Phân loại thuốc điều trị ung thư dạ dày và phác đồ điều trị theo Bộ Y tế

Trungtamthuoc.com - Việc điều trị ung thư dạ dày cần nhiều phương pháp phối hợp như phẫu thuật, hoá trị, xạ trị và liệu pháp nhắm trúng đích. Các thuốc điều trị ung thư dạ dày thường dùng trong giai đoạn hóa trị hoặc liệu pháp nhắm đích. Hãy cùng Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy tìm hiểu chi tiết về các nhóm thuốc điều trị ung thư dạ dày trong bài viết dưới đây.

1 Các phương pháp điều trị ung thư dạ dày

Khi tế bào dạ dày trở lên bất thường và phát triển quá mức sẽ hình thành khối u, sau đó chuyển biến ác tính thành ung thư dạ dày. Để điều trị ung thư dạ dày sẽ tùy thuộc giai đoạn bệnh, sức khoẻ của người bệnh, vị trí và kích thước khối u để kết hợp các liệu pháp như hoá trị, phẫu thuật, xạ trị, liệu pháp miễn dịch, điều trị trúng đích.

Phẫu thuật: phương pháp điều trị chính cho ung thư dạ dày ở giai đoạn đầu hoặc người bệnh có thể cắt bỏ khối u. 

Hoá trị: là sử dụng thuốc để tiêu diệt tế bào ung thư, làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư. Phương pháp này thường dùng điều trị bổ trợ, kéo dài thời gian sống cho người bệnh giai đoạn muộn, di căn. 

Xạ trị: xạ trị là dùng tia X năng lượng cao tiêu diệt tế bào ung thư, thường kết hợp với phương pháp hoá trị trong điều trị bổ trợ.

Liệu pháp trúng đích: sử dụng thuốc tập trung vào các gen và protein của tế bào ung thư, ít ảnh hưởng đến các tế bào khỏe mạnh. 

Liệu pháp miễn dịch: nhằm tăng cường hệ miễn dịch để chống lại ung thư.

===> Xem thêm bài viết: Ung thư dạ dày: nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết sớm nhất, điều trị

2 Các thuốc hoá trị điều trị ung thư dạ dày

Các hoá chất trong điều trị bằng liệu pháp hóa trị ngày càng đa dạng, đáp ứng mức độ biệt hoá của tế bào ung thư trong nhiều trường hợp. Hoá trị thường được sử dụng gồm hoá trị tâm bổ trợ, hoá trị bổ trợ, liệu pháp chuyển đổi. Dưới đây là các thuốc hoá trị ung thư dạ dày phổ biến:

2.1 Cisplatin 

Cisplatin là thuốc hoá trị chứa bạch kim thường được kết hợp với các thuốc khác như fluorouracil (5-FU) để điều trị ung thư dạ dày tiến triển.

Cơ chế: thuốc hoạt động thông qua khả năng gắn kết với DNA của tế bào ung thư, tạo ra các liên kết chéo giữa các chuỗi DNA. dẫn tới gián đoạn quá trình sao chép và phiên mã DNA, từ đó tế bào không thể nhân lên và gây chết tế bào.

2.2 Oxaliplatin

Oxaliplatin là một loại thuốc hóa trị thuộc nhóm hợp chất platin, được sử dụng để điều trị nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư dạ dày. Chúng tiêu diệt bằng cách ngăn chặn sự nhân lên và phát triển của tế bào ung thư. 

Cơ chế: Oxaliplatin là một chất liên kết DNA, tạo thành liên kết với DNA tế bào ung thư, làm cản trở quá trình sao chép DNA và phiên mã RNA, từ đó ngăn chặn tế bào ung thư phân chia và phát triển.

2.3 Fluorouracil (5-FU), Capecitabine

Capecitabine là một tiền chất của 5-FU, sau khi vào cơ thể sẽ chuyển hoá thành 5-FU phát huy tác dụng à một chất chống chuyển hoá, ngăn chặn sự tăng trưởng và phân chia của tế bào ung thư.

