Sắc tố Melanin là gì? 6 cách làm giảm sắc tố Melanin nhanh nhất

Melanin là sắc tố tạo nên sự đa dạng về tông màu da và sắc thái, màu mắt và màu tóc tuyệt đẹp của chúng ta. Tuy nhiên việc thừa hay thiếu Melanin đều không tốt cho sức khỏe. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Melanin.

1 Sắc tố Melanin là gì?

Melanin là thuật ngữ dùng để mô tả một nhóm lớn các phân tử có liên quan tới nhiều chức năng sinh học, bao gồm sắc tố da và tóc cũng như bảo vệ da và mắt trước ánh nắng mặt trời.

Ở người, Melanin tồn tại dưới ba dạng: Eumelanin (được chia nhỏ thành dạng đen và nâu), Pheomelanin và Neuromelanin.

2 Sắc tố Melanin ở đâu?

Melanin tồn tại chủ yếu trong các tế bào hình thành nên cấu trúc da, tóc, mắt,... Ngoài ra, nó cũng được tìm thấy trong phúc mạc của một số loài động vật (ví dụ như ếch), nhưng vai trò của nó ở đó vẫn chưa được hiểu rõ. Được hình thành như một sản phẩm cuối cùng trong quá trình chuyển hóa axit amin Tyrosine, Melanin dễ thấy ở nốt ruồi sẫm màu trên da người; trong các tế bào da hắc tố của hầu hết những người có làn da sẫm màu.

2.1 Ở cấp độ tế bào

Eumelanin và Pheomelanin được sản xuất với số lượng khác nhau ở lớp thượng bì trong các tế bào gọi là tế bào hắc tố. Tế bào hắc tố là dạng trưởng thành của nguyên bào hắc tố, di chuyển từ mào thần kinh sau khi đóng ống thần kinh. Vì Melanin được sản xuất trong các tế bào hắc tố nên nó được đóng gói trong các bào quan nhỏ, tròn có màng bao bọc gọi là melanosome. Melanosome được vận chuyển từ tế bào hắc tố đến tế bào sừng lân cận thông qua quá trình đuôi gai giống như xúc tu. Các melanosome đến trong tế bào sừng được định vị ở vị trí bề ngoài của nhân tế bào, có tác dụng bảo vệ khỏi bức xạ tia cực tím (UV).

2.2 Ở cấp độ phân tử

Bước đầu tiên của quá trình sinh tổng hợp cả Eumelanin và Pheomelanin đều bắt đầu theo cùng một cách. Tyrosine được chuyển đổi thành dihydroxyphenylalanine (DOPA), cần có tyrosine hydroxylase và tetrahydrobiopterin làm đồng yếu tố. Sau đó, enzyme tyrosinase chuyển đổi dihydroxyphenylalanine thành dopaquinone, chất này có thể đi theo nhiều con đường khác nhau để tạo thành Eumelanin hoặc Pheomelanin.

Tác nhân kích thích chính cho quá trình hình thành melanogen và sản xuất melanosome sau đó là bức xạ UV, làm tăng quá trình sản xuất melanocyte của pro-opiomelanocortin (POMC) và các sản phẩm tiếp theo của nó, hormone kích thích alpha-melanocyte (alpha-MSH) và hormone adrenocorticotropic (ACTH). Hiệu quả tổng thể là tăng sản xuất Eumelanin. (Điều thú vị là những người bị đột biến pro-opiomelanocortin có tóc đỏ và da Fitzpatrick loại 1 do sự gia tăng tương đối giữa biểu hiện Pheomelanin và Eumelanin).

Neuromelanin là một sắc tố sẫm màu được sản xuất bởi các tế bào dopaminergic và noradrenergic của chất đen và locus coeruleus như một sản phẩm phân hủy của dopamine. 

3 Chức năng của Melanin

Ở nhiều dạng khác nhau, Melanin thực hiện nhiều chức năng sinh học khác nhau, bao gồm tạo nên sắc tố da và tóc, bảo vệ da và mắt trước ánh nắng mặt trời.

Sắc tố da là kết quả của sự tích tụ các melanosome chứa Melanin ở lớp đáy của biểu bì. Sự khác biệt về sắc tố da là do tỷ lệ tương đối của Eumelanin (nâu-đen) và Pheomelanin (vàng-đỏ), cũng như số lượng melanosome trong tế bào hắc tố. Pheomelanin tạo nên vùng da hồng hào ở môi, núm vú, âm đạo và quy đầu dương vật. Nói chung, da có sắc tố nhạt có xu hướng chứa các tế bào hắc tố với cụm từ 2 đến 3 melanosome, trong khi da có sắc tố sẫm màu có xu hướng chứa các melanosome riêng lẻ có thể làm hắc tố các tế bào keratinocytes lân cận dễ dàng hơn. Mật độ Melanin tổng thể tương quan với độ tối của da cũng như loại da Fitzpatrick.

