Dấu hiệu phát hiện sớm trẻ chậm phát triển ngôn ngữ, mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói

Trungtamthuoc.com - Chậm phát triển ngôn ngữ (chậm nói) có thể là triệu chứng của nhiều rối loạn, bao gồm chậm phát triển trí tuệ, mất thính lực, rối loạn ngôn ngữ diễn đạt, do tâm lý, tự kỷ, câm lặng, mất ngôn ngữ tiếp thu hoặc bại não. Bài viết dưới đây, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin cần thiết về dấu hiệu ở trẻ chậm nói và cách dạy trẻ chậm nói

1 Như thế nào được coi là chậm nói?

Chậm nói hay chậm phát triển ngôn ngữ là khi ngôn ngữ của trẻ phát triển theo đúng trình tự như tốc độ lại chậm hơn so với các bạn cùng độ tuổi.

Tuy nhiên, ở Việt Nam, các bậc cha mẹ vẫn chưa có một cái nhìn thực sự chính xác và thấu đáo về hiện tượng chậm nói ở trẻ. Các nghiên cứu và nguyên nhân hình thành chứng chậm nói còn hạn chế và thường mang tính kinh nghiệm. Điều này khiến cho các bậc cha mẹ chưa nhận thức được ý nghĩa và tầm quan trọng của những can thiệp tâm lý với trẻ.

Bên cạnh đó, nhiều bậc cha mẹ có tâm lý e ngại do những kỳ thị, phân biệt của xã hội. Trên thực tế, chậm nói chỉ là một rắc rối xảy ra trong quá trình phát triển của trẻ. Nếu được can thiệp kịp thời và đúng cách, trẻ sẽ phát triển theo đúng tiến độ. Ngược lại, nếu không được can thiệp, trẻ bị chậm nói có thể gặp khó khăn trong quá trình đọc, viết, làm toán, học tập, giao tiếp xã hội,...

2 Biểu hiện của trẻ chậm phát triển ngôn ngữ

Trẻ chậm nói đơn thuần có thể do nhiều nguyên nhân như sinh non thiếu tháng, thể trạng kém, gặp các vấn đề về thính giác, không được cha mẹ quan tâm,... Việc phát hiện sớm các dấu hiệu ở trẻ sẽ tăng cơ hội cũng như hiệu quả điều trị.

• Không bị giật mình bởi tiếng động lạ, không chú ý khi được gọi tên đối với trẻ 7 tháng tuổi.
• Thích giao tiếp với người khác bằng cử chỉ hơn so với việc giao tiếp bằng lời nói khi trẻ đã được 18 tháng tuổi.
• Không bắt chước hoặc bập bẹ được âm thanh của người lớn.
• Gặp nhiều khó khăn trong việc gọi tên các thành viên hoặc những đồ vật thông thường khi trẻ được 3 tuổi.
• Dấu hiệu chậm nói ở trẻ 2 tuổi: thường xuyên quên cách nói những từ ngữ đã từng được học trước đây.
• Vốn từ ngữ hạn hẹp, muốn diễn đạt ý muốn bằng lời nói nhưng gặp nhiều khó khăn.
• Trẻ trên 2 tuổi nhưng chỉ nói được những từ ngữ đơn giản.

3 Trẻ chậm nói nhất là bao nhiêu tháng?

Thông thường, trẻ từ 7 tháng tuổi đã có những phản ứng đối với âm thanh và đồ vật xung quanh. Trẻ từ 18 tháng tuổi đã bắt đầu bập bẹ những từ ngữ đơn giản. Ở độ tuổi dưới 20 tháng, nếu trẻ chưa nghe hiểu được những từ ngữ đơn giản thì được coi là chậm phát triển ngôn ngữ. Do đó, nếu trẻ trên 2 tuổi mà vẫn chưa nói được thì cha mẹ cần chú ý.

4 Bé chậm nói có sao không? Trẻ chậm nói có ảnh hưởng đến trí tuệ không?

Trên thực tế, rất nhiều trẻ chậm nói có khả năng phát triển bình thường, bắt kịp với tốc độ của các bạn cùng trang lứa nếu như xác định được nguyên nhân và can thiệp sớm.

Chứng chậm nói ở trẻ có thể là một dấu hiệu thể hiện những khó chịu hoặc những bất thường mà trẻ phải chịu đựng.

