Nguyên tắc sử dụng kháng sinh điều trị nhiễm khuẩn hô hấp trên ở trẻ

Trungtamthuoc.com - Nhiễm khuẩn đường hô hấp trên là một trong những bệnh thường gặp ở trẻ, đặc biệt ở những thời gian giao mùa. Lúc này để điều trị, trẻ thường được cho sử dụng kháng sinh. Vậy có phải trẻ cứ viêm đường hô hấp trên là sử dụng kháng sinh hay không? Dùng kháng sinh cho trẻ như thế nào mới đúng?

1 Kháng sinh và tình hình sử dụng kháng sinh

1.1 Kháng sinh là gì?

Kháng sinh là những chất kháng khuẩn được tạo ra bởi các chủng vi sinh vật, có tác dụng ức chế sự phát triển của các vi sinh vật khác.

1.2 Tình hình sử dụng kháng sinh hiện nay?

Hiện nay việc sử dụng kháng sinh đang là vấn đề được quan tâm không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Do tình trạng gia tăng số lượng vi khuẩn kháng kháng sinh ngày càng cao. Nhiều bệnh nhiễm khuẩn nếu không có kháng sinh điều trị sẽ dẫn tới tử vong cho bệnh nhân.

Trẻ em là một trong những đối tượng dễ nhạy cảm với tác nhân gây bệnh cũng như với thuốc sử dụng. Khi thời tiết thay đổi cũng làm tình trạng mắc các bệnh đường hô hấp trên của trẻ tăng lên. Và một trong những nguyên nhân gây các bệnh đường hô hấp trên là do vi khuẩn, nên việc sử sụng kháng sinh để điều trị cho trẻ rất được quan tâm. Sử dụng kháng sinh đúng cách cho trẻ sẽ giúp cải thiện được tình trạng bệnh và giảm khả năng đề kháng thuốc của vi khuẩn.^[1]

2 Cách sử sụng kháng sinh trong điều trị nhiễm khuẩn đường hô hấp trên của trẻ

Không phải tất cả các trường hợp trẻ bị mắc các bệnh đường hô hấp trên đều là do vi khuẩn, một số lượng lớn các ca mắc bệnh có thể do virus. Do đó nếu sử dụng kháng sinh để điều trị cho trẻ trong những trường hợp này sẽ không mang lại hiệu quả.

Hơn nữa, hiện nay thực trạng lạm dụng kháng sinh đang rất phổ biến, đặc biệt ở Việt Nam. Có rất nhiều trường hợp trẻ được sử dụng các kháng sinh phổ rộng trong khi trong khi  các kháng sinh phổ hẹp vẫn mang lại hiệu quả điều trị cao. Khi sử dụng kháng sinh phổ hẹp hơn sẽ làm giảm chi phí điều trị, đồng thời sẽ làm giảm tình trạng kháng thuốc cho bệnh nhân.

Để sử dụng kháng sinh một cách thận trọng và hợp lý chúng ta cần tuân thủ 1 số nguyên tắc điều trị sau :

• Nguyên tắc 1: Xác định nguyên nhân gây bệnh cho trẻ có phải do vi khuẩn hay không.
• Nguyên tắc 2: Cân nhắc giữa nguy cơ và lợi ích của việc sử dụng kháng sinh trong điều trị.
• Nguyên tắc 3: Đưa ra chỉ định đúng đắn, phù hợp với tình trạng bệnh của trẻ.

2.1 Nguyên tắc 1: Xác định nguyên nhân có phải do vi khuẩn

Nhiều khi dấu hiệu của nhiễm bệnh do virus hay vi khuẩn gần giống nhau, làm ta rất khó phân biệt chúng. Để đưa ra quyết định về việc sử dụng kháng sinh chúng ta cần xác định khả năng có nhiễm khuẩn hay không. Khi bác sĩ đã chẩn đoán là nhiễm virus, và loại trừ khả năng có nhiễm khuẩn kèm theo thì không nên sử dụng kháng sinh. Bởi lúc này, việc sử dụng kháng sinh sẽ có nguy cơ mang lại cao hơn là lợi ích thu được.

Trong một số trường hợp cụ thể như viêm tai giữa cấp, Viêm xoang cấp tính và viêm họng có các tiêu chuẩn quy định chặt chẽ hơn để phân biệt nguyên nhân gây bệnh có phải do vi khuẩn hay không.

2.2 Nguyên tắc 2: Cân nhắc giữa nguy cơ và lợi ích của việc sử dụng kháng sinh

Nếu xác định được nguyên nhân gây bệnh là do vi khuẩn thì bước tiếp theo chúng ta cần phải làm đó là cân nhắc nguy cơ – lợi ích của việc sử dụng kháng sinh.

Trong đó những lợi ích của sử dụng kháng sinh cần xem xét đó là tỉ lệ khỏi bệnh, giảm triệu chứng, phòng ngừa các biến chứng và các trường hợp tái phát.

Đồng thời các nguy cơ khi thuốc ta phải kể đến chính là các phản ứng bất lợi và biến chứng khi sử dụng thuốc như : đau bụng, tiêu chảy, phát ban, bệnh viêm đại tràng giả mạo, khả năng kháng thuốc. Bên cạnh đó, cũng cần cân nhắc chi phí điều trị có phù hợp với điều kiện của bệnh nhân hay không.

Nếu lợi ích lớn hơn nguy cơ thì có thể sử dụng kháng sinh điều trị cho trẻ, nếu lợi ích thấp hơn nguy cơ ta nên xem xét các biện pháp khác phù hợp hơn để điều trị cho trẻ.

2.3 Nguyên tắc 3: Đưa ra chỉ định đúng đắn

Khi đã có các bằng chứng cho thấy việc sử dụng kháng sinh là đem lại hiệu quả điều trị, chúng ta cần xem xét một số khía cạnh khác trước khi kê đơn như sau:

Cần phải lựa chọn kháng sinh thích hợp có khả năng tiêu diệt các vi khuẩn gây bệnh.

Lựa chọn liều thích hợp và thời gian phù hợp để điều trị bệnh.^[2]

Ví dụ: Trước đây, khi trẻ bị viêm phổi do Streptococcus pneumoniae gây ra thì amoxicillin sẽ được cân nhắc lựa chọn trước tiên. Tuy nhiên ở một số nơi hiện nay tỉ lệ kháng Amoxicillin cao, do đó khi lựa chọn kháng sinh điều trị viêm phổi do str.pneumoniae gây ra tại các nơi này, chúng ta cần cân nhắc lựa chọn loại kháng sinh phù hợp hơn.

Ở bài viết này chúng tôi đã đề cập đến các nguyên tắc sử dụng kháng sinh để điều trị cho trẻ bị viêm đường hô hấp trên. Các bạn cần dùng kháng sinh đúng quy định để nâng cao hiệu quả điều trị bệnh và giảm tỉ lệ kháng thuốc như hiện nay.

Tài liệu tham khảo