Cơ chế: các thuốc này liên kết và ức chế enzym thymidylate synthase,là enzym cần thiết để tổng hợp thymidine, một thành phần quan trọng của DNA. Dẫn đến suy giảm tổng hợp DNA và gây chết tế bào ung thư. Ngoài ra thuốc cũng gây rối loạn chức năng và tổn thương RNA.

2.4 Irinotecan

Irinotecan làm chậm hoặc ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư bằng cách can thiệp vào quá trình nhân đôi DNA, thường được sử dụng trong phác đồ hóa trị kết hợp với các thuốc khác, chẳng hạn như 5-fluorouracil (5-FU).

Cơ chế: Irinotecan được chuyển hóa bởi enzym carboxylesterase thành dạng hoạt động SN-38. N-38 liên kết với enzym Topoisomerase I và DNA, tạo thành phức hợp bền vững, ngăn cản quá trình phục hồi chuỗi DNA bị đứt gãy. 

2.5 Docetaxel, Paclitaxel

Docetaxel, Paclitaxel là một loại thuốc hóa trị thuộc nhóm taxane, có khả năng  ức chế sự phân chia tế bào ung thư, từ đó ngăn chặn sự phát triển và lan rộng của khối u. 

Cơ chế: các thuốc này liên kết mạnh với tubulin (một loại protein cấu trúc trong vi ống), ngăn cản quá trình tách rời, làm tế bào ổn định. Việc ổn định các vi ống khiến tế bào ung thư không thể tiến hành quá trình nguyên phân, dẫn đến chu kỳ tế bào bị ngừng và gây chết tế bào.

2.6 Epirubicin

Epirubicin là một loại thuốc thuộc nhóm anthracycline, được sử dụng trong điều trị ung thư dạ dày, thường kết hợp với các thuốc khác trong phác đồ giai đoạn tiến triển hoặc di căn.

Cơ chế: Thuốc ức chế enzyme topoisomerase II, một enzyme quan trọng trong việc duy trì cấu trúc ADN, dẫn đến chúng không thể tái tạo đúng cách, dẫn đến sự rối loạn trong quá trình phân chia tế bào và gây chết tế bào. Epirubicin còn có tác dụng ức chế quá trình tổng hợp RNA và protein, ngăn chặn sự sinh trưởng tế bào ung thư.

2.7 Các phác đồ hóa trị ung thư dạ dày theo hướng dẫn Bộ Y tế

Theo "Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị ung thư dạ dày" ban hành kèm theo Quyết định số 3127/QĐ-BYT ngày 17 tháng 7 năm 2020 của Bộ Y tế, các phác đồ hóa trị ung thư dạ dày được áp dụng tùy thuộc vào giai đoạn bệnh và tình trạng người bệnh. Dưới đây là một số phác đồ thường dùng:

2.7.1 Hóa trị trước mổ

2.7.2 Hóa trị bổ trợ sau phẫu thuật

2.7.3 Hoá trị điều trị triệu chứng 

3 Các thuốc đích trong điều trị ung thư dạ dày

Trong ung thư dạ dày, nhận thấy có sự đột biến quá mức của tế bào protein EGFR (Her 2/neu), VEGF nên dùng điều trị bằng các thuốc đích có tác động quan trọng đến ngừng sự phát triển của tế bào ung thư, mà không ảnh hưởng đến tế bào bình thường. Dưới đây là một số thuốc thường được dùng:

3.1 Trastuzumab

Trastuzumab là một kháng thể đơn dòng tái tổ hợp ADN, nhắm vào tế bào protein HER2, một trong những nguyên nhân gây thúc đẩy sự phát triển của tế bào ung thư dạ dày. Các nghiên cứu cho thấy khoảng 15-20% các trường hợp người bệnh bị ung thư dạ dày do sự phát triển quá mức của protein này. Thuốc được chỉ định trong những trường hợp ung thư dạ dày biểu mô di căn khắp các cơ quan hoặc tiến triển không thể cắt bỏ, hoặc ung thư dạ dày tái phát và dương tính với HER2 được phát hiện bằng phương pháp lai huỳnh quang tại chỗ hoặc nhuộm hoá mô miễn dịch.

