Thông tư 23/2011/TT-BYT về việc hướng dẫn sử dụng thuốc trong các cơ sở y tế có giường bệnh

Căn cứ vào Luật Dược số 34/2005/QH11 ngày 14 tháng 6 năm 2005 và căn cứ Nghị định số 188/2007/NĐ-CP ngày 27 tháng 12 năm 2007, Bộ Y tế đã có hướng dẫn sử dụng thuốc tại các cơ sở y tế có giường bệnh. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin chi tiết

1 Thứ tự ghi y lệnh thuốc

1.1 Khai thác thông tin bệnh nhân

Trong quá trình thăm khám cho bệnh nhân, thầy thuốc cần phải khai thác được một số thông tin sau:

• Tiền sử sử dụng thuốc của người bệnh.
• Tiền sử dị ứng của người bệnh.
• Các thuốc bệnh nhân đang sử dụng hoặc đã sử dụng trong vòng 24 giờ trước khi nhập viện.
• Ghi cụ thể diễn biến lâm sàng của người bệnh vào hồ sơ bệnh án hoặc giấy điện tử theo quy định để chỉ định sử dụng hoặc ngừng sử dụng thuốc.

1.2 Yêu cầu

Việc chỉ định sử dụng thuốc cho người bệnh cần đảm bảo được những yêu cầu sau:

• Thuốc phải phù hợp với chẩn đoán và phù hợp với diễn biến lâm sàng của bệnh nhân.
• Thuốc phải phù hợp với tình trạng bệnh lý và cơ địa của bệnh nhân.
• Phù hợp với tuổi.
• Phù hợp với cân nặng.
• Phù hợp với các hướng dẫn điều trị nếu có.
• Tuyệt đối không lạm dụng thuốc.

1.3 Cách ghi chỉ định thuốc

1.3.1 Yêu cầu

Ghi đầy đủ, rõ ràng.

Không viết tắt.

Không ghi ký hiệu.

Đối với những trường hợp sửa chỉ định thuốc cần có chữ ký xác nhận ngay bên cạnh.

1.3.2 Nội dung chỉ định thuốc

Tên thuốc.

Nồng độ, hàm lượng thuốc.

Liều dùng của thuốc mà người bệnh sử dụng.

Số lần sử dụng thuốc trong ngày (24 giờ).

Khoảng cách giữa các lần sử dụng thuốc.

Đường sử dụng thuốc.

Thời điểm sử dụng thuốc.

Những lưu ý trong quá trình sử dụng thuốc.

1.3.3 Ghi chỉ định thuốc

Cần lưu ý người bệnh về đường dùng thuốc bao gồm:

• Đường tiêm.
• Đường uống.
• Đường đặt.
• Thuốc dùng ngoài.
• Các đường dùng khác.

1.4 Quy định đánh số thứ tự ngày dùng thuốc với một số nhóm thuốc đặc biệt

Các nhóm thuốc cần đánh số thứ tự để bệnh nhân biết ngày dùng thuốc:

• Các thuốc thuộc nhóm phóng xạ.
• Các thuốc nhóm gây nghiện.
• Các thuốc thuộc nhóm kháng sinh.
• Các thuốc thuộc nhóm hướng tâm thần.
• Các thuốc thuộc nhóm điều trị lao.
• Các thuốc thuộc nhóm corticoid.

Trường hợp bệnh nhân bị bệnh lý mạn tính cần phải sử dụng các thuốc điều trị lao, thuốc gây nghiện, thuốc điều trị ung thư, thuốc hướng tâm thần, thuốc corticoid trong thời gian dài thì cần có những hướng dẫn cụ thể cho bệnh nhân về số ngày dùng thuốc, ngày bắt đầu và ngày kết thúc.

1.5 Chỉ định thời gian dùng thuốc

Bệnh nhân cấp cứu: Chỉ định thuốc phụ thuộc vào diễn biến của bệnh.

Bệnh nhân cần theo dõi: Chỉ định thuốc hàng ngày.

