Ngộ độc rượu ethanol: nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Trungtamthuoc.com - Uống nhiều rượu, bia không quá mức có thể gây ra ngộ độc rượu, gây nguy hiểm đến tính mạng. Ngộ độc thường gặp nhất đó là ngộ độc Ethanol cấp. 

1 Ngộ độc rượu ethanol cấp là gì?

Rượu có thể uống được là loại rượu có chứa thành phần chính là ethanol, ngoài ra còn một vài tạp chất khác. Độ nặng hay nhẹ của rượu phụ thuộc vào độ cồn (tức nồng độ ethanol có trong dung dịch). Rượu càng cao độ càng khó uống, đồng thời cũng dễ gây ra ngộ độc rượu cấp. 

Ngộ độc rượu ethanol cấp là do uống quá nhiều rượu. Có thể gây nên tình trạng hôn mê, suy hô hấp và tử vong,... khi bị ngộ độc. Cần phân biệt ngộ độc rượu ethanol với các rượu khác đặc biệt như methanol, ethylene glycol,...

Các trường hợp bệnh nhân nặng thường do uống quá nhiều rượu hoặc do bệnh nhân có sẵn bệnh lý trong người nhưng vẫn uống rượu. Đặc biệt là bệnh nhân bị viêm loét dạ dày, bệnh nhân viêm gan,...^[1]

2 Nguyên nhân ngộ độc rượu ethanol 

Thường do uống rượu, bia không kiểm soát, hậu quả là uống quá nhiều nên gây độc. Một số người do một vài nguyên nhân nào đó mà dùng rượu uống để tự tử. 

Sau khi uống ethanol sẽ gây kích thích thần kinh trung ương, những người say rượu đôi khi không thể kiểm soát được hành vi của mình dẫn đến uống quá nhiều rượu mà bị ngộ độc. 

Biểu hiện của ngộ độc ethanol ở mỗi người là khác nhau, có người có thể hưng phấn, rối loạn hành vi, đôi khi cũng có người rơi vào tình trạng li bì, hôn mê,... Phần dưới đây là các triệu chứng cụ thể và cách chẩn đoán ở bệnh nhân khi bị ngộ độc rượu. 

Đôi khi người bệnh bị ngộ độc do uống các sản phẩm rượu có nguồn gốc không rõ ràng, rượu có chứa nhiều tạp chất. Lúc này cần bác sĩ chẩn đoán phân biệt để xác định nguyên nhân ngộ độc rượu là do đâu.

3 Triệu chứng ngộ độc rượu ethanol

Ngộ độc rượu ethanol cấp có thể gây nên các triệu chứng sau:

• Hôn mê, li bì. Trước khi hôn mê có thể bị quá khích do rượu, dẫn đến các hành động như nói nhiều, nói to. 
• Có người da đỏ ửng hoặc không. 
• Có thể xuất hiện các cơn co giật. 
• Có thể dẫn tới suy hô hấp cấp và nguy cơ tử vong cao. ^[2]

Đa số trường hợp ngộ độc cần cấp cứu. Do vậy khi phát hiện người nhà có các dấu hiệu trên cần đưa đến bác sĩ để kịp thời xử trí. 

4 Chẩn đoán ngộ độc rượu ethanol cấp

4.1 Chẩn đoán lâm sàng

Liều gây độc ở mỗi cơ thể là khác nhau, biểu hiện lâm sàng cũng thường khác nhau theo từng giai đoạn, các mô tả cụ thể về các giai đoạn như sau:

• Giai đoạn kích thích: hưng phấn thần kinh (nói nhiều, cười to), giảm khả năng tự kiềm chế cảm xúc. Vận động bị rối loạn như đi đứng loạng choạng.
• Giai đoạn ức chế: Tri giác giảm dần, giảm khả năng tập trung, lú lẫn. Phản xạ gân xương giảm, trương lực cơ giảm. Giãn mạch ngoại vi.
• Giai đoạn hôn mê: bệnh nhân rơi vào trạng thái li bì, hôn mê, thở yếu hoặc ngừng thở dẫn đến suy hô hấp, giãn mạch, tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim, trụy mạch, hạ thân nhiệt, hạ đường huyết, co giật, tiêu cơ vân, rối loạn điện giải, toan chuyển hóa,...

Mức độ gây tổn thương trong ngộ độc rượu cấp ở các cơ quan là khác nhau. Dưới đây là bảng tổng hợp các triệu chứng lâm sàng đối chiếu với nồng độ ethanol trong máu:

4.2 Các xét nghiệm chẩn đoán

Ngoài các triệu chứng, các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán, theo dõi ngộ độc rượu ethanol:

• Định lượng nồng độ ethanol trong máu (cần làm định lượng thêm methanol trong máu, do thường có ngộ độc phối hợp).
• Đo áp lực thẩm thấu máu.
• Khoảng trống áp lực thẩm thấu (ALTT) được tính = áp lực thẩm thấu (ALTT) đo được - ALTT ước tính.
• Nếu khoảng trống ALTT tăng trên >10 mOsm/kg, chẩn đoán do rượu gây nên, tuy nhiên không xác định chính xác do ethanol hay methanol,... gây nên.
• Ước tính nồng độ rượu thông qua ALTT (Nồng độ rượu ước tính được tính bằng công thức = 4,6 x ALTT (mg/dL), chỉ có thể áp dụng được khi trong máu chỉ có ethanol đơn thuần.

Xét nghiệm cơ bản: khí máu, công thức máu, ure, creatinin, điện giải, AST, ALT,... giúp đánh giá tình trạng các cơ quan và tiên lượng tình trạng ngộ độc.

Các xét nghiệm khác để tìm tổn thương cơ quan khác hoặc biến chứng: X-quang phổi, CT-scanner sọ não, siêu âm bụng, nội soi tiêu hóa...

4.3 Chẩn đoán phân biệt

Cần chẩn đoán phân biệt với các trường hợp ngộ độc sau:

Ngộ độc methanol.

Hôn mê do đái tháo đường.

Hôn mê do ngộ độc thuốc an thần, gây ngủ.

Rối loạn ý thức do các nguyên nhân khác nhau: nhiễm trùng thần kinh trung ương, xuất huyết nội sọ...

5 Điều trị ngộ độc rượu

Nguyên tắc điều trị: ổn định bệnh nhân, điều trị các triệu chứng bệnh, điều trị biến chứng. 

Nếu ngộ độc mức độ nhẹ cần: 

• Nghỉ ngơi ở phòng yên tĩnh. 
• Truyền dịch, dung dịch truyền là Glucose, tiêm vitamin nhóm B.

Ngộ độc mức độ nặng:

• Hôn mê sâu, suy hô hấp, thở yếu, ngừng thở: thở oxy, đặt nội khí quản, thở máy.
• Tụt huyết áp: truyền thuốc vận mạch nếu cần. 
• Vitamin B1 tiêm bắp trước khi truyền Glucose.
• Dinh dưỡng: Truyền Glucose nếu hạ đường huyết.
• Nôn nhiều: thuốc chống nôn, thuốc bao bọc niêm mạc dạ dày, thuốc giảm tiết dịch vị, kết hợp bù nước điện giải.
• Hạ thân nhiệt: ủ ấm.
• Tăng thải trừ: trường hợp nặng thở máy thải trừ nhanh ethanol.^[3]
• Điều trị các biến chứng kèm theo. 

Tài liệu tham khảo