Mặc dù những trẻ chậm nói có trí tuệ phát triển bình thường, nhưng do không thể biểu hiện hay bộc lộ ra bằng ngôn ngữ thông thường khiến trẻ dễ cáu giận hoặc căng thẳng.

5 Trẻ chậm nói có phải tự kỷ không?

Trẻ bị tự kỷ có thể bị chậm nói, tuy nhiên trẻ chậm nói có phải tự kỷ hay không thì lại là vấn đề khác.

Chậm nói ở trẻ được chia thành 2 loại, chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ. Hiện tượng chậm nói đơn thuần là do rối loạn trong quá trình phát triển ngôn ngữ. Còn trẻ tự kỷ thường chậm nói, không hiểu ngôn ngữ, sống với một thế giới riêng, tách biệt hoàn toàn với thế giới xung quanh.

Thông thường, trẻ bị mắc hội chứng tự kỷ thường có dấu hiệu cơ bản sau đây:

• Không trả lời hoặc chú ý khi được gọi tên.
• Không có hứng thú với đồ chơi hoặc thích chơi đùa với đồ vật hơn là với mọi người.
• Khi trẻ đủ 16 tháng tuổi nhưng không nói được từ đơn nào và không nói được từ đôi nào khi trẻ đủ 24 tháng tuổi.
• Giảm tương tác với đồ vật hoặc với mọi người xung quanh.
• Xuất hiện nhiều hành vi lặp đi lặp lại, mất kiểm soát.
• Có xu hướng tự làm đau bản thân.
• Trẻ đột ngột bị mất khi khả năng ngôn ngữ.

Nhìn chung, để phân biệt chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ không phải đơn giản, trẻ chậm nói đơn thuần hay chậm nói tự kỷ đều cần được can thiệp để tránh ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của con.

6 Lý do khiến trẻ chậm nói

Trẻ chậm nói có thể do nguyên nhân bệnh lý hoặc tâm lý, việc xác định được nguyên nhân góp phần rất lớn vào hiệu quả điều trị. Một số nguyên nhân có thể kể đến bao gồm:

6.1 Thiểu năng trí tuệ

Thiểu năng trí tuệ là nguyên nhân phổ biến, chiếm hơn 50%. Trẻ chậm phát triển trí tuệ có biểu hiện chậm phát triển ngôn ngữ, chậm hiểu, chậm vận động. Việc can thiệp quá muộn có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của con.

6.2 Mất thính lực

Thính giác rất quan trọng đối với sự phát triển ngôn ngữ và lời nói của trẻ. Mất thính lực trong giai đoạn đầu đời là nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm nói.

Mất thính giác có thể do dẫn truyền hoặc thần kinh. Các trường hợp mất thính giác dẫn truyền thường do viêm tai giữa có tràn dịch. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ em bị mất thính lực dẫn truyền có tràn dịch tai trong những năm đầu đời có nguy cơ cao bị chậm nói. Điếc dẫn truyền cũng có thể do dị tật cấu trúc tai giữa và teo ống tai ngoài.

Mất thính giác thần kinh cảm giác có thể do nhiễm trùng trong tử cung, sử dụng thuốc gây độc cho tai, viêm màng não do vi khuẩn, xuất huyết nội sọ, thiếu oxy.

6.3 Tự kỷ

Tự kỷ là một rối loạn phát triển, khởi phát trước khi trẻ được 36 tháng tuổi. Bệnh được đặc trưng bởi sự phát triển ngôn ngữ chậm, không phát triển được khả năng liên hệ với người khác. Bệnh tự kỷ thường gặp ở bé trai với mức độ cao gấp 3-4 lần so với bé gái.

6.4 Bại não

Chậm nói là hiện tượng thường gặp phải ở những trẻ bị bại não. Chậm nói xảy ra thường xuyên nhất ở những người mắc chứng bại não thể athetoid. Các yếu tố sau đây, riêng lẻ hoặc kết hợp, có thể gây ra tình trạng chậm nói: mất thính lực, mất khả năng phối hợp hoặc co cứng cơ lưỡi, chậm phát triển trí tuệ cùng tồn tại hoặc khiếm khuyết ở vỏ não.

