So sánh các thuốc chữa phì đại tuyến tiền liệt? Loại nào tốt nhất?

Phì đại tuyến tiền liệt là tình trạng phổ biến ở nam giới khi họ già đi, bắt đầu từ ngoài 50 tuổi. Đây không phải là một bệnh nghiêm trọng hoặc đe dọa đến tính mạng nhưng nó có thể gây ra các vấn đề khó chịu liên quan đến chức năng tiểu tiện. Và việc lựa chọn được loại thuốc phù hợp giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về các loại thuốc điều trị bệnh phì đại tiền liệt tuyến. 

1 Thông tin chung về chứng phì đại tuyến tiền liệt

Tuyến tiền liệt của một người đàn ông thường trở nên lớn hơn khi anh ta già, gọi là phì đại lành tính. Vì tuyến tiền liệt bao quanh một phần niệu đạo nên khi kích thước của tuyến tiền liệt tăng lên, nó sẽ cản trở dòng chảy của nước tiểu. Dòng nước tiểu bị hẹp dần và có nguy cơ bị tắc nghẽn.

Các triệu chứng ban đầu của chứng phì đại tiền liệt tuyến là: đi tiểu nhiều lần, tiểu gấp, tiểu đêm, tiểu ngập ngừng, tiểu ngắt quãng. Nếu không được điều trị, sẽ xuất hiện các triệu chứng nặng hơn như tiểu không tự chủ, bí tiểu, tiểu ra máu,... Tuy nhiên, đối với chứng phì đại tiền liệt tuyến, triệu chứng tiểu đau và tiểu buốt thường không có. 

2 Các thuốc điều trị phì đại tuyến tiền liệt

Trước hết, người bệnh cần ngừng sử dụng các thuốc kháng cholinergic, thuốc kích thích giao cảm và opioids nếu bị tắc nghẽn đường tiểu. Và nếu có tình trạng nhiễm trùng, người bệnh cần được sử dụng thêm kháng sinh bên cạnh các loại thuốc điều trị phì đại tuyến tiền liệt. 

Đối với các thuốc dùng trong điều trị phì đại tuyến tiền liệt, có 2 nhóm chính là nhóm thuốc chẹn alpha-adrenergic và nhóm thuốc ức chế 5 alpha-reductase (5ARI).

2.1 Nhóm thuốc chẹn alpha-adrenergic

Các hoạt chất thuộc nhóm chẹn alpha-adrenergic bao gồm: Terazosin (biệt dược:Terazosin 5mg, Hytrin-2), Doxazosin (biệt dược: Cardura XL 8mg, Misadin, Schaaf, Carnidu), Tamsulosin (biệt dược: Tamsustad, Harnal OCAS, Tamsulin), Alfuzosin (biệt dược: Xatral 10mg, Alsiful SR, Alfosin XR), Prazosin (biệt dược: Prazocin-2,5 XL, Minipress), Silodosin (biệt dược: Silodosin 8mg, Uorec 4mg, Silosin 8mg). 

Nhóm thuốc này hoạt động bằng cách giúp thư giãn các cơ ở bàng quang và tuyến tiền liệt. Từ đó giúp người bệnh đi tiểu dễ dàng hơn. Chúng giúp cải thiện lưu lượng nước tiểu nhưng không làm thay đổi kích thước tuyến tiền liệt. 

Nếu người bệnh bị phì đại tuyến tiền liệt kèm tăng huyết áp, thì thuốc chẹn alpha-adrenergic có thể là một lựa chọn tốt vì chúng điều trị cả 2 tình trạng. 

Nếu bệnh nhân đang có kế hoạch phẫu thuật đục thủy tinh thể, tốt nhất nên tránh dùng nhóm thuốc này. 

• Về liều dùng: Có thể tham khảo mức liều sau

Alfuzosin dạng giải phóng kéo dài: dùng 10 mg mỗi ngày.

Doxazosin: Bắt đầu với liều 1 mg mỗi ngày, sau đó tăng lên 2 đến 8 mg mỗi ngày.

Prazosin: Bắt đầu với liều 1 mg mỗi ngày, sau đó tăng lên 2 đến 10mg mỗi ngày.

