[CẢNH BÁO] Não bộ tự ăn là hậu quả của thiếu ngủ kéo dài

Không phân biệt tuổi già hay trẻ, người Việt Nam hay người nước ngoài, hoặc mở rộng hơn là con người hay các loài động vật khác, giấc ngủ luôn là cần thiết và đóng vai trò hết sức quan trọng. Tinh thần sẽ cảm tốt hơn sau một đêm ngủ đủ giấc. Khi ngủ không đủ giấc có thể ảnh hưởng tới sức khỏe, tinh thần và chất lượng công việc. Hiện nay, tình trạng thiếu ngủ ngày càng phổ biến. Theo Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) ước tính rằng cứ 3 người trưởng thành thì có 1 người ngủ không đủ giấc. Tình trạng mất ngủ kéo dài sẽ gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng cho sức khỏe và đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này.

1 Cơ sở và quy trình nghiên cứu

Một báo cáo từ National Sleep Foundation cho thấy, thời gian ngủ cần thiết của mỗi người là không giống nhau và phụ thuộc vào độ tuổi, các yếu tố di truyền, hoạt động và môi trường ^[1]. Giấc ngủ đã được chứng minh là có thể cải thiện khả năng thu hồi trí nhớ, điều chỉnh quá trình trao đổi chất và giảm mệt mỏi về tinh thần. Ngủ tối thiểu 7 giờ hàng ngày dường như là cần thiết cho chức năng nhận thức và hành vi phù hợp  ^[2].

Một nghiên cứu về tác hại khi thiếu ngủ Michele Bellesi và cộng sự trên chuột cho thấy thiếu ngủ có thể phá hủy các tế bào não, tiêu hóa các tế bào bị mòn và các mảnh vụn trở nên hoạt động quá mức ở những con chuột bị thiếu ngủ kinh niên. 

Khi thiếu ngủ, quá trình hoạt động của hệ thống glymphatic không có thời gian để thực hiện chức năng đó, do đó các chất độc có thể tích tụ và ảnh hưởng rõ ràng đến khả năng nhận thức, hành vi và khả năng phán đoán. Một loại tế bào thần kinh đệm, được gọi là tế bào hình sao, tham gia vào hoạt động thực bào trong thời gian thức kéo dài. 

Nghiên cứu được tiến hành trên chuột 4 tuần tuổi. Các điều kiện và quy trình thực nghiệm cho giấc được chia làm 4 nhóm: ngủ đủ, thức giấc tự phát, thiếu ngủ cấp tính và thiếu ngủ mãn tính. Nghiên cứu đã so sánh não của những con chuột được ngủ đủ giấc theo nhu cầu, ngủ ít đi 8 tiếng, một nhóm khác thức trong 5 ngày liên tiếp giống như chứng mất ngủ kinh niên. 

Nhóm 1: Chuột ngủ đủ giấc.

Nhóm 2: Chuột bị gián đoạn giấc ngủ, bị đánh thức trong quá trình ngủ.

Nhóm 3: Chuột bị thiếu ngủ cấp tính với 8 tiếng/ngày, được thực hiện bằng cách các đồ vật mới và bằng cách gõ vào lồng bất cứ khi nào con vật có biểu hiện buồn ngủ.

Nhóm 4: Chuột bị thiếu ngủ mãn tính, tình trạng thiếu ngủ kéo dài khoảng 4, 5 ngày.

2 Sự thoái hóa của bộ não do thiếu ngủ kéo dài

Nhóm của Bellisi phát hiện ra rằng sau một giấc ngủ đủ không bị quấy rầy, các tế bào hình sao dường như hoạt động tích cực hơn khoảng 6% so với những con chuột được nghỉ ngơi tốt. Nhưng các tế bào hình sao cũng hoạt động tích cực hơn trên những con chuột bị thiếu ngủ - những con đã mất ngủ 8 tiếng, hoạt động của tế bào hình sao khoảng 8% khớp thần kinh, tế bào hoạt động ở 13,5% khớp thần kinh của những người ngủ mãn tính. Điều này cho thấy rằng mất ngủ có thể kích hoạt các tế bào hình sao bắt đầu phá vỡ nhiều liên kết của não và các mảnh vụn của chúng.

Nhóm nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng các tế bào vi mô hoạt động mạnh hơn sau khi thiếu ngủ mãn tính. Đây là một phát hiện đáng lo ngại hơn, hoạt động quá mức của vi tế bào có liên quan đến một loạt các rối loạn não. Quá trình kích hoạt tế bào vi mô bền vững đã được quan sát thấy ở bệnh Alzheimer và các dạng thoái hóa thần kinh khác. 

Kết quả nghiên cứu cho thấy các trường hợp bị mất ngủ, các tế bào kết nối thần kinh sẽ hoạt động mạnh và nhiều để đáp ứng với sự gia tăng của tính trạng thiếu ngủ, giúp dọn sạch các mảnh vụn có thể gây hại và xây dựng lại mạch điện bị mòn có thể bảo vệ các kết nối não khỏe mạnh. Tuy nhiên, có thể gây hại về lâu dài và có thể giải thích tại sao thiếu ngủ triền miên khiến con người có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer và các rối loạn thần kinh khác ^[3].

Phát hiện này có thể giải thích tại sao thiếu ngủ dường như khiến mọi người dễ mắc chứng sa sút trí tuệ hơn. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu ngủ bù có thể bảo vệ não hay giải cứu nó khỏi tác động của một vài đêm mất ngủ. Các nhà nghiên cứu đã có kế hoạch điều tra ảnh hưởng của việc thiếu ngủ kéo dài bao lâu, hy vọng có thể tìm được biện pháp để cải thiện tình trạng tổn thương do thiếu ngủ nhanh chóng trong tương lai.

Tài liệu tham khảo