Bệnh nhân đã được các bác sĩ lựa chọn thuốc và liều phù hợp: Trường hợp ngày làm việc, không chỉ định thuốc tối đa quá 2 ngày. Trường hợp ngày  nghỉ, không chỉ định thuốc tối đa quá 3 ngày.

1.6 Chỉ định đường dùng thuốc

Việc chỉ định đường dùng thuốc cần căn cứ vào tình trạng bệnh lý, thể trạng của người bệnh.

Chỉ định đường tiêm thuốc trong trường hợp bệnh nhân không thể uống hoặc đã chỉ định đường uống nhưng đáp ứng điều trị kém hoặc thuốc chỉ được sử dụng theo đường tiêm.

1.7 Thông báo tác dụng không mong muốn

Thầy thuốc cần thông cần thông báo với điều người, bệnh nhân hoặc người nhà bệnh nhân về những tác dụng không mong muốn có thể xảy ra trong quá trình điều trị.

Theo dõi người bệnh, xử trí phản ứng có hại do dùng thuốc.

Báo cáo phản ứng có hại nếu xảy ra với khoa Dược.

2 Tổng hợp thuốc tại khoa lâm sàng

Điều dưỡng viên chịu trách nhiệm tổng hợp thuốc, hóa chất vào sổ từ bệnh án theo mẫu.

Điều dưỡng viên chịu trách nhiệm tổng hợp thuốc của cả khoa vào phiếu lĩnh thuốc theo mẫu.

Đối với phiếu lĩnh hóa chất, vật tư y tế cần tổng hợp hàng tuần.

Một số thuốc cần có phiếu lĩnh thuốc riêng theo quy định bao gồm: Thuốc hướng tâm thần, thuốc gây nghiện, thuốc phóng xạ.

Phiếu lĩnh thuốc phải được Trưởng khoa hoặc người Trưởng khoa ủy quyền bằng văn bản phê duyệt.

Trường hợp phiếu lĩnh thuốc rơi vào ngày nghỉ hoặc trường hợp có yêu cầu cấp phát thuốc đột xuất thì bác sĩ, y sĩ trực được phép ký phiếu lĩnh thuốc.

Phiếu lĩnh thuốc, sổ tổng hợp thuốc cần được ghi rõ ràng, không ghi ký hiệu, không viết tắt, phải đầy đủ nội dung, các trường hợp sửa nội dung trong phiếu lĩnh và sổ tổng hợp cần phải có chữ ký xác nhận bên cạnh.

3 Khoa Dược tổ chức cấp phát thuốc

Việc cấp phát thuốc phải đảm bảo được chất lượng đồng thời nêu rõ hướng dẫn sử dụng thuốc. Một số yêu cầu khác bao gồm:

• Kiểm đơn, phiếu lĩnh thuốc trước khi cấp phát hàng ngày.
• Phát thuốc hàng ngày.
• Phát thuốc theo y lệnh.
• Phát thuốc kịp thời nhằm đảm bảo người bệnh sử dụng thuốc đúng thời gian theo y lệnh.
• Đối với những thuốc cấp phát lẻ, cần phải đóng gói trong các bao bì kín có ghi chú tên thuốc, nồng độ (hàm lượng), hạn dùng. Các trường hợp ra lẻ thuốc cần phải đảm bảo yếu tố môi trường và vệ sinh.
• Khoa Dược tiến hành pha chế thuốc theo y lệnh, cấp phát thuốc dưới dạng pha sẵn trong những trường hợp, điều kiện cần thiết.
• Khoa Dược có quyền từ chối cấp phát thuốc nếu như đơn thuốc, phiếu lĩnh thuốc đưa ra có vấn đề.
• Liệt kê những thông tin về thuốc và hướng dẫn sử dụng thuốc.
• Khoa Dược chịu trách nhiệm báo cáo phản ứng có hại của thuốc theo quy định để gửi về Trung tâm Quốc gia về Thông tin thuốc.