6.5 Nguyên nhân do tâm lý

Một số trẻ bị chậm nói có thể do được nuông chiều hoặc bị cha mẹ bỏ bê, một số khác do xuất hiện biến cố trong cuộc sống làm cho tâm lý của trẻ bị ảnh hưởng. Hiện nay, chậm nói do nguyên nhân tâm lý ngày càng gia tăng, một phần do cuộc sống hiện đại ngày càng bận rộn khiến cho cha mẹ không có thời gian chăm sóc con cái.

Bên cạnh đó, người lớn thường cho trẻ sử dụng các thiết bị điện tử quá nhiều, ít giao tiếp với con cũng là một trong số những nguyên nhân dẫn đến tình trạng con chậm nói.

7 Quá trình phát triển ngôn ngữ ở trẻ

Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ sẽ thay đổi về số lượng từ vựng mà trẻ tích lũy được, tốc độ nói của trẻ cũng sẽ nhanh hơn.

8 Dấu hiệu trẻ lên 3 tuổi bị chậm phát triển ngôn ngữ

Khi trẻ lên 3 tuổi mà không đạt được tốc độ phát triển ngôn ngữ bình thường như những trẻ khác thì cha mẹ cần phải chú ý đến trẻ nhiều hơn.

Trên thực tế, đối với những trẻ chậm nói do ít được giao tiếp xã hội hoặc do sử dụng các thiết bị di động quá nhiều thì vẫn có thể được điều trị và nhanh chóng bắt kịp bạn bè cùng trang lứa.

Tuy nhiên, nếu trẻ chậm nói do nguyên nhân bệnh lý mà không được can thiệp kịp thời có thể gây ra những hậu quả khó lường. Do đó, trẻ chậm nói kèm theo những dấu hiệu dưới đây cần được can thiệp kịp thời:

Không phản ứng khi được gọi tên khi được 7 tháng tuổi.

Chỉ phát ra một vài âm thanh, không sử dụng các cử chỉ như vẫy tay hoặc chỉ trỏ khi trên 7 tháng tuổi.

Không hiểu người khác nói gì khi được 6 tháng tuổi.

Chỉ nói được vài từ khi được 12 tháng tuổi.

Không ghép các từ lại với nhau để thành câu khi được 17 tháng tuổi.

Trẻ 22 tháng chậm nói khi có dấu hiệu nói được ít hơn 50 từ.

Trẻ 21 tháng chậm nói khi có dấu hiệu gặp khó khăn khi chơi và nói chuyện với những đứa trẻ khác.

Gặp nhiều khó khăn khi nói, ít tiếp xúc hoặc ít muốn giao tiếp với người xung quanh.

Việc phát hiện và can thiệp sớm để có hướng điều trị cho trẻ. Do đó, cha mẹ cần cho con đến các chuyên khoa nhi để được thăm khám và chẩn đoán xác định.

9 Bài test trẻ chậm nói

Bài test cho trẻ chậm nói phổ biến nhất hiện nay là Ages and Stages Questionnaire. ASQ-3 bao gồm các câu hỏi về khả năng giao tiếp và một số kỹ năng khác (vận động tinh tế, vận động thô sơ, giải quyết vấn đề, cá nhân xã hội). Áp dụng được cho trẻ từ 1-66 tháng.

ASQ – 3 là bộ câu hỏi dành cho trẻ từ 1 tháng tuổi đến 66 tháng tuổi, được xây dựng và hoàn thiện bởi các chuyên gia Đại học Oregon, Mỹ trong hơn 40 năm qua. Bộ câu hỏi ASQ-3 có thể được coi là tiêu chuẩn vàng để sàng lọc sự phát triển ở trẻ.

Tùy từng độ tuổi, sẽ có phương thức đánh giá khác nhau, bạn đọc có thể đọc online và tải miễn phí Hướng dẫn bộ công cụ sàng lọc phát hiện sớm tự kỷ dưới đây.

10 Cách dạy trẻ chậm nói

Trẻ 2 tuổi chậm nói phải làm sao? Trẻ chậm nói dù do bất kỳ nguyên nhân nào cũng gây ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng giao tiếp của con, về lâu dài có thể gây khó khăn trong quá trình học tập cũng như các khía cạnh khác của cuộc sống.

Do đó, ngay khi được chẩn đoán xác định, ngoài các phương pháp trị liệu tại bệnh viện, hướng dẫn của bác sĩ có chuyên môn, cha mẹ có thể áp dụng những kỹ thuật dưới đây để kích thích ngôn ngữ cho trẻ chậm nói.

