Hội chứng suy tế bào gan trong bệnh xơ gan: giai đoạn và biến chứng

Trungtamthuoc.com - Hội chứng suy tế bào gan là một trong những hội chứng thường gặp trong bệnh xơ gan thời kì đầu. Đây là hội chứng biểu hiện nặng là hôn mê gan.

1 Tổng quan về bệnh xơ gan

Gan là một tạng trong ổ bụng, nó giống như một nhà máy đa chức năng, phức tạp, nó đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ quan trọng, thậm chí là có tính chất sống còn đối với cơ thể.

• Vai trò chống độc: Cơ thể người có thể bị tấn công bởi các yếu tố độc hại từ rượu bia, thực phẩm không đảm bảo hoặc các thuốc chữa bệnh... Khi các yếu tố này được vận chuyển theo máu đến gan, gan sẽ thực hiện quy trình xử lý để chuyển thành các chất ít độc hơn hoặc không độc rồi đào thải ra ngoài.
• Tổng hợp chất mật: Gan là nơi sản xuất mật, giúp cho quá trình tiêu hóa thức ăn, đặc biệt là vai trò nhũ hóa mỡ để tiêu hóa mỡ.
• Tham gia vào các quá trình chuyển hóa trong cơ thể như chuyển hóa glucid, lipid và protein...
• Vai trò dự trữ: Gan đóng vai trò là nơi dự trữ năng lượng cho cơ thể, dự trữ Glucose dưới dạng glycogen, các viatmin và khoáng chất..
• Tham gia vào quá trình điều hòa miễn dịch cho cơ thể, ổn định tuần hoàn, sản xuất các yếu tố đông máu.

Khi gan bị tổn thương do bất kỳ một nguyên nhân nào đó, các chức năng trên đều bị ảnh hưởng, từ đó dẫn đến những tác động tiêu cực đối với sức khỏe của con người. Xơ gan đôi khi được coi là bệnh giai đoạn cuối của bệnh gan. Khi gan bị tổn thương, chẳng hạn viêm gan, các tế bào gan sẽ tăng sinh để sửa chữa những tổn thương đó, kết quả tạo thành các sẹo và xơ gan chính là hiện tượng gan bị sẹo. Bệnh xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể do virus, do rượu, nhiễm độc...^[1]. 

Bệnh cảnh lâm sàng của xơ gan rất đa dạng phụ thuộc vào nguyên nhân, giai đoạn phát triển của bệnh, mức độ diễn biến, tính chất phức tạp trong chẩn đoán, tiên lượng bệnh.

Theo bệnh cảnh lâm sàng, xơ gan được chia thành 2 thể: xơ gan giai đoạn còn bù và xơ gan giai đoạn mất bù. Giai đoạn còn bù là giai đoạn không triệu chứng hay các triệu chứng còn nghèo làn và mờ nhạt. Ngược lại, giai đoạn mất bù là giai đoạn các triệu chứng được bộc lộ rõ ràng, hội chứng suy tế bào gan được biểu hiện rõ trong giai đoạn này và đây là một hội chứng quan trọng để chẩn đoán xác định xơ gan ^[2].

2 Hội chứng suy tế bào gan

Hội chứng suy tế bào gan hay còn gọi là hội chứng suy chức năng gan. Diễn biến của tình trạng này có thể tiến triển qua nhiều năm. Gan đảm nhiệm nhiều chức năng, do đó khi tế bào gan bị suy giảm chức năng, các chức năng như chuyển hóa, giải độc, sinh mật sẽ không được đảm bảo sẽ gây nên các hội chứng của bệnh lý.

Gan là một tạng có thể bù trừ tác dụng, các tế bào gan lành sẽ bù đắp chức năng cho các tế bào bị hỏng. Do đó, suy giảm tế bào gan có thể có hoặc không có triệu chứng và các triệu chứng sẽ bộc lộ khi số lượng tế bào lành không còn đủ nhiều để có khả năng bù nữa. Các triệu chứng của suy tế bào gan giai đoạn đầu thường giống như triệu chứng của các bệnh lý khác, điều này có thể gây khó khăn cho việc chẩn đoán trong giai đoạn đầu của bệnh. Các triệu chứng ngày một rõ ràng và mức nặng hơn khi về các giai đoạn sau của bệnh. Các hội chứng của suy giảm chức năng gan được thể hiện trên nhiều cơ quan và tùy thuộc vào từng giai đoạn tương tự như xơ gan, đều là hậu quả do sự suy giảm và mất chức năng của tế bào gan.

