Sốc phản vệ ở trẻ nhỏ: nguyên nhân và cách xử trí

Trungtamthuoc.com - Sốc phản vệ là tai biến dị ứng nghiêm trọng, xảy ra nhanh gần như ngay lập tức hoặc chỉ sau dưới 30 phút, rất dễ khiến người bệnh tử vong nếu không kịp thời cấp cứu. Triệu chứng bệnh xuất hiện càng sớm thì tỷ lệ tử vong càng tăng.

1 Sốc phản vệ là gì?

Sốc phản vệ ở trẻ em là một kiểu phản ứng quá mẫn của hệ thống miễn dịch khi có sự xâm nhập của một chất kích thích xâm nhập vào cơ thể.

Tình trạng này có thể gặp ở cả trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người trưởng thành.

Các biểu hiện thường thấy ở những người bị sốc phản vệ là hạ huyết áp, trụy tim mạch, suy hô hấp cấp,...

Sốc phản vệ là tai biến dị ứng nghiêm trọng, xảy ra nhanh gần như ngay lập tức hoặc chỉ sau dưới 30 phút, rất dễ khiến người bệnh tử vong nếu không kịp thời cấp cứu. Triệu chứng bệnh xuất hiện càng sớm thì tỷ lệ tử vong càng tăng. ^[1]

Việc đưa thuốc vào cơ thể qua đường tiêm, uống, bôi ngoài da, nhỏ mắt,... đều có thể gây sốc phản vệ. Trong đó, tiêm tĩnh mạch là nguy hiểm nhất bởi thuốc đi ngày vào vòng tuần hoàn và gây phản ứng tức thì, thời gian để cấp cứu là rất ngắn.

2 Nguyên nhân gây sốc phản vệ ở trẻ nhỏ

Tại sao hệ thống miễn dịch của một số người lại gây ra các phản ứng quá mẫn mới một số chất nhất định trong khi những người khác lại không bị là điều mà các nhà khoa học cũng chưa đưa ra được câu trả lời cụ thể.

Sốc ở trẻ em thường xảy ra do những tác nhân kích thích đó là:

• Thuốc: nguyên nhân hàng đầu gây sốc phản vệ và tỉ lệ cấp cứu thành công thấp nhất. Các loại thuốc được thống kê là có tỉ lệ gây sốc phản vệ cao là kháng sinh (Penicillin, Streotomycin,...), thuốc NSAIDs, một số loại vitamin, dịch truyền, thuốc tê, vaccin,...
• Thức ăn: một số loại thức ăn như cá, tôm ốc, trứng, sữa, dứa lạc, đậu nành,...
• Các vết côn trùng đốt như ong, nhện, bọ cạp,...
• Ở trẻ nhỏ, các trường hợp bị sốc phản vệ thường là do ăn phải một loại đồ ăn nào đó không hợp với cơ thể khiến hệ thống miễn dịch phản ứng lại.

3 Trẻ nhỏ bị sốc phản vệ có những dấu hiệu nào?

Trẻ nhỏ thường không biết cách nói cho cha mẹ biết cảm giác của mình (đặc biệt là trẻ sơ sinh, chưa biết nói), bởi vậy các bậc phụ huynh cần để mắt đến con của mình để phát hiện sớm các dấu hiệu sốc phản vệ như:

• Khó thở, thở nhanh và nông, khò khè,...
• Huyết áp tụt, tim đập nhanh, người bé lả đi, mất ý thức.
• Da và niêm mạc đỏ ửng, nổi mày đay, môi lưỡi phù nề,...
• Mặt và vùng cổ sưng lên.
• Chóng mặt hoặc bất tỉnh tại chỗ

Tùy vào loại chất gây dị ứng mà các dấu hiệu này có thể xuất hiện trong vòng vài tiếng hoặc chỉ vài phút.

4 Cách xử trí sốc phản vệ ở trẻ nhỏ

4.1 Xử trí tại chỗ khi trẻ có dấu hiệu sốc phản vệ

Xử lý sốc phản vệ ở trẻ em:

Điều đầu tiên mẹ phải làm khi thấy con mình có dấu hiệu sốc phản vệ là gọi cấp cứu 115 ngay lập tức.

Nếu biết tác nhân gây sốc cần loại bỏ nó một cách nhẹ nhàng nếu có thể.

Đặt bé nằm ngửa, thấp đầu, có thể bế trẻ lên đùi để trẻ dễ thở hơn. Nếu có nôn thì cho trẻ nằm nghiêng.

Chú ý theo dõi nhịp tim và nhịp thở của trẻ.

Nếu có dấu hiệu ngừng thở hoặc tim ngừng đập hãy hô hấp nhân tạo ngay lập tức cho tới khi ngực trẻ phồng lên. Tiếp theo là ép ngực. Thực hiện liên tục cho tới khi bé thở lại hoặc xe cứu thương tới.

Nếu trẻ đã từng bị sốc và được bác sĩ kê toa tiêm tự động adrenalin cho bé thì phải tiêm ngay để tránh tình hình trở nên tệ hơn.

4.2 Điều trị sốc phản vệ

Điều trị sốc phản vệ được chỉ định bằng phác đồ chống sốc phản vệ của Bộ Y Tế. Nếu bé chưa được tiêm Adrenalin 1/1000, nhân viên y tế sẽ tiêm ngay cho trẻ khi xe cứu thương tới. Liều lượng được tính theo cân nặng của trẻ là 0,01mg/kg. ^[2]

Có thể tiêm nhắc lại sau 5-10 phút nếu các triệu chứng không giảm đi.

Nếu bé khó thở, có thể cho bé thở mặt nạ oxy và dùng thuốc giúp trẻ dễ thở hơn.

Các vị trí tiêm:

• Tiêm bắp cơ lớn giúp thuốc hấp thu và đạt nồng độ cao nhanh hơn.
• Không tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch trừ trường hợp cấp cứu ngưng tuần hoàn.

Nếu liều ban đầu không đáp ứng cần tiêm tĩnh liều Adrenalin 0,1mg/kg hoặc truyền adrenalin tĩnh mạch.

Có thể cho trẻ dùng thuốc kháng histamin hoặc steroid để làm dịu các triệu chứng dị ứng.

Liên tục đo và theo dõi nhịp tim, huyết áp của trẻ.

Tìm nguyên nhân khiến trẻ bị sốc để phòng tránh cho những lần sau.

Cần cho bé ở lại bệnh viện theo dõi để đảm bảo bình phục hoàn toàn, thường là trong 6-12 giờ.

5 Những biện pháp phòng tránh sốc phản vệ cho trẻ

Trước khi sử dụng kháng sinh tiêm cho trẻ cần test trước để tránh bị sốc phản vệ với thuốc.

Khi tiêm thuốc cho trẻ mà thấy có dấu hiệu bất thường cần ngừng tiêm và xử trí như sốc phản vệ nhanh nhất có thể.

Tìm hiểu nguyên nhân khiến trẻ bị sốc và tránh để bé tiếp xúc với chúng.

Chỉ cho trẻ sử dụng các loại thuốc được bác sĩ chỉ định, sử dụng đúng liều lượng, thời gian.

Nếu trẻ có tiền sử bị sốc, có thể yêu cầu bác sĩ kê đơn sử dụng bút tiêm Adrenalin tự động và cha mẹ phải đọc thật kĩ hướng dẫn sử dụng để kịp thời cấp cứu cho con nếu sốc phản vệ xảy ra.

Tài liệu tham khảo