Suy dinh dưỡng là gì, biểu hiện như thế nào và có nguy hiểm không?

Trungtamthuoc.com - Suy dinh dưỡng là kết quả của một chế độ ăn thiếu thực phẩm hoặc nghèo chất dinh dưỡng. Bệnh xuất hiện khi lượng chất dinh dưỡng hay năng lượng hấp thu quá thấp, mất cân bằng hoặc quá cao. Sau đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy sẽ cung cấp các thông tin cần biết về bệnh suy dinh dưỡng về nguyên nhân, triệu chứng cũng như cách chẩn đoán, điều trị bệnh.

1 Suy dinh dưỡng là gì?

Suy dinh dưỡng liên quan đến tình trạng thiếu dinh dưỡng. Mọi người có thể ăn quá nhiều loại thực phẩm ít chất dinh dưỡng hoặc không cân đối chế độ ăn dẫn đến bị suy dinh dưỡng, nhưng bài viết này sẽ tập trung vào suy dinh dưỡng khi một người thiếu chất dinh dưỡng do cung cấp thiếu thực phẩm.

Ở nhiều nơi trên thế giới, suy dinh dưỡng do thiếu thức ăn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, sự thiếu dinh dưỡng có thể xuất phát từ một tình trạng sức khỏe, chẳng hạn như rối loạn ăn uống hoặc bệnh mạn tính khiến người đó không thể hấp thu chất dinh dưỡng. Theo WHO, suy dinh dưỡng là mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu, là nguyên nhân gây ra 45% tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi. ^[1]

Chế độ ăn kiêng khem có thể dẫn đến thiếu vitamin, khoáng chất và các chất thiết yếu khác. Quá ít protein có thể dẫn đến chứng Kwashiorkor (tình trạng thiếu protein trầm trọng dẫn đến rối loạn cơ thể), các triệu chứng trong đó bao gồm trướng bụng. Thiếu Vitamin C dẫn đến bệnh scorbut. Bệnh ghẻ là hiếm ở các nước công nghiệp hóa, nhưng nó có thể ảnh hưởng đến người lớn tuổi, những người tiêu thụ quá nhiều rượu và những người không ăn trái cây và rau quả tươi. Một số trẻ sơ sinh và trẻ em theo một chế độ ăn hạn chế vì bất kỳ lý do nào có thể dễ bị bệnh scorbut.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Trên toàn cầu vào năm 2020, ước tính 149 triệu trẻ em dưới 5 tuổi bị thấp còi (quá thấp so với tuổi), 45 triệu trẻ bị gầy còm (quá gầy so với chiều cao). ^[2]

Suy dinh dưỡng ở trẻ không chỉ dẫn đến những vấn đề sức khỏe lâu dài mà còn ảnh hưởng xấu đến giáo dục và cơ hội làm việc trong tương lai. Bé gái suy dinh dưỡng khó khăn hơn trong tương lai làm mẹ. Suy dinh dưỡng khiến trẻ đáp ứng miễn dịch kém, vết thương khó lành.

2 Triệu chứng của suy dinh dưỡng

2.1 Các dấu hiệu và triệu chứng suy dinh dưỡng thường gặp

Giảm cân không chủ ý - giảm 5% đến 10% trọng lượng hoặc hơn trong 3 đến 6 tháng là một trong những dấu hiệu chính của suy dinh dưỡng. ^[3]

Chán ăn, mệt mỏi và khó chịu, không thể tập trung, luôn cảm thấy lạnh.

Mất chất béo, khối lượng cơ và mô cơ thể.

Nguy cơ mắc bệnh cao hơn và khó chữa hay chữa mất nhiều thời gian hơn, các vết thương cũng lâu lành hơn. Nguy cơ biến chứng cao hơn sau phẫu thuật.

Phiền muộn, giảm tình dục và các vấn đề với khả năng sinh sản.

2.2 Trường hợp suy dinh dưỡng nặng

Trong các trường hợp nặng hơn, bệnh nhân có thể gặp các biểu hiện:

Khó thở.

Da có thể trở nên mỏng và khô, không đàn hồi, màu sắc nhợt nhạt và lạnh.

Mắt trũng, má hóp do mất chất béo.

Tóc trở nên khô, dễ rụng tóc.

Cuối cùng, có thể có suy hô hấp và suy tim, và mất phản ứng. Đói thể gây tử vong trong vòng 8 đến 12 tuần.

Trẻ em chậm phát triển, và chúng có thể mệt mỏi và dễ cáu kỉnh. Phát triển hành vi và trí tuệ có thể chậm, có thể dẫn đến khó khăn trong học tập.

Ngay cả khi điều trị một số trẻ vấn để lại di chứng về thần kinh, nhận thức lâu dài.

Người lớn bị suy dinh dưỡng nghiêm trọng bắt đầu khi trưởng thành thường hồi phục hoàn toàn bằng cách điều trị.

3 Nguyên nhân của bệnh suy dinh dưỡng

Suy dinh dưỡng có thể do các điều kiện môi trường sống và chất lượng y tế

3.1 Lượng thức ăn cung cấp cho cơ thể thấp

Điều này có thể là do các triệu chứng của bệnh, ví dụ như khó nuốt, chán ăn, không có cảm giác thèm ăn.

3.2 Các vấn đề sức khỏe tâm lý

Các tình trạng như trầm cảm, sa sút trí tuệ, tâm thần phân liệt, chán ăn do tâm lý.

