31g, hoàng liên 93g, Phục Linh 62g. Các vị thuốc trên nghiền nhỏ, nặn thành viên bằng hạt ngô, trước khi ăn cơm dùng nước cháo uống 6g, mỗi ngày 3 lần.

11.4 Trị chứng tiểu ra máu trong thời kỳ mang thai

Lấy a giao 93g nướng lên rồi nghiền nhỏ, thêm 1.500ml nước sắc rồi dùng dần. Còn có một bài thuốc khác là: Bột a giao 62g, Sinh Địa hoàng 250g (giã lấy nước cốt). Các vị thuốc trên cho thêm 21 rượu, chia thành 3 lần dùng.

11.5 Trì chứng suy nhược ở sản phụ sau sinh

A giao (sao), Chỉ Xác (sao), mỗi loại 31g. hoạt thạch 7,8g. Các vị thuốc trên nghiền nhỏ, dùng Mật Ong trộn đều rồi nặn thành viên, mỗi lần dùng nước ẩm uống 50 viên, nếu vẫn chưa bết đau có thể tiếp tục dùng.

11.6 Trị chứng ho lâu ngày

A giao (sao qua), Nhân Sâm, mỗi Ioại 62g. Các loại thuốc trên nghiên nhỏ, mỗi lần dùng 9g, dùng 1 bát canh chao, cho thêm ít hành hoa vào, uống lúc còn nóng, mỗi ngày dùng 3 lần.

12 Chú thích 

1- Ngoài vị a giao trong đông y còn dùng vị minh giao là chất keo chế từ da trâu hay da bò Bos taurus L. Thành phần cũng gần như a giao. Công dụng cũng như a giao. 

2- Tây y có dùng làm thuốc và thực phẩm chất gélatin chế từ xương, gần, da các giống vât. 

Gelatin được coi là một món ăn cung cấp protit cho cơ thể, một vị thuốc cầm máu, chữa đi ỉa lỏng, chữa loét dạ dày và ruột. 

13 Tài liệu tham khảo

1. Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam (Tái bản năm 2004). A giao - minh giao trang 945, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam . Truy cập ngày 09 tháng 06 năm 2023.
2. Tác giả: Dongliang Wang và cộng sự (Ngày đăng: năm 2012). Effect of Colla corii asini (E'jiao) on D-Galactose Induced Aging Mice, Researchgate. Truy cập ngày 09 tháng 06 năm 2023
3. Tác giả: Yumei Fan và cộng sự (Ngày đăng: năm 2022). Effects of dietary intake of Colla corii asini on skin parameters and appearance: Results of a 12-week randomized, controlled, open-labeled trial, Sciencedirect. Truy cập ngày 09 tháng 06 năm 2023