Vấn đề kháng kháng sinh - cuộc chiến với siêu vi khuẩn

Trungtamthuoc.com - Kháng sinh là thuốc hoặc có khả năng tiêu diệt vi khuẩn hoặc kìm hãm sự phát triển của chúng, giúp người bệnh tránh khỏi nguy cơ bị viêm nhiễm, nhiễm trùng. Mỗi loại kháng sinh có phổ tác dụng khác nhau, chỉ có hiệu lực trên một số loại vi khuẩn nhất định. Do đó, tùy những loại nhiễm khuẩn mà có những chỉ định về loại thuốc, liều dùng, cách dùng khác nhau. Đồng thời, kháng sinh chỉ có tác dụng đối với vi khuẩn, còn với virus cần có thuốc đặc hiệu riêng, kháng sinh không có tác dụng. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, vấn đề dùng kháng sinh bừa bãi, không tuân thủ điều trị đã gây nên tình tạng kháng kháng sinh vô cùng nguy hiểm. Bài viết sau đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy sẽ chia sẻ những thông tin về vấn đề kháng kháng sinh - cuộc chiến với siêu vi khuẩn.

1 Kháng sinh đang đứng trên bờ diệt vong: Kháng kháng sinh - cuộc chiến với siêu vi khuẩn

Tháng 1/2019, đại học Columbia đã thông báo 4 bệnh nhân điều trị tại trung tâm Y tế Irving thuộc New York đã nhiễm E.coli, có biểu hiện bệnh nhiễm trùng. E.coli là một loại vi khuẩn phổ biến thường trú ngụ ở hệ tiêu hóa người. E.coli lành tính nếu chúng sống đúng nơi, nhưng nếu nhiễm E.coli từ đồ ăn bên ngoài như rau diếp, thịt bò, hoặc nhiễm khuẩn huyết do E.coli, có thể dẫn đến tử vong. Kháng sinh khi không còn hiệu quả với E.coli, bệnh nhân có thể tử vong trong vòng 2 tuần.

Đó chính là lý do vì sao vi khuẩn E.coli rất đáng lo ngại. Trong hai thập kỉ qua đã xuất hiện tình trạng E.coli đề kháng kháng sinh. Vì vậy, đối với một số bệnh nhân, hy vọng cuối cùng chính là sự kết hợp điều trị với kháng sinh Colistin. Colistin là kháng sinh cuối cùng trong lựa trọn điều trị nhiễm khuẩn với nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng tiềm ẩn, như tổn thương não và thận. E.coli đã xuất hiện đột biến gen, MCR-1, điều này dẫn đến hiện tượng vi khuẩn trơ với kháng sinh Colistin.

Erica Shenoy, phó giám đốc đơn vị kiểm soát nhiễm trùng tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts cho biết: "chúng tôi đang tìm thế hệ thuốc kháng sinh tiếp theo. Chúng tôi đang đối mặt với nỗi ám ảnh của những bệnh nhân bị nhiễm trùng mà chúng tôi không thể điều trị”.

Kể từ khi một loại thuốc thần kỳ thử nghiệm có tên Penicillin được đưa đến bệnh viện Boston vào năm 1942 để cứu sống 13 nạn nhân trong vụ cháy hộp đêm, các nhà nghiên cứu y học đã phát hiện ra hơn 100 loại kháng sinh mới. Ngành y học đã sử dụng tất cả các kháng sinh đó, tuy nhiên với sự kháng thuốc thì nhiêu đó vẫn chưa đủ. Không chỉ là E. coli, các chủng Staphylococcus, Enterobacteriaceae và Clostridium difficile kháng thuốc đã liên tục kháng lại kháng sinh. Một nghiên cứu cho thấy số ca tử vong do nhiễm trùng kháng thuốc đã xuất hiện từ năm 2007 đến 2015. Gần đây, các phiên bản kháng nấm của nấm Candida auris đã xuất hiện tại các bệnh viện ở thành phố New York và Chicago, khiến một nửa số bệnh nhân mắc bệnh tử vong.

Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh ở Hoa kỳ báo cáo rằng: mỗi năm ở Mỹ có đến 2 triệu người nhiễm trùng hoặc nấm kháng những thuốc kháng sinh thông dụng và 23.000 người kháng kháng sinh không có thuốc điều trị, dẫn đến tử vong. Karen Hofmann, người đứng đầu Hiệp hội các chuyên gia về kiểm soát nhiễm trùng và dịch tễ học cho biết: "Chúng tôi không có một hệ thống báo cáo nào đủ tốt về các loại vi khuẩn kháng thuốc, vì vậy đây vẫn là một trong sự thiếu hiểu biết của chúng tôi".

Sự đa kháng thuốc của vi khuẩn ngày càng có xu hướng tăng. Tổ chức Y tế Thế Giới (WHO) dự đoán tỷ lệ tử vong do vi khuẩn kháng thuốc trên toàn Thế Giới sẽ tăng từ 700.000 - 10 triệu vào năm 2050. Lúc này, nhiễm khuẩn kháng thuốc sẽ trở thành nguyên nhân chính gây tử vong, vượt lên trên ung thư, bệnh tim, tiểu đường. Những nguyên nhân như đứt tay, sâu răng có thể gây nhiễm trùng và đe dọa tính mạng con người. Penicillin từng là thuốc thần kì, cứu sống hàng triệu người trong nhiều thập kỉ qua, nhưng hiện nay cũng đang rơi vào thời đại "diệt vong".

