Tăng áp động mạch phổi: Nguyên nhân và cách điều trị

Trungtamthuoc.com - Tăng áp động mạch phổi là một căn bệnh vô cùng nguy hiểm, thường có xu hướng tiến triển nặng dần và dễ dẫn đến tình trạng tử vong nếu người bệnh mắc phải. 

1 Thế nào là tăng áp động mạch phổi?

Tăng áp động mạch phổi là áp lực động mạch tim đến phổi tăng lên một cách bất thường. ^[1]Nó được coi là một loại tăng huyết áp có ảnh hưởng đến các động mạch phổi và tim phải.

Bình thường, áp lực động mạch phổi lúc nghỉ là 15mmHg. Ở người lớn, tình trạng được cho là tăng áp động mạch phổi khi áp lực này lớn hơn 25mmHg.

Khi áp lực lên thành động mạch phổi thường xuyên tăng lên, buồng thất phải của tim phải hoạt động mạnh hơn để bơm máu qua phổi. Lâu dần, cơ tim sẽ bị suy yếu rồi suy hoàn toàn. Nguyên nhân gây ra tình trạng này có thể là do người bệnh bị suy tim trái, tổn thương nhu mô phổi, mắc các bệnh lý mạch máu,... 

Những người bị PAH có thể mất nhiều năm mà không được chẩn đoán, bởi vì các triệu chứng của họ nhẹ, không đặc hiệu hoặc chỉ xuất hiện khi tập thể dục nặng. Tăng áp phổi có nguy hiểm không? Tăng áp động mạch phổi là một tình trạng đe dọa tính mạng và trở nên tồi tệ hơn theo thời gian. Điều quan trọng là phải điều trị các triệu chứng vì nếu không điều trị, huyết áp cao trong phổi khiến tim phải làm việc nhiều hơn, và theo thời gian, cơ tim có thể bị suy yếu, ^[2]

Tăng áp động mạch phổi là một tình trạng hiếm gặp có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi, nhưng nó phổ biến hơn ở những người có bệnh tim hoặc phổi khác. ^[3]

Tăng áp phổi sống được bao lâu? Đây là một bệnh tiến triển, có nghĩa là nó có thể tiến triển theo thời gian, đôi khi nhanh hơn nhiều đối với một số người so với những người khác. Nếu không được điều trị, bệnh có thể đe dọa tính mạng trong vòng vài năm. Tỷ lệ sống sót cũng phụ thuộc vào nguyên nhân của tình trạng này. Nếu bạn bị Tăng áp phổi do bệnh xơ cứng bì toàn thân (một bệnh da tự miễn dịch cũng ảnh hưởng đến các động mạch nhỏ và cơ quan nội tạng), tỷ lệ sống sót sau hai năm của bạn ước tính là 40%, theo một nghiên cứu năm 2008. ^[4]

2 Nguyên nhân gây ra tăng áp động mạch phổi?

Máu sau khi từ các cơ quan trong cơ thể chảy về tim sẽ được buồng tâm thất phải bơm về phổi thông qua động mạch phổi, giải phóng CO2 và lấy O2 để bắt đầu một vòng tuần hoàn mới. Bình thường, máu lưu thông qua các mạch trong phổi khá dễ dàng bởi áp lực động mạch phổi thường thấp hơn so với những vị trí khác. 

Tuy nhiên, khi các tế bào lót động mạch phổi thay đổi khiến động mạch phổi bị hẹp lại, máu lưu thông qua đây sẽ khó khăn hơn gây ra tình trạng tăng áp lực.

Dựa vào nguyên nhân gây ra bệnh, người ra chia tăng áp động mạch phổi thành 2 loại chính là nguyên phát và thứ phát

Tăng áp động mạch phổi nguyên phát hiện không rõ nguyên nhân gây bệnh cụ thể. Một số yếu tố được cho là có liên quan đến tình trạng này là:

Bệnh di truyền khi trong gia đình cũng có người mắc. Các đột biến trong gen BMPR2 là nguyên nhân di truyền phổ biến nhất của tăng áp động mạch phổi. ^[5]

Đột biến gen.

Người bệnh bị dị tật tim bẩm sinh.

Sử dụng thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc.

Người bệnh mắc các bệnh lý tim mạch.

Người bị nhiễm HIV,  xơ gan

Tăng áp động mạch phổi thứ phát thường phổ biến hơn do một số nguyên nhân như:

• Các bất thường ở van tim, tâm thất trái phì đại,...
• Phổi tắc nghẽn mãn tính, xơ phổi, ngưng thở khi ngủ,...
• Mắc bệnh phổi gây ra sẹo giữa các phế nang.
• Có mô liên kết bị rối loạn.
• Bệnh tuyến giáp trạng, đa hồng cầu nguyên phát hay các bệnh ở cơ quan khác biến chứng ảnh hưởng tới động mạch phổi.
• Người bệnh dùng các chất kích thích quá nhiều.
• Người bị thiếu máu tế bào hình liềm.