Chức năng chuyển hóa:

• Chuyển hóa đạm: Hoạt động tổng hợp albumin song song với chức năng gan, tức là gan càng bị tổn thương nhiều thì tốc độ sản xuất Albumin càng ít ^[3]. Không tổng hợp được albumin thể hiện với các triệu chứng teo cơ, suy dinh dưỡng, sụt cân, mệt mỏi, biếng ăn, da lông, tóc và móng khô.
• Chuyển hóa đường: Khi các tế bào gan bị giảm chức năng, dẫn đến sự suy giảm glucose, mặt khác gan không có khả năng huy động glucose từ nguồn dự trữ của cơ thể, và họ có thể dễ dàng phát triển lượng đường trong máu thấp. Tuy nhiên, khi tế bào gan mất chức năng như trong xơ gan, các tế bào không đáp ứng với Insulin. Do đó, glucose không thể đi vào tế bào và tăng cao trong máu ^[4]. 
• Chuyển hóa mỡ: Sự chuyển hóa cholesterol thành cholesterol ester hóa làm cho cholesterol trong máu tăng cao còn cholesterol giảm, lipid huyết thanh và axit béo cao hơn đã được thấy rõ trên các bệnh nhân bị suy giảm chức năng gan ^{[5] [6]}.

Chức năng tạo mật: Biểu hiện với các triệu chứng vàng da do tăng bilirubin máu. Phân có mỡ và rối loạn tiêu hóa. Vàng da xảy ra bởi lí do gan bị bệnh không loại bỏ hết bilirubin, một chất thải trong máu. Kết quảkhiến da và lòng trắng của mắt bị vàng và nước tiểu sẫm màu ^[7]. Tình trạng chất béo trong phân nguyên nhân bởi sự kém hấp thu chất béo do thiếu acid mật để nhũ tương hóa gây nên tình trạng phân có mỡ ^[8].

Chức năng tổng hợp các yếu tố đông máu: Các triệu chứng của rối loạn yếu tố đông máu gây đông máu hoặc xuất huyết gặp phải trên bệnh nhân bị suy tế bào gan. Gan đảm nhiệm vai trò quan trọng trong tổng hợp các yếu tố đông máu. Mức độ bất thường về đông máu phụ thuộc vào mức độ rối loạn chức năng gan. Tùy vào từng mức độ suy tế bào gan mà có thể xuất hiện với toàn bộ phổ thiếu hụt yếu tố và thậm chí có thể phát triển đông máu nội mạch lan tỏa (DIC) ^[9].

Chức năng sinh kháng thể: Khi điện di protein thì các globulin miễn dịch tăng và sự tăng này có thể là do thiếu sự loại bỏ qua trung gian thụ thể ở gan. Mặc dù sẽ cần có những nghiên cứu sâu hơn, nhưng tình trạng tăng globulin huyết có thể được dự báo cho một suy giảm chức năng gan nhất định ^[10].

Chức năng vận chuyển nội tiết: Rối loạn chức năng gan dẫn đến mất cân bằng hormone sinh dục giữa estrogen tự do so với testosterone và hình thành các nevi mạng nhện ^[11]. Rối loạn hormon sinh dục còn gây ra nhiều triệu chứng khác. Các bất thường chính của hormone sinh dục là của giảm nồng độ Testosterone trong huyết thanh và tăng nồng độ estrogen huyết thanh. Kết quả làm giảm kích thích sinh dục với biểu hiện nữ hóa các đối tượng nam với các biểu hiện râu rụng, vú to, bất lực ^[12].

Như vậy, có thể chia hội chứng suy tế bào gan ra làm 4 nhóm triệu chứng:

- Toàn thân: mệt mỏi, sụt cân, biếng ăn, teo cơ, tiêu chảy, sốt.

- Liên quan tới gan: Vàng da, phù chân, báng bụng, xuất huyết dưới da, gan to hoặc teo.

- Các biểu hiện ngoại biên: Tăng sắc tố da, to tuyến mang tai, sao mạch, lòng bàn tay son, ngón tay dùi trống, móng trắng, liềm móng xanh da trời, bàn tay co kiểu Dupuytren.

- Giảm chức năng tình dục: Nữ hóa ở nam giới, teo tinh hoàn, thay đồi phân bố lông, giảm khả năng tình dục: nam giảm khoái cảm và bất lực; nữ suy buồng trứng, vô sinh.