4 Trách nhiệm của khoa lâm sàng

4.1 Trước khi người bệnh sử dụng thuốc

Công khai thuốc: Thông báo cho người bệnh về các loại thuốc dùng hàng ngày, yêu cầu người bệnh hoặc người nhà bệnh nhân ký nhận vào phiếu công khai thuốc.

Hướng dẫn sử dụng thuốc cho người bệnh.

Giải thích kỹ càng để bệnh nhân tuân thủ điều trị.

Kiểm tra thuốc.

Chuẩn bị phương tiện bao gồm khay đựng thuốc, nước uống, lọ đựng cho người bệnh. Phương tiện cần đảm bảo được những yêu cầu cụ thể như sạch sẽ, dễ tìm thấy.

Đối với các thuốc dùng đường tiêm, cần phải chuẩn bị sẵn thuốc cấp cứu và phác đồ chống sốc.

Pha thuốc đúng quy định.

4.2 Trong khi người bệnh dùng thuốc

Yêu cầu đảm bảo vệ sinh trong quá trình người bệnh sử dụng thuốc.

Đảm bảo 5 đúng gồm: Đúng người sử dụng, đúng thuốc, đúng đủ liều lượng, đúng đường sử dụng thuốc, đúng thời gian sử dụng.

Theo dõi người bệnh trong và sau khi uống thuốc.

4.3 Sau khi người bệnh dùng thuốc

Theo dõi người bệnh để kịp thời phát hiện và tiến hành ghi chép những diễn biến vào hồ sơ bệnh án.

Ghi số thuốc cho từng người bệnh.

Bảo quản thuốc còn lại theo quy định.

Xử lý, bảo quản dụng cụ phục vụ sử dụng thuốc theo quy định.

5 Bảo quản, quản lý thuốc tại khoa lâm sàng

Các thuốc nằm trong danh mục thuốc trực cấp cứu phải theo đúng danh mục, số lượng đã được phê duyệt. Các thuốc được bảo quản theo tiêu chuẩn của nhà sản xuất.

Các thuốc thuộc nhóm hướng tâm thần, thuốc gây nghiện, thuốc phóng xạ và tiền chất được bảo quản theo quy định hiện hành.

Điều dưỡng viên chịu trách nhiệm kiểm tra, đối chiếu thuốc nhận được với danh sách thuốc trong phiếu lĩnh thuốc khi được bàn giao từ khoa Dược.

Trong trường hợp phát hiện sử dụng nhầm thuốc, thuốc bị hư hỏng, mất thuốc thì điều dưỡng viên có trách nhiệm báo cáo với cấp trên để được xử lý kịp thời.

Với trường hợp thuốc bị dư do thay đổi y lệnh hoặc do các nguyên nhân khác thì cần phải trả lại khoa Dược trong vòng 24 giờ. Đối với các thuốc thuộc nhóm thuốc hướng tâm thần, thuốc gây nghiện, thuốc phóng xạ dư thì phải lập biên bản và trả thuốc theo quy định.

Tổng hợp số lượng thuốc, vật tư y tế, hóa chất tiêu hao đối với từng bệnh nhân và gửi cho phòng Tài chính - Kế toán để tính toán viện phí.

Bàn giao số lượng thuốc, dụng cụ sử dụng thuốc cho ca trực sau và ghi vào sổ bàn giao thuốc.

Nghiêm cấm tình trạng cá nhân mượn, vay, đổi thuốc.

6 Báo cáo

Trong trường hợp xảy ra tai biến hoặc nhầm lẫn trong quá trình sử dụng thuốc, các bệnh viện cần tiến hành xử lý ngay đồng thời làm báo cáo để gửi lên các cơ quan quản lý cấp trên trực tiếp.

Báo cáo phản ứng có hại xảy ra trong quá trình sử dụng thuốc theo quy định.

Báo cáo việc sử dụng thuốc hướng tâm thần, thuốc phóng xạ, thuốc gây nghiện theo quy định.

7 Tài liệu tham khảo

Thông tư 23/2011/TT-BYT về việc hướng dẫn sử dụng thuốc trong các cơ sở y tế có giường bệnh, tải bản PDF tại đây.