3.2 Ramucirumab

Ramucirumab là một kháng thể đơn dòng tái tổ hợp của lớp IgG1 nhắm vào thụ thể VEGFR-2,  giúp ngừng quá trình hình thành mạch máu mới nuôi dưỡng khối u. Thuốc được chỉ định trong điều trị đơn trị liệu hoặc kết hợp với các thuốc khác trong điều trị ung thư dạ dày biểu mô di căn khắp cơ quan hoặc tiến triển không thể cắt bỏ, hoặc bệnh nhân đã thất bại điều trị bằng phác đồ 5-FU hoặc platin.

3.3 Một số thuốc khác trị ung thư dạ dày giai đoạn cuối

Các thuốc Lapatinib,  Apatinib thuộc nhóm thuốc ức chế tyrosine kinase cho thấy tiềm năng và đang được nghiên cứu trong điều trị ung thư dạ dày giai đoạn muộn. 

3.4 Phác đồ điều trị đích

Để điều trị đích ung thư dạ dày, Bộ Y tế Việt Nam khuyến nghị sử dụng các thuốc và phác đồ tùy thuộc vào từng trường hợp và giai đoạn bệnh, cụ thể phác đồ Trastuzumab + hóa trị (cho người bệnh bộc lộ Her-2 qua mức) được chỉ định như sau:

Chu kỳ 21 ngày (cùng hóa trị)

• Rastuzumab dùng liều 8mg/ kg truyền tĩnh mạch ngày 1 chu kỳ đầu, 
• Sau đó truyền tĩnh mạch Trastuzumab 6mg/ kg ngày 1

Hoặc chu kỳ 14 ngày (cùng hóa trị)

• Trastuzumab dùng liều 6mg/ kg truyền tĩnh mạch ngày 1 chu kỳ đầu
• Sau đó truyền tĩnh mạch Trastuzumab 4mg/ kg ngày 1

Liều hoá trị kết hợp với chu kỳ 21 ngày

• Cisplatin truyền tĩnh mạch 80mg/ m2 trong ngày 1
• Capecitabine liều uống từ 1000-1250mg/ m2 uống x 2 lần/ ngày 1-14

4 Thuốc miễn dịch điều trị ung thư dạ dày

Liệu pháp miễn dịch không nhắm trực tiếp đến tế bào ung thư của cơ thể mà kích thích hệ thống miễn dịch tự nhiên nhân biết tế bào bất thường và tiêu diệt chúng. Dưới đây là thuốc miễn dịch được chấp thuận trong điều trị ung thư dạ dày.

4.1 Pembrolizumab

Pembrolizumab là kháng thể đơn dòng gắn trực tiếp vào thụ thể PD1, đây là một thụ thể trên tế bào T, từ đó giúp hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư. Thuốc được FDA chấp thuận trong điều trị ung thư dạ dày có biểu hiện bộc lộ MSI cao hoặc biến đổi gen gây thiếu hụt cặp dMMR khi thất bại hoá trị bước 1. Hoặc trong trường hợp có sự tham gia của PD-L1, khi thất bại với 2 liệu pháp điều trị trước đó.

4.2 Phác đồ điều trị bằng thuốc miễn dịch

Pembrolizumab được chỉ định cụ thể trong trường hợp:

• Điều trị bước hai hoặc thay thế cho người bệnh có MSI cao hoặc dMMR
• Điều trị bước ba hoặc thay thế cho người bệnh có PD-L1 dương tính

Liều dùng khuyến cáo của Pembrolizumab trong chu kỳ 21 ngày

• Pembrolizumab: 200mg truyền tĩnh mạch ngày 1

5 Thuốc hỗ trợ điều trị ung thư dạ dày

Thuốc điều trị triệu chứng ung thư dạ dày giúp giảm tác dụng phụ khi điều trị bằng các thuốc trị hoặc kháng thể, hỗ trợ giảm đau, sự khó chịu cho người bệnh trong ung thư giai đoạn cuối không còn biện pháp điều trị. 

Một số thuốc được kể đến như:

• Thuốc giảm đau gồm các thuốc giảm đau từ trung bình tới mạnh như Oxycodone hydrochloride, morphin…
• Thuốc chống nôn, buồn nôn sau hoá trị như Metoclopramide, ondansetron…
• Thuốc ức chế axit dạ dày như Omeprazole, Pantoprazole..hỗ trợ bảo vệ niêm mạc dạ dày.
• Thuốc an thần giúp bệnh nhân giảm căng thẳng, dễ ngủ khi điều trị như seduxen.