Sự tương tác giữa Melanin và tia UV rất phức tạp. Các nhà nghiên cứu tin rằng việc sản xuất Melanin trong tế bào hắc tố tăng lên như một sự thích nghi tiến hóa đối với tình trạng rụng lông trên cơ thể con người.  Các quần thể sống gần xích đạo hơn có xu hướng phát triển tỷ lệ Eumelanin lớn hơn, một chất có khả năng hấp thụ tia cực tím, chống oxy hóa và loại bỏ gốc tự do. Ngược lại, các quần thể sống xa xích đạo tương đối giàu Pheomelanin hơn, chất tạo ra các gốc tự do để phản ứng với bức xạ UV, đẩy nhanh quá trình gây ung thư. Vì tác nhân chính kích thích sản xuất Vitamin D ở da là tiếp xúc với tia UV, nên những người da sẫm màu cũng có xu hướng có lượng vitamin D thấp hơn và cần được sàng lọc phù hợp.

Mối liên hệ giữa Melanin, ánh nắng mặt trời và hệ miễn dịch ở da ít rõ ràng hơn. Cả việc tiếp xúc với tia UV cấp tính và mãn tính đều gây ức chế miễn dịch; Ánh sáng UVA được sử dụng trong điều trị một số tình trạng bệnh lý trên da, bao gồm cả bệnh vẩy nến. Điều thú vị là, Melanin được cho là có đặc tính điều hòa miễn dịch và thậm chí chống vi khuẩn, mặc dù các cơ chế cơ bản vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn. 

Giống như Melanin bảo vệ da khỏi tác hại của ánh sáng, nó cũng bảo vệ mắt. Melanin tập trung ở mống mắt và hắc mạc, những người có màu mắt xám, xanh lam và xanh lục cũng như người bạch tạng có nhiều vấn đề về mắt liên quan đến ánh nắng hơn.

Màu tóc được xác định bởi tỷ lệ tương đối của các dạng Melanin khác nhau:

• Tóc đen và nâu là do mức độ Eumelanin đen và nâu khác nhau
• Tóc vàng là do có một lượng nhỏ Eumelanin màu nâu khi không có Eumelanin đen
• Tóc đỏ là do lượng Pheomelanin gần bằng Eumelanin. 

4 Thiếu hụt Melanin có sao không?

Melanin là một hợp chất sản xuất sắc tố quan trọng chịu trách nhiệm xác định màu da và tóc. Sự thiếu hụt Melanin có thể dẫn đến một số rối loạn và bệnh tật. Chẳng hạn như việc không có sắc tố Melanin sẽ gây nên bệnh bạch tạng. Sự thiếu hụt Melanin được cho là có liên quan đến những bất thường về di truyền và dị tật bẩm sinh.

Một số bệnh lý liên quan đến thiếu Melanin bao gồm:

4.1 Bệnh bạch tạng

Có gần mười loại bệnh bạch tạng da và mắt khác nhau, các tình trạng được di truyền theo kiểu lặn nhiễm sắc thể thường. Điều này có nghĩa là cả cha lẫn mẹ đều phải mang một bản sao của gen đột biến và con cái nhận được hai bản sao.

Dạng phổ biến nhất là bệnh da và mắt loại 2, đặc biệt phổ biến ở những người dân tộc châu Phi với sự giảm hoặc không có Melanin trên tóc, da và mắt. Tỷ lệ mắc bệnh bạch tạng loại này là khoảng 1 trên 10.000 ở người Mỹ gốc Phi và 1 trên 36.000 ở người Mỹ da trắng. Ở một số quốc gia châu Phi, tỷ lệ mắc loại bệnh bạch tạng này có thể lên tới 1 trên 2000.

Một dạng bệnh bạch tạng phổ biến khác là bệnh bạch tạng mắt và da vàng được quan sát thấy ở người Đức hoặc Thụy Sĩ. Những người này có mái tóc trắng và làn da trắng khi mới sinh nhưng có thể phát triển sắc tố bình thường khi họ lớn lên. 

4.2 Tình trạng điếc

Thiếu Melanin cũng liên quan đến bệnh điếc. Người ta quan sát thất, tình trạng mất sắc tố và điếc xảy ra cùng nhau ở một số người Hopi ở Bắc Mỹ. Tỷ lệ mắc hội chứng này ở người Hopi Indian là khoảng 1 trên 200.

