Thiếu vitamin K: Biểu hiện, phương pháp điều trị và dự phòng

Trungtamthuoc.com - Vitamin K có vai trò quan trọng đối với trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh. Khi thiếu vitamin K có thể gây bệnh lý xuất huyết rất nghiêm trọng, nếu không điều trị kịp thời có thể biến chứng tử vong. Vậy thiếu vitamin K ở trẻ nhỏ cần điều trị và dự phòng thế nào?

1 Vitamin K và nguồn gốc

Vitamin K là một Naphthoquinone tham gia vào quá trình photphorin hóa oxy hóa. Thiếu hoặc hấp thu không được vitamin K ở ruột sẽ làm giảm prothrombin máu và giảm sự tổng hợp yếu tố đông máu ở gan.

Bệnh thiếu vitamin K có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp ở trẻ nhỏ. Vitamin K có 3 loại chính là:

• Vitamin K1 còn được gọi là Phylloquinone hoặc Phytonadione, có nguồn gốc từ thực vật. Ta có thể tìm thấy nó trong các loại rau xanh như rau cải bắp, rau bina và rau xanh salad hay đậu nành và dầu thực vật.
• Vitamin K2 là Menaquinone, được tổng hợp bởi vi khuẩn trong đường ruột; số lượng tổng hợp không đáp ứng nhu cầu vitamin K.
• Vitamin K3 là các Menadione, một dạng tổng hợp, tan trong nước để sử dụng để điều trị nhưng gây độc cho gan.^[1]

2 Vai trò của vitamin K đối với cơ thể

Vitamin K là một yếu tố quan trọng giúp gan tổng hợp lên các yếu tố đông máu, nên khi thiếu nó có thể gây hiện tượng xuất huyết. Vitamin K có tác dụng làm giảm chứng chảy máu trong một vài đối tượng mắc bệnh về gan, hay dùng kháng sinh điều trị bệnh trong thời gian tương đối dài… Và tác dụng quan trọng nhất của vitamin K đó chính là tác động vào quá trình đông máu tốt hơn, giảm mất máu khi bị thương.

Vitamin K đóng một vai trò thiết yếu trong quá trình chuyển lượng glutamyl cụ thể trong một lượng hạn chế protein thành carboxyl glutamyl. Vitamin K có vai trò hoạt hóa osteocalcin lấy calci từ máu gắn vào xương nên nếu thiếu vitamin K sẽ làm mật độ xương thưa hơn dẫn đến loãng xương.

Không những thế vitamin K2 là yếu tố tham gia vào sự tổng hợp MGP - ức chế sự lắng đọng của Canxi ở thành mạch, do đó giúp thành mạch khỏe hơn.

3 Biểu hiện và hậu quả của thiếu vitamin K ở trẻ

Ở trẻ em, khi thiếu vitamin K có thể gây chảy máu, đặc biệt ở lứa tuổi sơ sinh đến 2 tháng, và trẻ bú mẹ hoàn toàn.

Các triệu chứng lâm sàng ở trẻ từ 1-2 tháng là bỏ bú, tình trạng lơ mơ hoặc kích thích, khóc thét, co giật. Khám thóp của trẻ thấy căng phồng, trương lực cơ tăng, có thể có cơn ngừng thở, các dấu hiệu màng não dương tính, có thể gặp vàng da, vàng mắt.

Các đặc điểm của thiếu vitamin K khác nhau tùy thuộc độ tuổi khởi phát. Ở trẻ sơ sinh, sự thiếu hụt của vitamin K gây ra bệnh xuất huyết, dẫn đến chảy máu nội sọ và sau phúc mạc. Tình trạng này có thể xảy ra sau từ 1 đến 7 ngày sau khi sinh, bệnh xuất huyết muộn ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra muộn nhất là 3 tháng sau sinh.

Bởi vì vitamin K có liên quan đến quá trình carboxyl hóa gamma của osteocalcin, rất quan trọng trong quá trình tổng hợp xương, do đó khi thiếu hụt gây chứng loãng xương.

Đa số các trẻ khi mới sinh ra đều thiếu vitamin K1. Do đó, nếu không bổ sung kịp thời vitamin K thì trẻ sẽ bị xuất huyết sớm hay muộn, nguy hiểm nhất là xuất huyết não và màng não..^[2]

4 Điều trị và dự phòng thiếu vitamin K

Nếu trẻ trong thời gian còn bú mẹ, bị thiếu vitamin K1 chưa gây ra mức độ trầm trọng thì mỗi ngày cho trẻ uống từ 1 đến 2mg.

Nếu trẻ thiếu vitamin K với mức độ nặng gây các chứng xuất huyết não hay màng não ở trẻ sơ sinh dưới 2 tháng tuổi thì cho trẻ dùng vitamin K với liều điều trị. Lúc này, cho trẻ tiêm bắp vitamin K1 với liều 5mg mỗi lần, ngày chỉ tiêm 1 lần, thời gian dùng thuốc không nên lâu hơn 5 ngày.

Nếu trẻ có hiện tượng xuất huyết nhiều có thể truyền tĩnh mạch máu toàn phần liều 15 - 20ml/kg để cầm máu nhanh hơn và không gây biến chứng nguy hiểm.

Hầu hết trẻ sơ sinh đều thiếu vitamin K khi vừa sinh ra, do đó cần bổ sung vitamin K cho trẻ ngay với liều 1mg bằng đường uống hoặc tiêm bắp. Điều này, đặc biệt cần thiết với trẻ đẻ non, trẻ nhẹ cân. Tiêm vitamin K khi sinh có hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa chảy máu do thiếu vitamin K ở trẻ sơ sinh, nên tiêm trong vòng 6 giờ đầu. Trẻ có nguy cơ phát triển chảy máu do thiếu vitamin K cao gấp 81 lần ở những trẻ không được tiêm vitamin K. Điều này nhằm bảo vệ cơ thể của bé tốt nhất cũng như giảm việc mất máu trong một vài trường hợp không mong muốn.

Với những trẻ từ 4 tuần tuổi trở lên thì bổ sung vitamin K bằng các loại sữa uống ngoài. Hoặc có thể trong tuần đầu tiên sau sinh bạn cho bé uống một liều vitamin K và sau đó khi bé tròn 1 tháng thì cho bé uống liều thứ 2.

Với những trẻ đã ăn dặm thì nên bổ sung vitamin K cho trẻ trong bữa ăn qua các thực phẩm như: các loại rau củ quả, Dầu Cá, gan động vật…

Ngay trong thời kỳ mang thai, mẹ bầu nên bổ sung vitamin K cho mình và thai nhi qua chế độ ăn như các loại rau xanh, ngũ cốc, đậu phụ...

Đồng thời, bà bầu cũng cần uống vitamin K1 trước khi sinh để bổ sung vitamin K cho trẻ qua sữa mẹ. Cụ thể, trong vòng từ 2 đến 4 tuần trước khi sinh, mẹ nên uống 1 lần vitamin K1 với liều 5mg, sau đó ngay trước khi sinh uống 1 liều nữa.

Hy vọng bài viết này giúp được các bạn có cách dự phòng thiếu vitamin K cho trẻ, tránh gây ra biến chứng nguy hiểm.

Tài liệu tham khảo