Tamsulosin: Bắt đầu với liều 0,4 mg mỗi ngày, sau đó tăng lên 0,4 hoặc 0,8 mg mỗi ngày.

Terazosin: Bắt đầu với liều 1 mg mỗi ngày, sau đó tăng lên 2 đến 10mg mỗi ngày.

• Tác dụng phụ:

Vì thuốc chẹn alpha-adrenergic ảnh hưởng đến huyết áp nên chúng có thể khiến người bệnh bị hạ huyết áp và cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt, ngất xỉu, nhức đầu, mê sảng,... Bên cạnh đó, nó có thể gây ra tình trạng “xuất tinh ngược”. Đây là tình trạng tinh trùng đi ngược vào bàng quang thay vì đi ra ngoài dương vật. Mặc dù không gây ra bất kỳ tác hại nào, nhưng điều này có thể làm giảm lượng tinh trùng. 

2.2 Nhóm thuốc ức chế 5 alpha-reductase

Các hoạt chất thuộc nhóm 5ARI bao gồm: Finasteride (biệt dược: Finastéride 5mg, Propecia, Fincar), Dutasteride (biệt dược: Dutasteride-5A FARMA, Avodart, Dagocti)

Các hoạt chất thuộc nhóm 5ARI sẽ ngăn chặn cơ thể tạo ra những hormon sinh dục nam, những hormon này tích tụ và làm cho tuyến tiền liệt bị phì đại. Do vậy, chúng cản trở quá trình tăng kích thước của tuyến tiền liệt và thậm chí còn thu nhỏ nó. Từ đó, giúp cải thiện lưu lượng nước tiểu và giảm bớt các triệu chứng của phì đại tuyến tiền liệt. 

Nhóm thuốc 5ARI thường được sử dụng cho những bệnh nhân mà tuyến tiền liệt đã phì đại lớn. Tuy nhiên, phải mất đến 6 tháng để thuốc cho thấy hiệu quả rõ rệt. 

• Về liều lượng: 

Finasteride: Dùng 5mg/ ngày. Liều lượng là như nhau cả trong liệu pháp đơn trị liệu và trị liệu phối hợp.

Dutasteride: 0,5 mg uống mỗi ngày một lần. Uống cả viên thuốc, không được bẻ hoặc nhai thuốc

• Về tác dụng phụ:

Khi dùng nhóm thuốc này người bệnh có thể gặp một số tác dụng không mong muốn bao gồm: rối loạn cương dương, giảm ham muốn tình dục, xuất tinh ngược. Các tác dụng phụ này có thể giảm nhẹ hơn khi cơ thể quen với việc dùng thuốc. 

Các thuốc 5ARI có thể làm giảm nồng độ PSA, một kháng nguyên được sử dụng để chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt. 

2.3 Thuốc ức chế Phosphodiesterase-5 (PDE5)

Hoạt chất điển hình thuộc nhóm PDE5 là Tadalafil (biệt dược: Tadalafil STELLA, Tadalafil STADA, Cialis,... 

Đây là nhóm thuốc thường được sử dụng để điều trị rối loạn cương dương. Ngoài ra, chúng làm giãn các cơ trơn ở bàng quang và tuyến tiền liệt. Từ đó giúp giảm nhẹ các triệu chứng của tình trạng phì đại tuyến tiền liệt. Thuốc thường được kết hợp với các nhóm thuốc khác để tăng hiệu quả điều trị. 

Tadalafil cho bệnh phì đại tuyến tiền liệt có dạng viên nén 2,5mg hoặc 5mg. Liều thường dùng là 5mg, uống 1 lần/ngày. Nếu người bệnh bị phì đại tuyến tiền liệt và rối loạn cương dương, hãy uống 5mg/ 1 lần/ ngày. Liều tối đa của Tadalafil là 10mg/ ngày. Nên sử dụng cho đến khi thấy hiệu quả rõ rệt. 

Tác dụng phụ: Người bệnh có thể cảm thấy đau lưng và cơ bắp, nhức đầu, đỏ mặt, nghẹt mũi, đau bụng, suy giảm thị lực,...