4.3 Rối loạn thoái hóa thần kinh

Bệnh Parkinson có liên quan đến sự thiếu hụt Melanin thần kinh ở vùng não chất đen và locus coeruleus. Điều này được cho là phát sinh từ việc giảm các tế bào thần kinh sắc tố dopaminergic dẫn đến giảm tổng hợp dopamine trong não.

4.4 Tăng sự phụ thuộc vào Nicotine

Nicotine có ái lực cao với các mô có chứa Melanin và là tiền thân của quá trình tổng hợp Melanin. Có ý kiến ​​​​cho rằng điều này có liên quan đến lý do tại sao sự phụ thuộc vào nicotin dường như cao hơn và tỷ lệ cai thuốc thấp hơn ở những người có sắc tố da sẫm màu hơn.^[1]

5 Cách làm giảm sắc tố Melanin

Có nhiều cách để giảm lượng sắc tố Melanin. Tuy nhiên, cần nhớ rằng, hiện nay chưa có phương pháp nào đảm bảo việc giảm sắc tố Melanin một cách vĩnh viễn. Các phương pháp hiện nay chỉ có thể giảm được tạm thời, nếu ngừng sử dụng, lượng Melanin có thể tăng trở lại. 

5.1 Sử dụng sản phẩm ức chế Melanin

Bạn có thể sử dụng các sản phẩm dưỡng da có thành phần là các chất ức chế Melanon như Hydroquinone, Glucosomine, Niacinamide,  Arbutin, Kojic acid, Vitamin C, Thiamidol… Những hoạt chất này có tác dụng ức chế sản sinh Melanin kết hợp kích thích tái tạo tế bào da, giúp giảm sạm nám và duy trì được làn da sáng mịn, đều màu dài lâu.

5.2 Điều hòa nội tiết tố

Rối loạn nội tiết tố có thể là tác nhân gây ra tình trạng tăng sản xuất Melanin. Do đó, điều hòa nội tiết tố bằng cách xem xét lại chế độ ăn uống sinh hoạt có thể làm giảm lượng Melanin. Bên cạnh đó, có thể sử dụng một số loại thực phẩm chức năng giúp điều hòa nội tiết tố, chẳng hạn như tinh dầu Hoa Anh Thảo, tinh chất Mầm Đậu Nành,...

5.3 Sử dụng liệu pháp Laser

Giảm sắc tố Melanin bằng liệu pháp Laser là việc dùng các chùm ánh sáng tác động đến những khu vực da cụ thể để loại bỏ lớp da bên ngoài, kích thích tái tạo da để lấy lại làn da đều màu. Có khá nhiều liệu pháp laser khác nhau như laser xâm lấn, laser không xâm lấn… Tuy nhiên, mỗi phương pháp sẽ phù hợp với một tình trạng da nhất định. Bạn cần tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ. 

5.4 Liệu pháp ánh sáng cường độ lớn

Liệu pháp ánh sáng cường độ lớn (IPL) là phương pháp điều trị sử dụng tia laser không triệt tiêu nhằm kích thích tăng sinh Collagen ở lớp hạ bì đồng thời phá hủy sắc tố Melanin dưới da. Để đảm bảo hiệu quả, bạn cần thực hiện phương pháp này nhiều lần nên sẽ khá tốn kém chi phí.

5.5 Peel da hóa học

Đây là phương pháp làm giảm sắc tố Melanin tác động từ bên ngoài, giúp loại bỏ lớp biểu bì thâm nám, trả lại bề mặt da đều màu. Bằng cách sử dụng một số loại acid có nồng độ mạnh với liều lượng thích hợp, các sắc tố Melanin sẽ được loại bỏ từ từ đồng thời kích thích tái tạo tế bào da mới. Tuy nhiên, để áp dụng phương pháp này cần có sự can thiệp của người có chuyên môn như bác sĩ da liễu hoặc chuyên gia nhằm tránh nguy cơ xảy ra tác dụng phụ không mong muốn.

5.6 Sử dụng kem chống nắng

Để ngăn tình trạng tăng sắc tố Melanin và giảm nguy cơ thâm nám, bạn cần chú ý bảo vệ da với kem chống nắng hằng ngày. Đây là việc hết sức cần thiết để ngăn tác động từ tia UV làm kích hoạt cơ chế tự bảo vệ của da thông qua việc tăng sản xuất Melanin. Bạn có thể lựa chọn các loại kem chống nắng có mức SPF tối thiểu khoảng 30 để sử dụng hằng ngày, ngay cả khi không tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. 

Tài liệu tham khảo