Nguyên nhân và các khắc phục u vàng, ban vàng trên da

Trungtamthuoc.com - Bệnh u vàng, ban vàng thường gặp ở những người có lipid (chất béo) trong máu cao, hoặc người có khiếm khuyết về chuyển hóa chất do di truyền. Sự chuyển hóa các lipoprotein này bị rối loạn, lipid bị lắng đong dưới da gây ra bệnh u vàng, ban vàng. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu những thông tin cơ bản về căn bệnh này thông qua bài viết dưới đây.

1 U vàng, ban vàng là bệnh gì?

Bệnh u vàng, ban vàng là tình trạng da xuất hiện các nốt u vàng nhỏ lành tính hoặc những mảng thâm nhiễm màu vàng trên mặt da. Chúng xuất hiện do rối loạn chuyển hóa lipid, lắng đọng lipid dưới da. ^[1] Các tế bào cụ thể này được hình thành từ các đại thực bào do sự hấp thu quá mức các phần tử lipoprotein mật độ thấp (LDL) và sự biến đổi oxy hóa của chúng.  ^[2]

U vàng là các khối u màu vàng nổi trên mặt da, có kích thước bằng hạt kê đến hạt dẻ hoặc to hơn và thường đứng riêng rẽ. U vàng lan tỏa thường gặp nhiều ở nam hơn với tỉ lệ gấp trên 2 lần so với nữ giới. Hay gặp ở những người dưới 25 tuổi.

Ban vàng là những vùng da bị thâm nhiễm có màu vàng không nổi lên cao hơn mặt da. Ban vàng thường gặp ở những người trên 50 tuổi.

Bệnh u vàng, ban vàng có thể gặp ở mọi lứa tổi, cả nam và nữ đều có nguy cơ mắc bệnh này.

2 Nguyên nhân gây bệnh u vàng

2.1 Rối loạn lipid máu nguyên phát

Rối loạn lipid máu nguyên phát liên quan đến bệnh u vàng có thể bao gồm:

• Tăng cholesterol máu
• Rối loạn lipid máu kết hợp
• Tăng triglyceride máu
• Bệnh xanthomatosis não và sitosterolaemia.

2.2 Rối loạn lipid máu thứ phát

Rối loạn lipid máu thứ phát liên quan đến xanthomas bao gồm:

• Béo phì
• Đái tháo đường và kháng insulin
• Bệnh gan ứ mật , chẳng hạn như xơ gan mật nguyên phát
• Hội chứng thận hư
• Thuốc, chẳng hạn như: Oestrogen, Tamoxifen, Retinoids đường uống, Prednisolone, Ciclosporin .

Cơ chế bệnh sinh 

Các chất béo không tan trong nước trong cơ thể được vận chuyển dưới dạng lipoprotein gồm: chylomicrons, lipoprotein trọng lượng rất thấp và thấp, lipoprotein có trọng lượng cao.

Khi người bệnh có khiếm khuyết về chuyển hóa chất do di truyền, mắc bệnh tăng mỡ máu tiên phát hoặc thứ phát,... sự chuyển hóa các lipoprotein này bị rối loạn, lipid bị lắng đong dưới da gây ra bệnh u vàng, ban vàng.

Có một số trường hợp các u vàng, ban vàng có thể xuất hiện ngay cả khi lượng mỡ máu bình thường. Trường hợp này thường là chỉ có rối loạn chuyển hóa lipid tại chỗ gây ra các phản ứng viêm và tăng tính thấm thành mạch khu trú tại vùng da đó.

3 Các thể lâm sàng

3.1 U vàng thể củ (xanthomes tubereax)

Xanthomas là những lắng đọng lipid cục bộ trong các cơ quan có thể biểu hiện dưới dạng sẩn, mảng hoặc nốt trên da. Thể này thường gặp ở mặt duỗi của các chi như khuỷu tau, đầu gối, ngón tay, gót chân và mông.

Thương tổn là các sẩn cứng màu vàng nhạt dính vào da, lan rộng ra xung quanh với tốc độ chậm trong nhiều tháng và không gây đau. Kích thước các sẩn này có thể bé hoặc rất to hình bán dầu hoặc nhiều thùy, đứng đơn độc hoặc tập trung thành đám. Chúng ăn sâu vào trong da, có chân nhưng không bị loét.