>>> Xem thêm: Thông tin chi tiết về bệnh U xơ tiền liệt tuyến

3 Tiêu chí để lựa chọn các thuốc điều trị phì đại tuyến tiền liệt

Các thuốc điều trị chứng phì đại tuyến tiền liệt rất đa dạng nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ có hại cho người bệnh. Vì vậy, tùy từng đặc điểm và mong muốn của bệnh nhân mà bác sĩ cần lựa chọn loại thuốc điều trị phù hợp.

3.1 Lựa chọn đầu tiên để điều trị phì đại tuyến tiền liệt

Thuốc chẹn alpha-adrenergic là lựa chọn đầu tay cho khi có triệu chứng từ trung bình đến nặng. Hiệu quả giữa các hoạt chất của nhóm thuốc này là tương tự nhau nên cần lựa chọn dựa trên tuổi tác, bệnh lý đi kèm, các tác dụng phụ.

Về tác dụng phụ: Terazosin, và Doxazosin có thể gây hạ huyết áp và chóng mặt. Silodosin và Tamsulosin gây giảm lượng tinh trùng. Tamsulosin còn làm giảm ham muốn tình dục. Terazosin gây bất lực. 

3.2 Khi nào nên sử dụng nhóm thuốc ức chế 5 alpha-reductase (5ARI)?

Sử dụng nhóm thuốc 5ARI khi người bệnh không có đáp ứng với thuốc chẹn alpha-adrenergic trong vòng 4-12 tuần. Tức là tuyến tiền liệt tiếp tục phì đại; thể tích tuyến tiền liệt > 30cc, PSA > 1,5ng/dL.

Finasteride, Dutasteride có hiệu quả như nhau khi dùng trong 6-12 tháng.

Cân nhắc sử dụng kết hợp với thuốc chẹn alpha-adrenergic trong 6-9 tháng khi tuyến tiền liệt phì đại, sau đó thử ngừng thuốc chẹn alpha-adrenergic. Tuy nhiên, liệu pháp kết hợp có thể làm tăng nguy cơ rối loạn xuất tinh.

Thuốc 5ARI có thể sử dụng ở những bệnh nhân bị phì đại tuyến tiền liệt nhưng không có triệu chứng, để làm chậm quá trình phì đại và ngăn chặn triệu chứng xuất hiện.

3.3 Khi nào sử dụng các thuốc điều trị bàng quang tăng hoạt?

Kết hợp chất chủ vận beta-3-adrenergic với thuốc chẹn alpha-adrenergic để giảm các triệu chứng từ trung bình đến nặng do ứ đọng nước tiểu tại bàng quang. Tuy nhiên, chất chủ vận beta-3-adrenergic chưa được chứng minh là có hiệu quả khi dùng đơn trị liệu.

Bổ sung thuốc kháng cholinergic khi đang điều trị bằng các thuốc chẹn alpha-adrenergic để điều trị các triệu chứng rối loạn tiểu tiện, nhưng lợi ích không rõ ràng giữa các nghiên cứu.

Thận trọng khi sử dụng cho bệnh nhân bị tắc nghẽn niệu quản.

3.4 Khi nào nên sử dụng các thuốc ức chế phosphodiesterase 5 (PDE5)?

Sử dụng cho những bệnh nhân: bị rối loạn cương dương (đầu tiên),hoặc không sử dụng được thuốc chẹn alpha-adrenergic, không đáp ứng với thuốc chẹn alpha-adrenergic

Tadalafil 5mg là thuốc có bằng chứng tốt nhất trong nhóm thuốc ức chế PDE5 để làm giảm các triệu chứng của phì đại tuyến tiền liệt. Mặc dù không được khuyến nghị cho chỉ định nhưng có thể cân nhắc 5mg Tadalafil mỗi ngày.

Thuốc ức chế PDE5 có thể mang lại hiệu quả như nhóm thuốc chẹn alpha-adrenergic trong việc giảm các triệu chứng, nhưng không mang lại nhiều lợi ích khi sử dụng kết hợp và có thể dẫn đến tăng các tác dụng phụ. Vì thế, không nên kết hợp 2 nhóm thuốc này.