Các nhà khoa học đang tìm cách xác định và cách ly những loại vi khuẩn kháng thuốc với hy vọng tránh được những đợt bùng phát lớn. Các tổ chức y tế hiện đang yêu cầu thắt chặt việc sử dụng kháng sinh, trong nỗ lực làm chậm sự phát triển của các chủng kháng thuốc.

Với hy vọng tiêu diệt vi khuẩn kháng thuốc, các nhà khoa học đặt hy vọng vào các chiến lược hoàn toàn mới như tìm kiếm chất tiêu diệt chúng từ bộ gen virus, động vật, thậm chí trên các hành tinh khác. Họ đang sử dụng những hiểu biết về bộ gen và lĩnh vực khác để áp dụng các công nghệ mới, nhằm tiêu diệt chúng và ngăn chặn chúng lây nhiễm.

2 Đi tìm kẻ tiêu diệt vi khuẩn mới

Một phần của vấn đề kháng thuốc là vi khuẩn tiến hóa với tốc độ quá nhanh. Trong khi con người cần 15 năm hoặc hơn để đủ trường thành để có thể có con, thì các vi khuẩn như E. coli sinh sản cứ sau 20 phút. Trong một vài năm, chúng có thể trải qua sự thay đổi tiến hóa, khiến loài người phải mất hàng triệu năm để tìm ra một loại kháng sinh mới. Nghiên cứu cho thấy, bất cứ khi nào một loại kháng sinh mới được sử dụng, chỉ khoảng 1 năm sau đó, chúng ta đã nhìn thấy sự xuất hiện của vi khuẩn kháng thuốc.

Hiện nay, nhiều hãng Dược phẩm lớn trên thế giới đã ngừng nghiên cứu phát triển thuốc kháng sinh mới để chống lại vi khuẩn kháng thuốc, nguyên nhân chính vì vừa mất nhiều thời gian, lại tốn kém rất nhiều chi phí. Việc phát triển một loại kháng sinh mới trị giá khoảng 2 tỷ đô la và mất khoảng 10 năm.

Các nhà nghiên cứu quan tâm đến việc virus giết vi khuẩn, và vi khuẩn tấn công lẫn nhau như thế nào, từ đó áp dụng vào thực tiễn cuộc chiến đấu với vi khuẩn kháng thuốc. Các virus được gọi là phage, với vật liệu di truyền được bao bọc bởi protein, sẽ xuyên qua thành tế bào vi khuẩn và chiếm quyền điều khiến bộ máy di truyền của nó, biến vi khuẩn thành một nhà máy để virus sinh sản. Đồng thời, cũng nghiên cứu các vi khuẩn tiêu diệt lẫn nhau trong cuộc cạnh tranh thực phẩm, chúng sẽ tiết ra một loại protein có độc tính. Mục tiêu của nghiên cứu không chỉ là tiêu diệt vi khuẩn nguy hiểm, mà còn bảo vệ những vi khuẩn có lợi. Trong và trên cơ thể con người, có khoảng 400 nghìn tỷ vi khuẩn sinh sống, đạ đa số là hữu ích và lành tính, chỉ có 0.1% trong số chúng có khả năng gây bệnh. Các loại kháng sinh phổ biến như Penicillin, Ciprofloxacin và Tetracycline không phân biệt lợi khuẩn và hại khuẩn, điều đó dẫn đến sự kháng thuốc và gây nên những tác dụng phụ cho bệnh nhân.

Khi dùng kháng sinh, bạn có thể tiêu diệt 50% hoặc nhiều hơn tất cả các vi khuẩn trong cơ thể, việc thiếu lợi khuẩn có liên quan đến béo phì, trầm cảm, dị ứng và nhiều vấn đề khác. Mặc khác, phage và vi khuẩn loại bỏ một lượng lớn vi khuẩn gây nhiễm trùng ở bệnh nhân, không gây hại cho hệ lợi khuẩn.

ImmuCell, một công ty công nghệ sinh học ở Portland, Maine, đã phát triển một loại vi khuẩn điều trị cho bò sữa bị viêm vú, một căn bệnh gây thiệt hại cho ngành sữa 2 tỷ đô la mỗi năm. Riley nói rằng: các phòng thí nghiệm như của cô có thể điều chỉnh các phage và vi khuẩn để nhắm mục tiêu tới bất kỳ loại nhiễm trùng do vi khuẩn nào ở người, với ít nguy cơ sinh đề kháng mới.

Một số thử nghiệm lâm sàng về liệu pháp phage đã được tiến hành thành công ở Ba Lan, quốc gia Georgia và Bangladesh. Ở phương Tây, đã có những thử nghiệm phage thành công cho bệnh loét chân. Không có thử nghiệm nào đang được tiến hành đối với các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng hơn. Nhưng việc điều trị phage thành công cho một bệnh nhân bị nhiễm trùng nghiêm trọng ở California vào năm 2017 theo các quy tắc khẩn cấp của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm đã khiến nhiều nhà nghiên cứu ở Mỹ tìm cách phát triển các phương pháp điều trị phage.^[1]

Chúng ta cùng hi vọng các nhà khoa học sẽ tìm ra các phương pháp điều trị nhiễm trùng để giúp loài người trong cuộc chiến chống lại tình trạng đề kháng kháng sinh.

Tài liệu tham khảo