Viêm màng ngoài tim: Chẩn đoán và hướng dẫn điều trị

Trungtamthuoc.com - Viêm màng ngoài tim là một hội chứng gây ra bởi tình trạng viêm (cấp tính hoặc mãn tính) của màng ngoài tim, dẫn đến sự gia tăng thể tích bình thường của chất lỏng xung quanh tim.^[1]

1 Viêm màng ngoài tim là gì?

Màng ngoài tim là một túi xơ được tạo thành từ các lớp nội tạng và thành được ngăn cách bởi một không gian (điện thế) là khoang màng ngoài tim. Ở những người khỏe mạnh, khoang màng ngoài tim chứa từ 15 đến 50 mL huyết tương siêu lọc. ^[2]

Viêm màng ngoài tim là một hội chứng gây ra bởi tình trạng viêm (cấp tính hoặc mãn tính) của màng ngoài tim , dẫn đến sự gia tăng thể tích bình thường của chất lỏng xung quanh tim.. Viêm màng ngoài tim thường gặp nhiều hơn ở nam giới.

2 Nguyên nhân gây viêm màng ngoài tim

Trong bệnh viêm màng ngoài tim, màng ngoài tim bị viêm và máu hoặc chất lỏng có thể bị rò rỉ vào đó.

Rất khó để xác nhận nguyên nhân chính xác của viêm màng ngoài tim, nhưng nó thường là một bệnh nhiễm trùng do virus.

Dưới đây là một số nguyên nhân thường gặp của bệnh viêm màng ngoài tim:

• Viêm màng ngoài tim do virus như coxsackie A, B, quai bị, Adeno vius, viêm gan hoặc vi khuẩn sinh mủ như phế cầu, liên cầu, tụ cầu, lao và nấm...
• Viêm màng ngoài tim không nhiễm trùng gặp trong nhồi máu cơ tim, tăng urê máu, khối u tân sinh, chấn thương, sau xạ trị.
• Viêm màng ngoài tim xảy ra do quá mẫn hoặc tự miễn trong bệnh thấp khớp cấp, bệnh Collagen, sử dụng procainamid, INH, Phenytoin... ^[3]

3 Phân loại theo lâm sàng

Viêm màng ngoài tim cấp với các triệu chứng diễn ra dưới 6 tuần.

Viêm màng ngoài tim bán cấp là triệu chứng xảy ra khoảng 6 tuần đến 6 tháng.

Viêm màng ngoài tim mạn tính là triệu chứng diễn ra trên 6 tháng.

4 Chẩn đoán viêm màng ngoài tim thế nào?

4.1 Các triệu chứng của viêm màng ngoài tim

Các triệu chứng cụ thể mà bạn có tùy thuộc vào loại viêm màng ngoài tim. Viêm màng ngoài tim được nhóm thành nhiều loại khác nhau, theo kiểu triệu chứng và thời gian các triệu chứng kéo dài.

•  Triệu chứng của Viêm màng ngoài tim cấp tính bắt đầu đột ngột nhưng không kéo dài quá ba tuần. Các tập phim trong tương lai có thể xảy ra. Có thể khó phân biệt giữa viêm màng ngoài tim cấp tính và đau do nhồi máu cơ tim.
• Viêm màng ngoài tim tái phát xảy ra khoảng bốn đến sáu tuần sau một đợt viêm màng ngoài tim cấp tính mà không có triệu chứng ở giữa.
• Viêm màng ngoài tim không ngừng kéo dài khoảng bốn đến sáu tuần nhưng ít hơn ba tháng. Các triệu chứng liên tục.
• Viêm màng ngoài tim co thắt mãn tính thường phát triển chậm và kéo dài hơn ba tháng. ^[4]

Đau ngực phía sau xương ức, có thể đau âm ỉ đến đau buốt, lan đến cổ hoặc sau lưng, nghiêm trọng hơn khi ho và hít sâu, giảm khi nằm hoặc cúi người về phía trước.

Người bệnh viêm màng ngoài tim có biểu hiện sốt, đau nhức cơ.

Có nhiều người bệnh viêm màng ngoài tim còn bị khó thở.

Khi nghe tim ở những bệnh nhân này có tiếng cọ màng ngoài tim ở vị trí liên sườn III bờ trái xương ức.

Nếu viêm màng ngoài tim co thắt người bệnh có thể có triệu chứng của suy tim phải bao gồm báng bụng, phù ngoại vi, gan to, mạch nghịch.

4.2 Biểu hiện cận lâm sàng

Điện tâm đồ trong viêm màng ngoài tim cho thấy:

• Giai đoạn đầu có hiện tượng tái cực sớm hay nhồi máu cơ tim, ST chênh lên cùng hướng sóng T dương ở chuyển đạo trước tim.
• Giai đoạn 2 ST trở nên đẳng điện, sóng T dẹt.
• Giai đoạn 3 sóng T âm ngược lại.
• Giai đoạn cuối, sóng T dương hồi phục.
• Người bệnh viêm màng ngoài tim co thắt thường điện thế thấp, sóng T dẹt, nhĩ trái lớn, đôi khi có rung nhĩ.