10.1 Dành thời gian giao tiếp với con

Trẻ nhỏ ít được quan tâm cũng là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng chậm nói. Do đó, cha mẹ nên dành thời gian tương tác, nói chuyện với con để con hình thành và phát triển vốn từ vựng của bản thân.

Trẻ nhỏ học nói thông qua việc bắt chước những âm thanh mà chúng nghe được hàng ngày. Do đó, ban đầu, mẹ nên cho con làm quen với những câu từ đơn giản, kiên nhẫn với con sẽ giúp mang lại hiệu quả cao. ^[1]

10.2 Tạo môi trường giao tiếp cho con

Đây là một trong số những kỹ thuật được áp dụng phổ biến, thông qua việc tạo môi trường giao tiếp, con có cơ hội được tiếp xúc với nhiều người, nhiều từ ngữ mới, giúp hình thành phản xạ nói tự nhiên ở trẻ.

Cha mẹ nên thường xuyên đặt những câu hỏi có hoặc không để con trả lời. Tùy vào độ tuổi và khả năng của con mà cha mẹ có thể sử dụng những câu hỏi khó hơn, giúp con nói được những câu dài hơn.

10.3 Đọc sách cho con nghe

Việc đọc sách không chỉ tạo ra sự gắn kết giữa cha mẹ và con cái mà còn có thể kích thích sự chú ý của trẻ.

Khi đọc sách, mẹ có thể đặt ra những câu hỏi cho trẻ như ‘Con mèo kêu như thế nào’,.... Điều này giúp cải thiện tốt kỹ năng nhận thức của trẻ.

Mẹ nên lựa chọn những cuốn sách có nhiều hình thù sinh động, câu thoại đơn giản, dễ hiểu để đọc hàng ngày cho con nghe.

10.4 Dạy con phân biệt đồ vật và màu sắc

Khi trẻ được 18 tháng, mẹ có thể dạy cho con cách phân biệt đồ vật và màu sắc thông qua các trò chơi có sẵn hoặc thông qua những đồ vật trong nhà.

10.5 Hát cho con trẻ

Mẹ có thể lựa chọn những bài hát ngắn, bắt tai, vui nhộn,...phù hợp với độ tuổi của con để kích thích khả năng phát triển ngôn ngữ của con, giúp con mở rộng vốn từ.

10.6 Gọi tên những thứ xung quanh

Là phương pháp đơn giản có thể thực hiện tại nhà nhưng hiệu quả đem lại thì vô cùng bất ngờ. Thông qua việc gọi tên động vật hoặc những thứ xung quanh, trẻ dần dần sẽ biết cách nhận biết và phân biệt chúng.

10.7 Hạn chế để con tiếp xúc với thiết bị điện tử

Ngày nay, số lượng trẻ gặp tình trạng ít nói, rối loạn ngôn ngữ do tiếp xúc quá nhiều với các thiết bị điện tử không phải là hiếm. Do đó, để hạn chế nguy cơ cũng như góp phần can thiệp để điều trị cho trẻ chậm nói, cần sự hợp tác của cha mẹ cũng như người thân trong gia đình trong việc quản lý sử dụng các thiết bị điện tử ở trẻ.

10.8 Cho con ra ngoài chơi thường xuyên

Việc tiếp xúc với thế giới xung quanh tạo điều kiện khơi gợi sự hứng thú cũng như tò mò ở trẻ chậm nói. Thiên nhiên có thể giúp trẻ phát triển được nhiều giác quan đồng thời thúc đẩy phát triển ngôn ngữ và các tương tác xã hội khác.

10.9 Khen ngợi con

Trẻ nhỏ đặc biệt là trẻ chậm nói rất cần sự quan tâm động viên của những người xung quanh. Khi con học được điều gì hoặc nói được những từ ngữ mới, mẹ có thể dành cho con những lời động viên để tiếp thêm sức mạnh cho trẻ.

10.10 Bổ sung dưỡng chất cho trẻ

Trẻ chậm nói rất cần bổ sung dưỡng chất thông qua dinh dưỡng hàng ngày. Cha mẹ nên lựa chọn những thực phẩm giàu Omega 3, vitamin và khoáng chất để cải thiện tình trạng chậm nói cũng như giúp con phát triển toàn diện.