Kết hợp Tadalafil 5mg và Finasteride 5mg, một lần mỗi ngày (biệt dược Entadfi) mang lại 1 số lợi ích so với Finasteride đơn độc trong việc giảm triệu chứng khi thể tích tuyến tiền liệt > 30cc.

3.5 Finasteride hoặc dutasteride có gây ra nguy cơ ung thư không?

Việc sử dụng thuốc 5ARI có thể làm cản trở quá trình chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt vì chúng làm giảm mức PSA khoảng 50%. Vì thế, việc sử dụng ức chế 5 alpha-reductase có thể khiến ung thư phát triển một cách thầm lặng. Người bệnh cần được loại trừ nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt trước khi sử dụng nhóm thuốc này.

3.6 Finasteride hoặc Dutasteride có gây ra tác dụng phụ về tình dục/ nội tiết tố không?

Thuốc 5ARI có thể gây rối loạn cương dương, giảm lượng tinh trùng, giảm ham muốn tình dục và chứng vú to ở nam giới (hiếm gặp).

“Hội chứng hậu Finasteride” là tình trạng mà các tác dụng phụ về tình dục, thể chất và thần kinh do thuốc 5ARI vẫn tiếp tục ngay cả sau khi ngừng thuốc.

Bệnh nhân không nên hiến máu sau 1 tháng (từ liều Finasteride cuối cùng) hoặc sau 6 tháng (từ liều Dutasteride cuối cùng).

Phụ nữ mang thai không nên sử dụng nhóm thuốc này.

3.7 Thuốc chẹn alpha-adrenergic và hội chứng mống mắt nhão

Các thuốc chẹn alpha-adrenergic có thể ức chế thụ thể alpha-1 trong mống mắt. Điều này có thể ngăn mống mắt giãn ra hoàn toàn và cản trở quá trình phẫu thuật đục thủy tinh thế.

Đây là tác động không hồi phục nên việc ngừng thuốc chẹn alpha-adrenergic trước khi phẫu thuật có thể không ngăn chặn được hội chứng mống mắt nhão. Khi đó, các biến chứng như chấn thương mống mắt, tăng nhãn áp có thể xảy ra. 

Biến chứng này xuất hiện nhiều hơn ở thuốc chẹn alpha-1 chọn lọc, như Tamsulosin

3.8 Tương tác giữa nhóm thuốc chẹn alpha-adrenergic và nhóm thuốc ức chế PDE5

Sử dụng đồng thời thuốc chẹn alpha-adrenergic với thuốc ức chế PDE5 có khả năng gây hạ huyết áp vì cả hai đều là thuốc vận mạch.

Bệnh nhân cần được kiểm soát đường huyết ổn định trước khi dùng thuốc chẹn alpha-adrenergic.

Ở bệnh nhân đã sử dụng liều PDE5 tối ưu, hãy bắt đầu dùng thuốc chẹn alpha-adrenergic ở liều thấp nhất.

3.9 Thuốc nào có thể làm trầm trọng các triệu chứng của phì đại tiền liệt tuyến?

Tránh dùng thuốc lợi tiểu và thuốc có thể gây bí tiểu. 

Các thuốc gây bí tiểu bao gồm: thuốc có hoạt tính kháng cholinergic, benzidiazepin, thuốc chẹn kênh Canxi, Levodopa, thuốc, NSAID, adrenalin,...

Tóm lại, với mỗi đặc điểm của bệnh nhân lại có các lựa chọn thuốc khác nhau đều điều trị phì đại tuyến tiền liệt. Và bên cạnh việc điều trị bằng thuốc, thì việc thay đổi lối sống và sử dụng dược liệu cũng góp phần quan trọng trong việc cải thiện các triệu chứng của bệnh phì đại tuyến tiền liệt. 

4 Tài liệu tham khảo

1. WebMD (Ngày đăng: Ngày 29 tháng 11 năm 2022). PROSTATE ENLARGEMENT / BPH TREATMENTS, WebMD. Ngày truy cập. Ngày 14 tháng 03 năm 2023.

2. Pharmacist’s Letter/ Prescriber’s Letter (Ngày đăng: Tháng 01 năm 2022). Benign Prostatic Hyperplasia Pharmacotherapy, Clinical Resource. Ngày 14 tháng 03 năm 2023.