Chụp tim phổi ở người bệnh viêm màng ngoài tim có tràn dịch thường bóng tim to.

Cấy máu và cấy đờm để chẩn đoán viêm màng ngoài tim do nhiễm trùng.

Xét nghiệm máu trong viêm màng ngoài tim  thường bạch cầu tăng lên, Vs tăng, tăng CRP, CK-MB và Troponin I.

Siêu âm tim một số trường hợp có khoảng trống siêu âm do tràn dịch màng ngoài tim.

Các xét nghiệm khác tìm nguyên nhân trong viêm màng ngoài tim bao gồm CT ngực, MRI tim, chức năng tuyến giáp, tầm soát ung thư, lao, bệnh nội khoa khác...

Cần phân biệt viêm màng ngoài tim với đau bóc tách động mạch chủ, nhồi máu phổi, viêm phổi hay nhồi máu cơ tim và thiếu máu cục bộ cơ tim.

5 Viêm màng ngoài tim có thể gặp biến chứng gì?

Biến chứng của viêm màng ngoài tim có thể bao gồm:

Một số người bị viêm màng ngoài tim, đặc biệt là những người bị viêm lâu dài và tái phát mạn tính, có thể phát triển dày lên, sẹo và co thắt. Tình trạng này có thể gây hậu quả vĩnh viễn mặc dù không phổ biến.

Màng ngoài tim mất đi tính đàn hồi và cứng nhắc chặt quanh tim, khiến tim không hoạt động bình thường. Tình trạng này được gọi là viêm màng ngoài tim co thắt và thường dẫn đến sưng chân và bụng nghiêm trọng, cũng như khó thở.

Khi quá nhiều chất lỏng tích tụ trong màng ngoài tim, người bệnh có thể gặp một tình trạng nguy hiểm  hơn đó là chèn ép tim. Chất lỏng dư thừa gây áp lực lên tim, khiến máu rời khỏi tim ít,huyết áp giảm đáng kể. Chèn ép tim có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Chẩn đoán và điều trị sớm viêm màng ngoài tim thường làm giảm nguy cơ biến chứng lâu dài.

6 Làm sao để điều trị viêm màng ngoài tim?

6.1 Nguyên tắc điều trị

Điều trị viêm màng ngoài tim cần biết và xử trí nguyên nhân.

Đa phần người bệnh viêm màng ngoài tim cấp có thể điều trị hiệu quả bằng đơn trị liệu. Tuy nhiên, nếu có tràn dịch màng ngoài tim lượng nhiều, tràn dịch màng ngoài tim có rối loạn huyết động, nghi ngờ do nhiễm trùng hay u tân sinh, viêm màng ngoài tim co thắt cần xâm lấn.

6.2 Điều trị cụ thể

Hạn chế hoạt động thể lực do vận động nặng có thể làm gây nặng hơn các triệu chứng bệnh nên tránh hoạt động thể lực nặng cho đến khi hết triệu chứng.

Vận động viên không được tham gia các môn thi đấu đến khi ổn định của bệnh, thường là khoảng 6 tháng.

• Ibuprofen, Aspirin

Kháng viêm Non-steroid được dùng để giảm đau và hết triệu chứng trong viêm màng ngoài tim như Ibuprofen, Aspirin.

Viêm màng ngoài tim sau nhồi máu cơ tim cấp, thường lựa chọn Aspirin nhiều hơn.

Điều trị kháng viêm Non-steroid có thể gây viêm niêm mạc dạ dày nên phối hợp thuốc ức chế bơm proton.

Colchicin dùng cho đa số người bệnh viêm màng ngoài tim có thể điều trị khỏi và không tái phát khi dùng đơn trị liệu NSAID.Tuy nhiên, thuốc có thể gây tiêu chảy, buồn nôn, ói, ít khi ảnh hưởng tuỷ xương, độc gan và cơ, suy thận...

• Glucocorticoid

Glucocorticoid được dùng cho người bệnh viêm màng ngoài tim không cải thiện khi dùng NSAID, Colchicin.

• Biện pháp xâm lấn

Các biện pháp xâm lấn được dùng với người bệnh tràn dịch màng ngoài tim trung bình đến nặng, có rối loạn huyết động và chèn ép tim cấp.

Tràn dịch màng ngoài tim trung bình đến nặng, nghi ngờ do nguyên nhân ác tính hay do vi trùng.

Viêm màng ngoài tim tái phát liên tục có tràn dịch màng ngoài tim hoặc co thắt.

Dẫn lưu màng ngoài tim là phương pháp hiệu quả chống tích tụ trong khoang màng ngoài tim.

Mở cửa sổ màng ngoài tim áp dụng cho người bệnh viêm màng ngoài tim nguy cơ tái phát cao, không đáp ứng với điều trị nội khoa.

Tài liệu tham khảo