3.3 Các vấn đề xã hội và khó khăn trong đi lại

Một số người không thể rời khỏi nhà để mua thực phẩm hoặc thấy khó khăn trong việc chuẩn bị bữa ăn. Những người sống một mình và bị cô lập có nguy cơ cao hơn. Một số người không có đủ tiền để chi tiêu cho thực phẩm, và những người khác có kỹ năng nấu ăn hạn chế.

3.4 Rối loạn tiêu hóa và tình trạng dạ dày

Các vấn đề về tiêu hóa khiến cơ thể không hấp thụ các chất dinh dưỡng hiệu quả, ngay cả một chế độ ăn uống lành mạnh vẫn có thể gây suy dinh dưỡng. Những người mắc bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng có thể cần phải cắt bỏ một phần ruột non để giúp họ hấp thu chất dinh dưỡng.

Bệnh Celiac là một rối loạn di truyền liên quan đến sự không dung nạp gluten. Nó có thể dẫn đến tổn thương niêm mạc ruột và hấp thu thức ăn kém.

Tiêu chảy dai dẳng, nôn mửa hoặc cả hai có thể dẫn đến mất những chất dinh dưỡng quan trọng gây suy dinh dưỡng.

3.5 Nghiện rượu

Nghiện rượu có thể dẫn đến viêm dạ dày hoặc tổn thương tuyến tụy. Giảm chất lượng dịch tiêu hóa của tuyến tụy sản xuất, dẫn đến khó tiêu hóa thức ăn, hấp thụ các loại vitamin và tạo ra các hormon điều hòa sự trao đổi chất. ^[4]

Rượu có chứa calo, vì vậy người đó có thể không cảm thấy đói. Họ có thể không ăn đủ thức ăn thích hợp để cung cấp cho cơ thể các chất dinh dưỡng thiết yếu.

3.6 Trẻ thiếu sữa mẹ

Không cho con bú, đặc biệt là ở các nước đang phát triển, có thể dẫn đến suy dinh dưỡng ở trẻ sơ sinh và trẻ em.

3.7 Các yếu tố rủi ro

Ở một số nơi trên thế giới, suy dinh dưỡng phổ biến và dài hạn có thể là do thiếu thực phẩm.

Ở các quốc gia giàu có, những người có nguy cơ suy dinh dưỡng cao nhất là:

Những người lớn tuổi, đặc biệt là những người phải nhập viện, những người có thu nhập thấp, những người khó hấp thụ chất dinh dưỡng.

Những người có rối loạn ăn uống mãn tính, chẳng hạn như chứng bulimia hoặc chán ăn thần kinh.

4 Chẩn đoán bệnh suy dinh dưỡng

Chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể ngăn ngừa sự phát triển và biến chứng của suy dinh dưỡng.

Có một số cách để xác định những người trưởng thành bị suy dinh dưỡng hoặc có nguy cơ bị suy dinh dưỡng, ví dụ công cụ Malnutrition Universal Screen Tool (MUST).

MUST được thiết kế để chẩn đoán bệnh suy dinh dưỡng gồm 5 bước:

Bước 1: Đo chiều cao và cân nặng, tính toán chỉ số khối cơ thể (BMI). Ghi lại chỉ số.

Bước 2: Lưu ý tỷ lệ phần trăm giảm cân ngoài ý muốn và ghi lại chỉ số. Ví dụ, mất 5 đến 10% ngoài ý sẽ cho điểm số là 1, nhưng mất 10% là 2.

Bước 3: Xác định bất kỳ tình trạng sức khỏe tâm thần hoặc thể chất và ghi lại chỉ số. Ví dụ, nếu một người bị bệnh nặng và không ăn uống trong hơn 5 ngày, điểm số sẽ là 3.

Bước 4: Cộng tổng chỉ số từ các bước 1,2,3 thu được chỉ số tổng.

Bước 5: Sử dụng các guidline để xem xét tình trạng suy dinh dưỡng.

MUST chỉ được sử dụng để xác định suy dinh dưỡng hoặc nguy cơ suy dinh dưỡng ở người lớn. Nó sẽ không xác định sự mất cân bằng dinh dưỡng cụ thể hoặc thiếu hụt.

5 Điều trị suy dinh dưỡng

Sau khi sàng lọc MUST, những nguy cơ sau đây:

Nguy cơ thấp: Các khuyến nghị bao gồm: tiếp tực sàng lọc liên tục tại bệnh viện (hàng tuần) và tại nhà (hàng tháng), tại cộng đồng.

Nguy cơ trung bình: Nên kiểm tra bệnh nhân về lượng thức ăn trong 3 ngày, và thăm khám sức khỏe liên tục.

Nguy cơ cao: Bệnh nhân cần được điều trị chăm sóc theo lộ trình của chuyên gia dinh dưỡng.

6 Phòng suy sinh dưỡng

Cung cấp viên Sắt, Kẽm và i-ốt, thực phẩm bổ sung đầy đủ carbs, protein, chất béo, vitamin, khoáng chất và nước. ^[5]

Ăn nhiều trái cây và rau, đồng thời cung cấp tinh bột như bánh mì, cơm, khoai tây... ^[6]

Tăng hoạt động thể chất cho trẻ em và người lớn có nguy cơ bị suy dinh dưỡng.

Khám bác sĩ định kỳ để xem xét tình trạng sức khỏe. 

Tài liệu tham khảo