Hội chứng suy tế bào gan trong bệnh xơ gan: triệu chứng và biến chứng

Trungtamthuoc.com - Hội chứng suy tế bào gan là một trong những hội chứng thường gặp trong bệnh xơ gan giai đoạn mất bù. Và khi tế bào gan bị suy giảm, các chức năng như chuyển hóa, giải độc, tạo mật,.. cũng bị thay đổi

1 Bệnh xơ gan

1.1 Đại cương về xơ gan

Gan là một cơ quan quan trọng trong cơ thể con người, chịu trách nhiệm về một loạt các chức năng giúp hỗ trợ quá trình trao đổi chất, miễn dịch, tiêu hóa, giải độc, lưu trữ vitamin cùng các chức năng khác. Khi gan bị tổn thương do bất kỳ một nguyên nhân nào, các chức năng trên đều bị ảnh hưởng, từ đó dẫn đến những tác động tiêu cực đối với sức khỏe của con người. ^[1].

Xơ gan là bệnh lý nội khoa tiêu hóa thường gặp và đặc trưng bởi quá trình viêm và hoại tử tế bào gan, tái tạo và tăng sinh tế bào gan thể nốt, xơ hóa tổ chức liên kết. Xơ gan chính là hiện tượng tế bào gan bị xơ hóa tạo thành sẹo. Khi tình trạng xơ gan trở nên trầm trọng hơn, ngày càng có nhiều mô sẹo hình thành dẫn đến suy giảm chức năng gan. ^[2]. 

1.2 Các giai đoạn xơ gan

Xơ gan gồm hai giai đoạn: xơ gan còn bù và xơ gan mất bù

Giai đoạn xơ gan còn bù là giai đoạn không triệu chứng hay các triệu chứng còn nghèo nàn và mờ nhạt.

Ngược lại, xơ gan giai đoạn mất bù là giai đoạn các triệu chứng được bộc lộ rõ ràng và biểu hiện trên lâm sàng bằng hai hội chứng:

• Hội chứng suy tế bào gan: được biểu hiện rõ trong giai đoạn này. Tình trạng nhẹ có mệt mỏi, chán ăn, rối loạn tiêu hóa, nặng hơn có sút cân, phù chân, vàng da, da sạm, sao mạch, bàn tay son, chảy máu cam, xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng. Có thể có sốt nhẹ, sốt kéo dài do tổn thương gan tiến triển, rối loạn tiêu hóa với ăn uống kém, chướng hơi, đầy bụng, suy chức năng sinh dục. 
• Hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa: các triệu chứng của rối loạn ý thức, tuần hoàn bàng hệ cửa chủ, cổ chướng lách to, xuất huyết tiêu hóa do tăng áp lực tĩnh mạch cửa. 

2 Hội chứng suy tế bào gan trong xơ gan

2.1 Tổng quan về hội chứng suy tế bào gan

Hội chứng suy tế bào gan hay còn gọi là hội chứng suy chức năng gan thường là kết quả của bệnh xơ gan đặc biệt trong giai đoạn xơ gan mất bù, xảy ra khi mô gan khỏe mạnh bị thay thế bằng mô sẹo. 

Gan đảm nhiệm nhiều chức năng, do đó khi tế bào gan bị suy giảm chức năng, các chức năng như chuyển hóa, giải độc, sinh mật sẽ không được đảm bảo sẽ gây nên các hội chứng của bệnh lý suy giảm chức năng gan.

2.2 Suy tế bào gan dẫn đến suy giảm chức năng gan 

Các tế bào gan bị xơ hóa về cấu trúc dẫn đến suy giảm về chức năng, bao gồm các biểu hiện:

Chức năng sản xuất albumin: Hoạt động tổng hợp Albumin song song với chức năng gan, tức là gan càng bị tổn thương nhiều thì tốc độ sản xuất albumin càng ít, biểu hiện bằng sự mất khối lượng cơ, sụt cân, giảm albumin máu và lượng axit amin bất thường ^[3]. 

