Bệnh xơ vữa động mạch: nguyên nhân, điều trị và phòng ngừa

Trungtamthuoc.com - Xơ vữa động mạch xảy ra khi các động mạch bị tắc nghẽn bởi các chất béo được gọi là mảng hoặc mảng xơ vữa. Những mảng này khiến động mạch cứng lại và thu hẹp, hạn chế lưu lượng máu và cung cấp oxy cho các cơ quan quan trọng, đồng thời làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông có khả năng gây tắc nghẽn dòng chảy của máu đến tim hoặc não. ^[1]

1 Bệnh xơ vữa động mạch là bệnh gì?

1.1 Quá trình hình thành mảng xơ vữa

Xơ vữa động mạch (XVĐM) là tình trạng mạch máu bị thu hẹp do sự tích tụ của các mảng bám (mảng xơ vữa) trên thành động mạch. Bình thường động mạch mang máu từ tim đến các cơ quan khác để nuôi dưỡng cơ thể. Tuy nhiên, theo thời gian các chất béo, Canxi, cholesterol và các chất khác lắng đọng trong lòng mạch tạo thành các mảng bám, làm động mạch hẹp đi và làm cản trở sự lưu thông máu đi khắp cơ thể. ^[2]

Đôi khi, những mảng bám vỡ ra, các tế bào máu này có thể dính vào nhau  tạo thành cục máu đông lấp kín thành mạch dẫn đến các biến chứng đe dọa tính mạng, chẳng hạn như đột quỵ và đau tim,...

1.2 Các yếu tố nguy cơ

Bệnh VXĐM có nhiều yếu tố nguy cơ, sau đây là các yếu tố chính:

• Tuổi: người tuổi càng cao, nguy cơ bị xơ vữa động mạch càng lớn. 
• Giới: xơ vữa động mạch ở nam nhanh hơn nữ, tuy nhiên phụ nữa sau tuổi mãn kinh thì tỷ lệ tương đương ở cả hai giới. 
• Yếu tố di truyền: trong gia đình bạn có người thân có tiền sử bị nhồi máu cơ tim, xơ vữa động mạch thì bạn cũng có nguy cơ cao bị mắc tình trạng bệnh này. 
• Rối loạn lipid máu: rối loạn mỡ máu là yếu tố nguy cơ gây nên xơ vữa động mạch, hình thành cách mảng xơ vữa bám vào động mạch, gây nguy cơ tắc mạch máu và làm xuất hiện các cơn đột quỵ, nhồi máu cơ tim. 
• Bệnh tăng huyết áp (THA): tăng huyết áp và xơ vữa động mạch là hai bệnh hay phối hợp với nhau, đi kèm với nhau. 
• Thuốc lá: hút nhiều thuốc lá làm tăng nguy cơ bị xơ vữa động mạch. 
• Bệnh đái tháo đường.
• Trạng thái ít vận động thể lực, stress, ăn uống không khoa học, ăn nhiều chất béo,... đều có thể là nguy cơ dẫn đến xơ vữa động mạch. 

2 Triệu chứng xơ vữa động mạch

Thông thường, XVĐM không có triệu chứng cho đến khi mảng bám bị vỡ một chút hoặc lưu lượng máu bị hạn chế. Các triệu chứng xơ vữa động mạch phụ thuộc vào các động mạch bị ảnh hưởng như sau: 

• Động mạch cảnh

Động mạch cảnh cung cấp máu cho não. Nếu máu cung cấp cho não bị hạn chế có thể dẫn đến đột quỵ.

Các triệu chứng đột quỵ có thể xuất hiện đột ngột và bao gồm: người yếu đi, yếu đuối, khó thở, đau đầu, tê mặt, tê liệt….Nếu gặp phải tình trạng này người bệnh cần được đi bệnh viện càng sớm càng tốt để có thể được can thiệp kịp thời.

• Động mạch vành

Động mạch vành cung cấp máu cho tim. Nếu máu không cung cấp đủ cho tim nó có thể gây đau thắt ngực và đau tim. Các triệu chứng có thể gặp như đau ngực, nôn, ho, ngất xỉu,....

