Tăng đường huyết sơ sinh: nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Trungtamthuoc.com - Trẻ sơ sinh bị tăng đường huyết không có biểu hiện đặc trưng, các triệu chứng của nó thường liên quan đến hiện tượng tăng nồng độ thẩm thấu. Trẻ thường bị mất nước, với biểu hiện khát nước, bú và đi tiểu nhiều hơn. Vậy tăng đường huyết sơ sinh cần điều trị như thế nào?

1 Tăng đường huyết là gì?

Tăng đường huyết là tình trạng rối loạn chuyển hóa và hấp thu đường trong máu. Tăng đường huyết ở trẻ sơ sinh thường được định nghĩa là đường huyết lớn hơn 150 mg/dl (8,3 mmol/L) hoặc đường huyết toàn phần lớn hơn 125 mg/dl (6,9 mmol / L). ^[1]

2 Nguyên nhân gây tăng đường huyết sơ sinh

Trẻ bị tăng đường huyết do lượng Glucose được đưa vào cơ thể quá nhiều. Nếu lượng glucose đưa vào cơ thể của bé sinh non có trọng lượng dưới 1kg vượt 4 mg/kg/phút có thể gây tăng đường máu cho trẻ.

Trẻ có thể bị tăng đường huyết do sử dụng một số thuốc, đặc biệt là steroid, hay có thể là Cafein, theophylin...

Bé có cân nặng dưới 1kg thì nhiều khả năng tăng đường huyết do cơ thể đáp ứng kém với insulin, giảm tiết insulin và gan không kiểm soát sản xuất glucose.

Tăng đường huyết sơ sinh thường gặp ở trẻ cực non tháng (tuổi thai <28 tuần). ^[2] do tăng sản glucose nội sinh.

Trẻ sơ sinh bị bệnh có thể có chức năng insulin kém hoặc lượng insulin thấp. Điều này làm cho việc kiểm soát lượng đường trong máu kém. Không những thế, trẻ còn tăng đường huyết do giảm sản xuất insulin, giảm sử dụng glucose ngoại biên trong các bệnh lý nhiễm trùng, thiếu oxy hay sau khi phẫu thuật... ^[3]

Trẻ còn tăng đường huyết do bệnh tiểu đường sơ sinh, đây là thể bệnh hiếm gặp do đột biến gen.

Hay khi tuyến tụy suy yếu, không có tế bào beta đảo tụy gây bệnh tiểu đường làm tăng đường huyết. Trường hợp này,  thường hay gặp ở trẻ nhẹ cân, trẻ sinh thiếu tháng hơn.

3 Tăng đường huyết sơ sinh có biểu hiện thế nào?

Trẻ sơ sinh bị tăng đường huyết không có biểu hiện đặc trưng, các triệu chứng của nó thường liên quan đến hiện tượng tăng nồng độ thẩm thấu.

Trẻ thường bị mất nước, với biểu hiện khát nước, bú và đi tiểu nhiều hơn. Hiện tượng này là do nồng độ đường trong máu quá cao làm cho thận phải làm việc nhiều để hấp thụ lượng đường dư thừa trong máu, nước tiểu nhiều. Đến khi thận yếu, không còn khả năng lọc và hấp thu đường máu dư thì lượng đường này sẽ được bài tiết cùng với nước tiểu. Lúc này, nước tiểu của bé có thể có lẫn máu hoặc dịch tế bào.

Khi trẻ bị tăng đường máu do cơ thể giảm sản xuất insulin thì năng lượng cần thiết của cơ thể cũng bị giảm, nên trẻ nhanh đói, và mệt mỏi.

Không những thế, trẻ còn có thể có các biểu hiện như sụt cân, mắt mờ, ngủ nhiều hơn, dễ kích động và khóc nhiều.

4 Các đối tượng có nguy cơ tăng đường huyết sơ sinh

Các bé sinh non, hay chậm phát triển trong tử cung do cơ thể chưa hoàn thiện đủ các chức năng, hoặc suy yếu nên dễ bị tăng đường huyết sơ sinh.

Những trẻ thường xuyên stress hay tăng các hormone stress như khi truyền catecholamin, tăng nồng độ glucocorticoid và glucagon cũng khiến trẻ có nguy cơ tăng đường huyết.

Hay còn gặp ở những trẻ được truyền glucose, lipid nhiều hơn nhu cầu thực của cơ thể. Hoặc những trẻ cho ăn bằng đường miệng muộn cũng sẽ có nguy cơ cao như vậy.

5 Điều trị tăng đường huyết sơ sinh

5.1 Nguyên tắc điều trị tăng đường huyết sơ sinh

• Nguyên tắc cơ bản đó là phòng ngừa, phát hiện sớm tình trạng tăng đường huyết của trẻ để điều trị kịp thời.
• Nếu trẻ sinh thiếu tháng, có trọng lượng cơ thể thấp dưới 1kg thì nuôi trẻ bằng đường tĩnh mạch cung cấp đủ các acid amin và lipid. Và quan trọng không thể thiếu aminoacid kích thích tăng tiết insulin.
• Đồng thời, phải nuôi dưỡng cho trẻ qua đường miệng sớm nhất, để kích thích một số hormon tăng tiết insulin.
• Điều trị các nguyên nhân gây tăng đường huyết như nhiễm trùng, thiếu oxy, dùng thuốc…

5.2 Điều trị tăng đường huyết sơ sinh bằng insulin

Khi lượng đường trong máu của trên 14mmol/L cả kể dù giảm tốc độ truyền glucose, và trẻ chậm tăng trưởng thì điều trị bằng insulin.