Giảm sản xuất mật và rối loạn chuyển hóa bilirubin: Biểu hiện với các triệu chứng vàng da do tăng bilirubin máu và phân có mỡ và rối loạn tiêu hóa. Vàng da xảy ra bởi lý do gan bị bệnh không loại bỏ hết bilirubin trong máu. Kết quả khiến da và tròng trắng của mắt bị vàng và nước tiểu sẫm màu ^[4]. Còn tình trạng phân có mỡ, nguyên nhân bởi sự kém hấp thu chất béo do thiếu acid mật để nhũ tương hóa gây nên tình trạng phân có mỡ ^[5].

Chuyển hóa thuốc thay đổi: Bệnh nhân mắc bệnh gan rất nhạy cảm về mặt lâm sàng với một số loại thuốc. Điều này đặc biệt quan trọng với các thuốc an thần vì bệnh não gan tiềm ẩn có thể trầm trọng hơn. Sự nhạy cảm với thuốc này có thể là kết quản của sự suy giảm khả năng phân hủy thuốc - chức năng của các enzyme chuyển hóa thuốc được tìm thấy trọng mạng lưới nội chất trơn của tế bào gan ^[6].

Bệnh tiểu đường là một đặc điểm phổ biến trong suy tế bào gan liên quan đến xơ gan. Số liệu cho thấy có tới ⅓ số bệnh nhân có suy tế bào gan trong xơ gan mắc bệnh tiểu đường và phần lớn (tới 80%) bị suy giảm khả năng dung nạp Glucose. 

Rối loạn tổng hợp các yếu tố đông máu: rối loạn đông máu là đặc điểm chung của suy tế bào gan và lời giải thích hợp lý nhất là do thiếu các yếu tố đông máu được tổng hợp ở gan. Triệu chứng điển hình của rối loạn yếu tố đông máu là xuất huyết. Gan đảm nhiệm vai trò quan trọng trong tổng hợp các yếu tố đông máu. Mức độ bất thường về đông máu phụ thuộc vào mức độ rối loạn chức năng gan. Tùy vào từng mức độ suy tế bào gan mà có thể xuất hiện với toàn bộ phổ thiếu hụt yếu tố và thậm chí có thể phát triển đông máu nội mạch lan tỏa (DIC) ^[7].

Chức năng sinh kháng thể: Việc loại bỏ các globulin miễn dịch qua gan có thể bị suy giảm ở những bệnh nhân bị rối loạn chức năng gan nặng vì gan là nơi dị hóa chính của các globulin miễn dịch. ^[8].

Rối loạn nội tiết: Rối loạn chức năng gan dẫn đến mất cân bằng hormone sinh dục giữa estrogen tự do so với Testosterone và hình thành các nevus mạng nhện (dấu sao mạch) ^[9]. Rối loạn hormon sinh dục còn gây ra nhiều triệu chứng khác. Các bất thường chính của hormone sinh dục là của giảm nồng độ testosterone trong huyết thanh và tăng nồng độ estrogen huyết thanh ^[10]. Bức tranh lâm sàng về tình trạng “nữ hóa” ở nam giới bị suy tế bào gan trong xơ gan với teo tinh hoàn, bất lực, giảm khả năng sinh sản, mất ham muốn tình dục vú to, lông trên cơ thể thưa thớt, hình dáng cơ thể phụ nữ và giảm kích thước tuyến tiền liệt đã được công nhận trong nhiều năm. Nguyên nhân của nó cho đến gần đây được cho là do chuyển hóa estrogen ở gan bất thường. 