10.11 Điều chỉnh chế độ sinh hoạt

Tăng cường các hoạt động thể chất, hạn chế sử dụng thực phẩm có hại cho sức khỏe, cho trẻ ngủ sớm cũng là một biện pháp không thể thiếu để kích thích khả năng ngôn ngữ cho con.

11 Mẹo dân gian chữa trẻ chậm nói

Mẹo dân gian chữa chậm nói ở trẻ thường được truyền miệng từ các thế hệ trước. Cơ sở khoa học và hiệu quả của các biện pháp này chưa được chứng minh. Do đó, cha mẹ chỉ nên tham khảo chứ tuyệt đối không phụ thuộc mà không cho trẻ đi khám.

11.1 Sử dụng đậu đỏ chữa chậm nói cho trẻ

Đậu đỏ là một nguyên liệu dễ tìm kiếm do đó là phương pháp được nhiều mẹ áp dụng.

Nguyên liệu:

• 20g đậu đỏ.
• 50ml rượu trắng.

Cách tiến hành:

• Đậu đỏ sau khi ngâm 4-8 tiếng, rửa sạch, để ráo.
• Giã hoặc xay thành bột mịn.
• Cho bột đậu đỏ đã giã ra bát, thêm rượu trắng vừa đủ để tạo thành một hỗn hợp sền sệt, không quá lỏng.
• Sử dụng hỗn hợp này để bôi lên lưỡi của trẻ.
• Nên thực hiện thường xuyên để có hiệu quả.

Lưu ý:

• Đảm bảo vệ sinh trong quá trình sử dụng.
• Không nên sử dụng các loại rượu có nồng độ cao vì có thể gây rát/bỏng lưỡi của con.
• Nếu trẻ xuất hiện các dấu hiệu bất thường như dị ứng, ban đỏ vùng lưỡi thì mẹ nên ngừng sử dụng phương pháp này.

11.2 Mẹo dân gian giật đồ chữa chậm nói cho trẻ

Đây là một mẹo dân gian được sử dụng lâu đời và được truyền miệng nhiều nhất khi gia đình có trẻ chậm nói. Người ta quan niệm rằng, việc giật đồ khi người khác đang ăn sẽ giúp xin vía để trẻ mau biết nói.

Việc thực hiện cũng tương đối đơn giản, mẹ ra chợ hoặc những khu ăn uống đông người, khi người khác đang ăn mẹ hãy giật một miếng thức ăn rồi mang về cho con.

Do là phương pháp dân gian nên mẹ không nên nói gì trong suốt quá trình để đảm bảo hiệu quả.

Hạn chế:

• Không đảm bảo vệ sinh.
• Người bị giật đồ ăn hoặc những người xung quanh có thể khó chịu với hành động này do không thực sự hiểu nguyên nhân.

12 Trẻ chậm nói có thêm 7 biểu hiện này có phải là em bé thông minh bẩm sinh?

Nếu trẻ bị chậm nói nhưng lại có năng khiếu ở các lĩnh vực khác thì có thể do mắc hội chứng Einstein.

Theo Thomas Sowell (nhà kinh tế học người Mỹ), hội chứng Einstein được đặc trưng bởi những trẻ chậm phát triển các kỹ năng ngôn ngữ nhưng có năng khiếu ở các lĩnh vực khác. Trẻ có thể không giao tiếp với những người xung quanh bằng ngôn ngữ mà sẽ tìm một cách khác. Do đó, cần quan sát và tìm hiểu để phân biệt hội chứng Einstein và tình trạng chậm nói ở trẻ để có những can thiệp cần thiết.

7 dấu hiệu bao gồm:

• Khả năng phân tích vượt trội, thích chơi mô hình, chơi các trò chơi liên quan đến con số.
• Có năng khiếu âm nhạc, tỏ ra thích thú khi được nghe nhạc, nhún nhảy theo giai điệu.
• Có trí nhớ tốt.
• Khả năng tập trung cao.
• Thích thú với những trò chơi mang tính sáng tạo cao.
• Có ý chí mạnh mẽ.
• Biết cách đi vệ sinh muộn hơn so với những trẻ khác.

13 Kết luận

Chậm nói là tình trạng không quá hiếm, một số trẻ có thể phát triển kịp thời so với các bạn cùng trang lứa. Tuy nhiên, không vì thế mà cha mẹ chủ quan, trẻ cần được thăm khác để xác định nguyên nhân gây chậm nói và có những biện pháp điều trị sớm.

Tài liệu tham khảo