5.2.1 Dùng insulin theo đường tĩnh mạch cho trẻ sơ sinh bị tăng đường huyết:

Trước tiên, pha insulin trong dung dịch natriclorua 0,9% để thu được dung dịch có nồng độ insulin là 0,1 đv/ml.

• Cho trẻ tiêm tĩnh mạch trong 15 phút dung dịch trên với liều từ 0,05 đến  0,1 đv/kg, khi tiêm nhắc lại thì liều sau cách liều trước đó từ 4 đến 6 giờ.
• Cần đo lại đường huyết của trẻ sau mỗi 30 phút đến 1 tiếng.
• Trường hợp sau 3 liều mà đường huyết của trẻ vẫn lớn hơn 11mmol/L thì xem xét đến việc truyền insulin liên tục.

Truyền tĩnh mạch liên tục dùng dịch trên với liều từ 0,01 đến 0,1 đv/kg mỗi giờ, thường bắt đầu với liều 0,05 đv/kg một giờ. Do insulin sẽ bị bám vào dây truyền dịch nên cần mồi insulin trong dây dịch truyền tối thiểu 20 phút để không làm giảm tác dụng của insulin.

Cần đo lại đường huyết của trẻ sau mỗi khoảng thời gian từ 30 phút đến 1 tiếng. Từ đó điều chỉnh từ từ để duy trì lượng đường máu trong cơ thể ở khoảng từ 8,3 đến 11 mmol/L. Cho đến khi khả năng dung nạp glucose của cơ thể được cải thiện thì giảm nhanh lượng insulin và dừng lại để không bị hạ đường máu.

Nếu đường máu vẫn lớn hơn 10mmol/L, tăng liều insulin trên thêm 0,01 đv/kg mỗi giờ.

Nếu đường máu vẫn trên 14 mmol/L thì điều chỉnh tốc độ truyền Insulin lên khoảng 20 đến 50% liều. Sau đó mỗi giờ thì kiểm tra đường máu đến khi đường máu đạt ngưỡng dưới 10 mmol/L thì duy trì liều insulin này.

Nếu đường máu giảm còn 4,5 đến 10 mmol/L khi dùng insulin liều cao thì giảm 20 đến 50% liều insulin trước đó. Hoặc có thể tăng tốc độ truyền đường nếu liều insulin không quá cao.

Trường hợp đường máu giảm xuống dưới 2,8 mmol/L, thì cần dừng insulin và tiêm tĩnh mạch glucose 10% với liều 2ml/kg.

Chú ý, không được làm giảm đường máu quá nhanh, hoặc tăng hay hạ liên tục và tác dụng của insulin cũng tăng lên theo thời gian.

Sau khi điều chỉnh liều insulin cần kiểm tra đường máu của trẻ liên tục sau mỗi 1 đến 4 giờ để tránh hạ đường huyết quá mức hay tăng đường huyết tái phát. Đồng thời phải kiểm tra liên tục nồng độ Kali máu hay tình trạng tăng đường máu tái phát.

Trường hợp các bé sơ sinh bị tiểu đường thì sau khi đường huyết ổn định thì dùng insulin duy trì hoặc có thể dùng nhóm sulfonylurea..

5.2.2 Dùng insulin lispro để tiêm dưới da

Hiếm khi dùng insulin tiêm dưới da, từ khi trẻ bị tiểu đường và cần hội chẩn với chuyên khoa nội tiết.

Khi nồng độ đường trong máu lớn hơn 11mmol/L thì dùng với liều 0,03 đơn vị/kg. Để tránh hạ đường huyết của trẻ thì lưu ý không sử dụng nhiều lần, các lần sử dụng cần cách nhau từ 3 giờ trở lên.

Trong quá trình sử dụng cần thay đổi vị trí tiêm liên tục và kiểm tra nồng độ đường trong máu mỗi giờ và nồng độ kali máu mỗi 6 giờ.

Insulin lispro có tác dụng rất nhanh chỉ sau khi tiêm từ 15 đến 30 phút và gây tác dụng mạnh nhất kể từ phút thứ 30 đến 2,5 giờ.

Ngoài ra còn có thể sử dụng thuốc sulfonylureas theo đường uống với trẻ bị tiểu đường thiếu Kir6.2 và SUR1.

Qua bài viết này, chúng tôi đã cung cấp cho các bạn các kiến thức cơ bản của tình trạng tăng đường huyết trẻ sơ sinh. Hy vọng sẽ giúp các bạn phát hiện và điều trị sớm cho trẻ

Tài liệu tham khảo