2.3 Triệu chứng của Hội chứng suy tế bào gan trong xơ gan

Gan là một tạng có thể bù trừ tác dụng, cụ thể, trong xơ gan việc tăng sinh các tế bào gan lành có thể bù đắp chức năng cho các tế bào đã bị xơ hóa. Tuy nhiên, trong giai đoạn xơ gan mất bù, những tế bào gan chưa bị xơ hóa và những tế bào mới sinh không thể hoạt động bù cho phần tế bào đã xơ hóa dẫn đến hội chứng suy tế bào gan. Các triệu chứng của suy tế bào gan do xơ gan giai đoạn đầu thường giống như triệu chứng của các bệnh lý suy tế bào gan do các nguyên nhân khác như viêm gan do virus, viêm gan tự miễn,.... Các triệu chứng ngày một rõ ràng và mức nặng hơn khi về các giai đoạn sau của bệnh. Các triệu chứng của suy giảm chức năng gan xuất hiện ở nhiều cơ quan và mức độ biểu hiện phụ thuộc vào từng giai đoạn, tương tự như xơ gan. Tất cả đều là kết quả của sự suy giảm và mất chức năng của tế bào gan.

Ở giai đoạn đầu, tình trạng suy tế bào gan còn nhẹ có các triệu chứng bao gồm mệt mỏi, chán ăn, rối loạn tiêu hóa. Khi hội chứng suy tế bào gan trở nên nặng hơn, các triệu chứng cũng xuất hiện ngày một nhiều và nghiêm trọng hơn, bao gồm sút cân, phù chân, vàng da, da sạm, sao mạch, bàn tay son, chảy máu cam, xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng, teo cơ, rối loạn nội tiết,... Ngoài ra, có thể xuất hiện sốt nhẹ, sốt kéo dài do tổn thương gan tiến triển, ăn uống kém, rối loạn tiêu hóa với đầy bụng, khó tiêu, suy chức năng sinh dục ^[11]. 

Như vậy, triệu chứng của hội chứng suy tế bào gan có thể chia ra làm 4 nhóm:

• Toàn thân: sốt, mệt mỏi, biếng ăn, sụt cân, teo cơ, tiêu chảy.
• Các vấn đề liên quan đến gan bao gồm vàng da, phù ở chân, xuất huyết dưới da, báng bụng, gan to hoặc teo. 
• Các biểu hiện ngoại biên bao gồm tăng sắc tố da, tăng kích thước tuyến mang tai, sự xuất hiện của các tia màu nhỏ trên da, lòng bàn tay màu son, móng trắng, ngón tay dùi trống và bàn tay co kiểu Dupuytren. 
• Giảm chức năng tình dục: Đối với nam giới, điều này có thể dẫn đến sự nữ hoá, teo tinh hoàn, thay đổi phân bố lông, giảm ham muốn tình dục và vấn đề về sinh lý. Đối với phụ nữ, suy giảm chức năng gan có thể gây suy buồng trứng và vô sinh.

3 Biến chứng của hội chứng suy tế bào gan trong bệnh xơ gan

Hội chứng suy tế bào gan là tình trạng bệnh lý về gan nghiêm trọng trong giai đoạn xơ gan mất bù và có thể dẫn đến nhiều biến chứng khác nhau, bao gồm:

Xuất huyết tiêu hóa do tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Tăng áp lực tĩnh mạch cửa có thể làm cho máu chảy chuyển hướng vào các tĩnh mạch nhỏ hơn. Áp lực này có thể làm vỡ các tĩnh mạch nhỏ, gây ra xuất huyết nghiêm trọng. Ngoài ra, áp lực tĩnh mạch cửa cũng có thể làm giãn tĩnh mạch trong thực quản (giãn tĩnh mạch thực quản) hoặc dạ dày (giãn tĩnh mạch dạ dày), gây ra xuất huyết tiêu hóa nguy hiểm. 

Ung thư hóa: Nguy cơ phát triển ung thư gan cao đối với những người mắc xơ gan.

Nhiễm trùng dịch ổ bụng: Sự suy giảm chức năng gan có thể gây khó khăn cho cơ thể trong việc chống lại nhiễm trùng. Điều này có thể dẫn đến viêm phúc mạc do vi khuẩn, một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng.

Hội chứng gan thận: Đây là tình trạng suy thận chức năng xảy ra chủ yếu ở những người mắc xơ gan cổ trướng và suy gan nặng.