3.2 U vàng thể phẳng (xanthomes plans)

Thể này hay gặp ở mí mắt, cổ, thân, vai và nách với các mảng phẳng màu vàng hoặc vàng hơi đỏ, có giới hạn rõ ràng, hỏi nổi lên so với bề mặt da, lan rộng thì gọi là u vàng phẳng lan rộng.

3.3  U vàng phát ban (xanthomes eruptifs)

Thường gặp ở mông, vai, lưng, tai, ngực và cánh tay với các sẩn nhỏ như đầu đinh ghim hoặc đầu que diêm, các sẩn này có màu đỏ hoặc vàng như mụn mủ, mọc đều và ngứa với ố lượng rất nhiều.

3.4 U vàng thể gân (xanthomes tendineux)

Các cục u xuất hiện dưới da từ từ trong vòng vài tháng, dính vào gân và dây chằng, khi vận động có thể thay đổi kích thước, di động dưới da và sờ vào cứng.

Chúng thường phát triển ở những vùng gân cơ duỗi của bàn tay, bàn chân, đầu gối, bắp chân,...

Tiền sử bệnh nhân:

• Có bệnh lý nền gây rối loạn chuyển hóa lipid như tiểu đường, tuyến giáp, thận hư,...
• Sử dụng thuốc có nguy cơ làm tăng lipid máu như: estrogen, prednison, cycloporine,...
• Gia đình có người bị rối loạn lipid nguyên phát hoặc các bệnh liên quan đến tăng lipid.
• Thăm khám hình thái và vị trí xuất hiện u vàng, ban vàng.

Xét nghiệm cần làm:

• Sinh thiết bệnh phẩm.
• Xét nghiệm đánh giá rối loạn lipid máu và phát hiện các bệnh lý nền gây rối loạn lipid máu.

4 Cách điều trị bệnh u vàng

Nguyên tắc điều trị

• Cách điều trị bệnh u vàng đó là điều trị tại chỗ để loại bỏ tổn thương và cải thiện thẩm mỹ và điều chỉnh sự rối loạn chuyển hóa lipid trong cơ thể, hạn chế các biến chứng do tăng lipid gây ra (điều trị toàn thân).

Điều trị tại chỗ

• Phương pháp điều trị là phá hủy các u vàng bằng phẫu thuật.
• U nhỏ thì nạo hoặc cắt bỏ.
• U không rõ giới hạn thì dùng đốt điện (có thể để lại sẹo nếu đốt sâu).
• Ban vàng thường dùng laser CO2 (để lại sẹo rất bé).
• Ban vàng hoặc u vàng thể củ thường áo nito lỏng. Thời gian áp lâu hay nhanh phụ thuộc vào mức độ bệnh. Nếu áp lâu sẽ làm tăng sắc tố da.

Chú ý cần lấy sạch các tổn thương để tránh bị táI phát, nhất là những thể thâm nhiễm sâu có chân.

Có thể dùng axit tricholoracetic 33% chấm lên các tổn thương hàng ngày cho tới khi lành sẹo (không chấm vào da lành để tránh bị loét da, trước khi chấm nên bôi hồ nước, oxyd Kẽm để tránh acid lan ra xung quanh).

Điều trị toàn thân (có rối loạn chuyển hóa lipid)

Điều trị bằng cá thuốc điều chỉnh chuyển hóa lipid. Cụ thể:

• Corticoid trong 15 ngày rồi giảm dần liều, kết hợp với dùng Vitamin E kéo dài.
• Azathioprine dùng kéo dài hàng tháng (phải theo dõi chức năng gan thận).
• Clofibrat (khi tryglyceride tăng cao). Không dùng nếu bệnh nhân bị suy giảm chức năng gan thận.
• Vincristine trong 4 tuần.
• Các u vàng, ban vàng sẽ biến mất trong vòng vài tuần khi lipid máu giảm.

Ngoài việc sử dụng thuốc, người bệnh cũng cần điều chỉnh chế độ ăn giảm lipid.

Tài liệu tham khảo