3 Biến chứng

Các biến chứng có thể gặp phải khi bị xơ gan bao gồm:

• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa gan: Xơ gan khiến tế bào gan to hơn bình thường, gây chèn ép các xoang và làm chậm dòng chảy bình thường của máu qua gan, do đó làm tăng áp lực trong tĩnh mạch đưa máu đến gan từ ruột và lá lách.
• Phù ở chân và bụng: Khi áp lực tĩnh mạch cửa tăng lên do tắc nghẽn máu qua gan, khiến chất lỏng ở chân và bụng cũng bị lưu thông kém và tích tụ gây lên phù và cổ trướng. Phù và cổ trướng cũng có thể là do gan không có khả năng tạo đủ một số protein trong máu, chẳng hạn như albumin.
• Mở rộng lá lách (lách to): Sự tăng lên của áp lực tĩnh mạch cửa cũng có thể gây ra hậu quả lá lách to do dòng máu bị ứ trệ, đồng thời mắc kẹt các tế bào bạch cầu và tiểu cầu. Các tế bào bạch cầu và tiểu cầu trong máu giảm có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh xơ gan.
• Chảy máu: Tăng áp lực tĩnh mạch cửa có thể làm cho máu được chuyển hướng đến các tĩnh mạch nhỏ hơn. Bị căng bởi áp lực tăng thêm, các tĩnh mạch nhỏ hơn này có thể vỡ ra, gây chảy máu nghiêm trọng. Áp lực tĩnh mạch cửa gan tăng lên gây giãn các tĩnh mạch, tĩnh mạch trong thực quản (giãn tĩnh mạch thực quản) hay dạ dày (giãn tĩnh mạch dạ dày) và khi sự ứ đọng này gây giãn quá mức sẽ dẫn đến chảy máu gây nguy hiểm tính mạng. Nếu gan không thể tạo ra đủ các yếu tố đông máu, điều này cũng có thể góp phần gây chảy máu tiếp tục.
• Nhiễm trùng: Nếu bạn bị xơ gan, cơ thể bạn có thể gặp khó khăn trong việc chống lại nhiễm trùng. Cổ trướng có thể dẫn đến viêm phúc mạc do vi khuẩn, một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng.
• Suy dinh dưỡng: Xơ gan có thể khiến cơ thể khó tiêu hóa và hấp thụ các chất dinh dưỡng, dẫn đến tình trạng suy nhược và sút cân.

• Bệnh não gan: Khi bị mất chức năng khử độc do xơ gan, gan không thể loại bỏ các chất độc hại ra khỏi máu như gan khỏe mạnh. Những chất độc này sau đó di chuyển lên não có thể tích tụ trong não và gây ra tình trạng rối loạn thần kinh và khó tập trung. Theo thời gian, bệnh não gan có thể tiến triển đến không đáp ứng hoặc hôn mê.
• Vàng da: Vàng da xảy ra khi gan bị bệnh không loại bỏ đủ bilirubin, một chất thải trong máu, khỏi máu của bạn.Hậu quả khiến cho da và lòng trắng của mắt có màu vàng và nước tiểu sẽ sẫm màu.
• Căn bệnh về xương: Một số bệnh nhân bị xơ gan bị, độ chắc xương bị suy giảm và có nguy cơ gãy xương cao hơn.
• Tăng nguy cơ ung thư gan: Một tỷ lệ lớn những người phát triển ung thư gan đã bị xơ gan từ trước.
• Xơ gan cấp tính-mãn tính. Một số người bị suy đa cơ quan. Các nhà nghiên cứu hiện tin rằng đây là một biến chứng riêng biệt ở một số người bị xơ gan, nhưng họ không hiểu đầy đủ về nguyên nhân của nó ^[13].

4 Kết luận

Xơ gan là kết quả của quá trình xơ hóa tiến triển và là kết quả cuối cùng của tất cả tổn thương gan hay các bệnh gan mãn tính. Đây là một nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên toàn thế giới. Một trong những hậu quả nghiêm trọng của nó là gây suy giảm chức năng gan. Xơ gan có thể gây dẫn đến nhiều biến chứng, bao gồm cổ trướng, giãn tĩnh mạch, bệnh não gan, ung thư biểu mô tế bào gan, hội chứng gan phổi và rối loạn đông máu. Xơ gan và các biến chứng và các biến chứng của bệnh không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn là bệnh nguy hiểm gây tử vong cho con người. Do vậy, chúng ta cần có những lối sông lành mạnh, hạn chế tối đa rượu bia để có thể ngăn ngừa nguy cơ mắc căn bệnh chết người này. 

Tài liệu tham khảo