Hội chứng não gan: Khi gan mất chức năng khử độc, các chất độc không thể được loại bỏ như bình thường, chúng có thể di chuyển đến não và tích tụ tại đây gây ra rối loạn thần kinh và giảm khả năng tập trung. Theo thời gian, hội chứng não gan có thể tiến triển đến tình trạng không đáp ứng hoặc hôn mê. Những yếu tố khởi phát như nhiễm trùng, rối loạn điện giải, xuất huyết tiêu hóa và tiến triển xơ gan thường góp phần vào tình trạng này.

Ngoài ra có thể gặp các biến chứng khác như: phù ở chân và bụng, lá lách to, bệnh lý về xương,...

4 Các biện pháp phòng ngừa hội chứng suy tế bào gan trong xơ gan

Các biện pháp phòng ngừa các bệnh lý về gan nói chung và hội chứng suy tế bào gan trong xơ gan nói riêng đều nhằm mục đích giảm nguy cơ mắc bệnh và ngăn chặn sự tiến triển của bệnh. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế nguy cơ mắc bệnh có thể áp dụng ^[12]: 

• Hạn chế tiêu thụ đồ uống có cồn: Rượu là một trong những nguyên nhân chính gây xơ gan và suy tế bào gan. Hạn chế hoặc tránh uống cồn hoàn toàn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh.
• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh: Đảm bảo một chế độ ăn uống cân đối, giàu chất xơ, chất dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe gan. Tránh ăn quá nhiều đường và thực phẩm có chứa cholesterol cao.
• Tập thể dục đều đặn: Thực hiện các hoạt động thể chất thường xuyên có thể giảm nguy cơ xơ gan và hội chứng suy tế bào gan. Tập luyện đều đặn giúp duy trì cân nặng, cải thiện chức năng gan và tăng cường sức khỏe tổng thể.
• Tiêm vacxin phòng bệnh viêm gan B và viêm gan C có thể giảm nguy cơ xơ gan và suy tế bào gan vì đây là tác nhân phổ biến gây bệnh.

• Hạn chế dùng các loại thuốc gây độc cho gan
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Kiểm tra sức khỏe định kỳ và theo dõi chức năng gan giúp phát hiện sớm các dấu hiệu của xơ gan và suy tế bào gan.
• Tuân thủ chỉ định điều trị: Nếu đã được chẩn đoán xơ gan hoặc suy tế bào gan, tuân thủ chế độ điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ để kiểm soát bệnh và ngăn chặn sự tiến triển.

5 Kết luận

Xơ gan là kết quả cuối cùng của hầu hết các tổn thương gan hay bệnh gan mãn tính. Đây là một nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên toàn thế giới. Và một trong những hậu quả nghiêm trọng của nó là gây suy giảm chức năng gan (hội chứng suy tế bào gan) trong giai đoạn mất bù. Suy giảm tế bào gan bao gồm nhiều triệu chứng từ nặng đến nhẹ và có dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, bao gồm giãn tĩnh mạch thực quản, tĩnh mạch dạ dày, xuất huyết tiêu hóa, bệnh não gan, hội chứng gan thận,... 

Tuy biến chứng trên có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, nhưng sự nhận biết sớm, chẩn đoán đúng và điều trị hiệu quả có thể giúp giảm nguy cơ và tăng cơ hội để duy trì chức năng gan và chất lượng cuộc sống tốt hơn cho bệnh nhân. Để phòng tránh và giảm nguy cơ biến chứng của bệnh lý về gan nói chung và hội chứng suy tế bào gan nói riêng, bệnh nhân cần xây dựng một lối sống lành mạnh,  ăn uống cân đối, không lạm dụng rượu và tuân thủ theo chỉ định điều trị của bác sĩ. Đồng thời, việc theo dõi định kỳ và hỗ trợ từ các chuyên gia y tế là quan trọng để giám sát và quản lý tình trạng gan một cách hiệu quả.

Tài liệu tham khảo