3 Triệu chứng và chẩn đoán bệnh

3.1 Triệu chứng lâm sàng

Triệu chứng cơ năng: khó thở, thở phải gắng sức, đau ngực,...

Khám thực thể: tĩnh mạch cổ nổi, bắt mạch cảnh yếu, nghe tim có T2 ở ổ van động mạch phổi mạnh, xanh tím ngoại vi, cổ trướng (giai đoạn cuối).

3.2 Cận lâm sàng

X-quang ngực thấy nhánh dưới động mạch phổi phải có d > 16mm.

Điện tim: trục phải, phì đại thất phải, nhĩ phải.

Siêu âm tim Doppler: áp lực tâm thu động mạch phổi > 25mmHg.

Thông tim: đánh giá chính xác áp lực động mạch phổi.

Dựa vào các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng cùng với tình trạng sức khỏe của người bệnh. Bác sĩ điều trị sẽ đưa ra kết luận về bệnh và nguyên nhân gây bệnh cùng hướng điều trị phù hợp.

4 Điều trị tăng áp động mạch phổi 

Hiện nay, bệnh tăng áp động mạch phổi vẫn chưa có cách điều trị khỏi hoàn toàn. Việc sử dụng thuốc trong điều trị chỉ giúp làm giảm các triệu chứng của bệnh.

4.1 Điều trị hỗ trợ

Bệnh nhân cần tránh làm các việc phải gắng sức.

Sử dụng thuốc chống đông đường uống. (Warfarin khởi đẩu 1mg/ngày).

Dùng thuốc lợi tiểu nhóm furosemid đơn thuần hoặc phối hợp với kháng aldosteron.  Lưu ý cần theo dõi chức năng thận để tránh bị suy thận.

Thở oxy liên tục khi Pa02 < 60mmHg hoặc Sp02 < 90% để duy trì Sp02 > 90%.

Dùng Digoxin để làm tăng cung lượng tim.

Điều trị loạn nhịp tim nếu có

4.2 Điều trị căn nguyên

Sử dụng thuốc điều trị các nguyên nhân dẫn đến tình trạng tăng áp động mạch phổi.

4.3 Điều trị đặc hiệu

Dùng thuốc giúp làm giảm triệu chứng bệnh

4.3.1 Thuốc chẹn kênh calci 

Thường chỉ định cho tăng áp động mạch phổi nguyên phát. Các thuốc thường dùng:

• Nifedipin 20mg, cách 8 giờ uống 1 lần. Liều tối đa là 240mg/24h.
• Diltiazem 60mg, cách 8 giờ uống 1 lần, liều tối đa 720mg/24h.
• Amlodipin 5mg, mỗi ngày uống 1 lần, liều tối đa 20mg/ngày.

Lưu ý cần đo huyết áp trước khi dùng từ liều thứ 2 trở đi và nên tăng liều từ từ nếu cần. Cần theo dõi sát sao về hiệu quả và độ an toàn của thuốc, đánh giá lại sau 3 tháng.

4.3.2 Thuốc ức chế enzym phosphodiesterase - 5

Sildenafil được dùng cho bệnh nhân tăng áp động mạch phổi với mức khó thở NYHA II, III. Tác dụng của thuốc là giúp cải thiện triệu chứng và khả năng gắng sức. Liều khuyến cáo ban đầu là 3 lần mỗi ngày, mỗi lần 25mg. Khi sử dụng thuốc này bệnh nhân thường sẽ bị đau đầu.

4.3.3 Thuốc kháng receptor nội mạch

Bosentan cải thiện triệu chứng và dung nạp gắng sức. Bắt đầu với liều 62,5mg, mỗi ngày uống 2 lần trong tháng đầu tiên. Các tháng sau tăng lên gấp đôi. Khi sử dụng thuốc bệnh nhân cần được theo dõi chức năng gan.

Thuốc nhóm Prostacyclin

Iloprost dùng đường hít được chỉ định cho bệnh nhân tăng áp động mạch phổi với mức độ NYHA III, IV. Liều khởi đầu lài 2.5 hoặc 5mcg hít. Tác dụng phụ thường gặp nhất là ho và mẩn đỏ. Khuyến cáo sử dụng 2 giờ/lần do thời gian tác dụng khá ngắn.

Epoprostenol: giúp cải thiện triệu chứng, khả năng gắng sức và huyết động. Điều trị bắt đầu với liều 2-4ng/kg/phút truyền tĩnh mạch trung tâm. Tăng liều dần tới liều tối ưu tùy thuộc vào tình trạng bệnh, thường từ 20-40ng/kg/phút. 

Treprostinil dùng theo đường truyền tĩnh mạch hoặc tiêm dưới da. Liều tối ưu từ 50- 100ng/kg/phút.

4.4 Ghép phổi

Nếu bệnh nhân không đáp ứng điều trị với các cách trên, có thể cân nhắc ghép tim-phổi, ghép 1-2 phổi.

Tài liệu tham khảo