• Động mạch thận

Động mạch thận cung cấp máu cho thận. Nếu nguồn cung cấp máu bị hạn chế, bệnh thận mạn tính có thể phát triển. Người bệnh bị tắc nghẽn động mạch thận có thể có các dấu hiệu như: ăn mất ngon, chân tay bị sưng, mất tập trung,...

• Động mạch ngoại biên

Những động mạch này cung cấp máu cho cánh tay, chân và xương chậu. 

Nếu máu không thể lưu thông hiệu quả, người bệnh có thể bị tê và đau ở chân tay. Động mạch ngoại biên cũng làm tăng nguy cơ đột quỵ hoặc đau tim. ^[3]

3 Điều trị xơ vữa động mạch

Xơ vữa động mạch có thể đe dọa tính mạng, tuy nhiên nếu được phát hiện và điều trị sớm có thể làm giảm các biến chứng nặng có thể xảy ra. Mục đích của việc điều trị là làm chậm hoặc ngăn chặn sự phát triển của các mảng bám, ngăn ngừa hình thành cục máu đông và điều trị các triệu chứng.

Các phương pháp điều trị bao gồm

3.1 Thay đổi lối sống

Chế độ ăn lành mạnh: một chế độ ăn uống lành mạnh sẽ giúp chúng ta có một cơ thể khỏe mạnh, làm giảm các yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến bệnh xơ vữa động mạch.

Tổng lượng calo trong một ngày là dưới 2500 calo. Cần giảm calo đầu vào nếu như cơ thể thừa cân, béo phì để có thể đưa chỉ số BMI xuống khoảng 22.

Các bữa ăn hàng ngày cần giảm mỡ động vật, giảm các thức ăn chứa nhiều cholesterol như lòng đỏ trứng, nội tạng động vật…

Nếu mắc bệnh tăng huyết áp thì bữa ăn hàng ngày cần giảm lượng muối.

Đặc biệt cần ăn nhiều rau xanh, hoa quả có chứa nhiều vitamin.

Bỏ hút thuốc lá và hạn chế tối đa hít phải khói thuốc lá.

Hạn chế rượu bia

Tăng cường luyện tập thể thao, nâng cao sức khỏe để có thể đẩy lùi được các nguy cơ gây bệnh.

3.2 Thuốc

Tùy thuộc vào nhu cầu, tình trạng sức khỏe tổng thể mà bác sĩ sẽ kê đơn thuốc phù hợp với mỗi người.

Liệu pháp statin thường được bác sĩ chỉ định, các thuốc thường dùng là rosuvastatin, Atorvastatin....giúp ổn định các mảng xơ vữa động mạch, điều trị rối loạn lipid máu.

Ngoài ra, các thuốc khác có thể được dùng như thuốc hạ huyết áp, thuốc tiểu đường làm giảm lượng đường trong máu hay các thuốc có tác dụng chống viêm, ngăn ngừa cục máu đông.

Việc dùng thuốc cần được sự tư vấn của bác sĩ, cách dùng và liều dùng phải theo đúng hướng dẫn, không nên tự ý dùng thuốc.

3.3 Phẫu thuật

Trong trường hợp nghiêm trọng các mảng xơ vữa chèn ép động mạch làm máu lưu thông kém, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để máu có thể chảy một cách hiệu quả đi nuôi dưỡng toàn bộ cơ thể. Có thể sử dụng stent để mở rộng mạch máu; phẫu thuật để loại bỏ mảng bám tích tụ;...

4 Biến chứng của bệnh xơ vữa động mạch

Các biến chứng của xơ vữa động mạch bao gồm:

• Bệnh tim, đau tim hoặc suy tim.
• Bệnh động mạch ngoại vi.
• Suy thận.
• Phình động mạch.
• Đột quỵ.
• Nhịp tim không đều và đánh trống ngực.

5 Phòng ngừa xơ vữa động mạch

Các biện pháp thay đổi lối sống lành mạnh tương tự được khuyến nghị để điều trị cũng giúp ngăn ngừa chứng xơ vữa động mạch. Bao gồm:

• Bỏ hút thuốc.
• Ăn thực phẩm lành mạnh.
• Tập thể dục thường xuyên.
• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Kiểm tra và duy trì huyết áp khỏe mạnh.
• Kiểm tra và duy trì lượng cholesterol và lượng đường trong máu khỏe mạnh. ^[4]

Tài liệu tham khảo