6 Cảnh báo thuốc điều trị ung thư dạ dày của Nhật

Hiện nay nhiều thuốc trên thị trường được gọi tên là thuốc điều trị ung thư dạ dày của Nhật nhưng thực chất thành phần không phải thuốc điều trị mà chỉ là các thảo dược hỗ trợ và phòng chống bệnh. 

Đa số các thuốc nguồn gốc Nhật Bản này thành phần có chứa Fucoidan, một chất chiết xuất từ các loại tảo biển Nhật, được biết đến với tác dụng hỗ trợ sức khỏe, tăng cường sức đề kháng, bổ sung các dưỡng chất cho cơ thể và giảm tác dụng phụ của các phương pháp điều trị như hóa trị và xạ trị. Không có bằng chứng khoa học nào chứng minh chúng có thể chữa khỏi ung thư. 

7 Lưu ý khi sử dụng thuốc điều trị ung thư dạ dày

Dưới đây là một số lưu ý khi sử dụng thuốc điều trị ung thư dạ dày:

• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ: trong điều trị ung thư cần phải phối hợp nhiều phương pháp nên cần tuyệt đối thực hiện đúng hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý tăng hoặc giảm liều hay bỏ dùng thuốc. Nếu có bất cứ dấu hiệu bất thường nào trong quá trình sử dụng nên thông báo ngay với bác sĩ.
• Không sử dụng thuốc điều trị không có nguồn gốc rõ ràng, chưa được kiểm chứng khoa học: trong dân gian thường lưu truyền những bài thuốc điều trị ung thư nhưng chưa có đủ bằng chứng khoa học nào để chứng minh hiệu quả điều trị ung thư dạ dày hoàn toàn từ thảo dược Đông y. Nếu có tác dụng thì cũng điều trị hỗ trợ nhưng không thể thay thế các phương pháp phẫu thuật hay hoá trị, xạ trị. 
• Bổ sung dinh dưỡng: trong giai đoạn điều trị bệnh việc bổ sung ăn uống, tăng cường dinh dưỡng rất cần thiết để phục hồi thể trạng, góp phần tăng sức đề kháng và hiệu quả điều trị bệnh. Người bệnh nên bỏ hút thuốc và uống rượu trong và sau khi điều trị.
• Tập thể dục thể thao hợp lý: điều này không những cải thiện sức khoẻ tổng thể mà còn ức chế sự phát triển khối u. Tuy nhiên người bệnh nên cân nhắc vào tình trạng bệnh mà lựa chọn thời gian tập luyện cũng như bộ môn thể thao phù hợp.

8 Kết luận

Như vậy việc sử dụng thuốc điều trị ung thư dạ dày cần tuân thủ hướng dẫn và phác đồ chỉ định của bác sĩ. Hy vọng bài viết đã cung cấp những thông tin hữu ích cho người đọc về các nhóm thuốc điều trị ung thư dạ dày dựa theo hướng dẫn Bộ Y tế.

9 Tài liệu tham khảo

1. Bộ Y tế, (ngày đăng 17 tháng 7 năm 2020) Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị ung thư dạ dày. Bộ Y tế. Truy cập ngày 25 tháng 12 năm 2024.
2. Chuyên gia NIH (Ngày 31 tháng 5 năm 2023) Stomach Cancer Treatment by Stage. NIH. Truy cập ngày 25 tháng 12 năm 2024.
3. Chuyên gia American Cancer Society, (ngày đăng 21 tháng 11 năm 2023) Immunotherapy for Stomach Cancer. American Cancer Society. Truy cập ngày 25 tháng 12 năm 2024.
4. Chuyên gia American Cancer Society, (ngày đăng 21 tháng 11 năm 2023) Chemotherapy for Stomach Cancer. American Cancer Society. Truy cập ngày 25 tháng 12 năm 2024.
5. Chuyên gia NIH (Ngày cập nhật 17 tháng 12 năm 2024) Drugs Approved for Stomach (Gastric) Cancer. NIH. Truy cập ngày 25 tháng 12 năm 2024.