Hăm tã là gì? Nguyên nhân do đâu và cách phòng ngừa bố mẹ nên biết
1 Hăm tã là gì?
Hăm tã hay viêm da tã lót là một nhóm các bệnh lý da đặc trưng bởi phản ứng viêm cấp tính (bất kể nguyên nhân) trên vùng da được tã lót (vùng đáy chậu và quanh hậu môn) do các tác nhân vật lý, hóa học, enzyme và vi khuẩn gây ra. Trong trường hợp nhẹ, da có thể đỏ và đau, thường sẽ tự khỏi. Hăm tã nghiêm trọng hơn có thể gây ra các vết loét hở, đau đớn.
Đây là một trong những bệnh lý da phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ em và phát triển ít nhất một lần trong quá trình sử dụng tã. Tỷ lệ mắc bệnh trên toàn cầu là từ 7% đến 35%, thậm chí trong một số nghiên cứu lên tới 50%.[1] Tình trạng này có thể xảy ra sớm nhất là một tuần và đạt đỉnh điểm từ 9 đến 12 tháng tuổi.[2]
2 Nguyên nhân bé bị hăm tã
2.1 Nhiễm trùng (nấm và vi khuẩn)
Nấm Candida albicans là nguyên nhân nhiễm trùng phổ biến nhất. Khi da trẻ tiếp xúc lâu dài với nước tiểu và phân trong môi trường ẩm ướt của tã, nấm Candida có thể phát triển mạnh mẽ và gây viêm da, thường có màu đỏ, hơi nổi lên và có các chấm đỏ nhỏ lan ra ngoài vùng da chính. Nó thường bắt đầu ở các nếp nhăn sâu trên da và có thể lan sang vùng da phía trước và phía sau của bé.
Bên cạnh nấm, nhiễm trùng do vi khuẩn là nguyên nhân phổ biến thứ hai, sau nhiễm nấm. Nhiễm tụ cầu vàng và liên cầu khuẩn pyogenes là những vi khuẩn có thể xâm nhập vào da, gây viêm nhiễm và làm tình trạng viêm da tã trở nên nghiêm trọng hơn.
Việc sử dụng kháng sinh cho trẻ sơ sinh hoặc mẹ đang cho con bú cũng có thể là yếu tố nguy cơ, vì kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn có lợi trong cơ thể, tạo điều kiện cho nấm Candida và vi khuẩn gây hại phát triển.
2.2 Kích ứng
Da của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ rất mỏng manh và nhạy cảm, dễ bị kích ứng khi tiếp xúc lâu dài với các chất gây hại như nước tiểu, phân, và các hóa chất có trong tã, khăn ướt hoặc xà phòng. Khi tã không được thay thường xuyên, da của trẻ sẽ bị ma sát liên tục với tã bẩn, dẫn đến sự tổn thương lớp biểu bì, làm tăng nguy cơ bị hăm tã và viêm da.
2.3 Dị ứng
Các sản phẩm vệ sinh như chất tẩy rửa, xà phòng, tã hoặc khăn ướt có thể chứa hóa chất hoặc hương liệu gây dị ứng cho làn da nhạy cảm của trẻ. Trẻ bị hăm tã khi tiếp xúc với các chất này, đặc biệt là khi sản phẩm không phù hợp với làn da của trẻ.
2.4 Chế độ ăn uống
Khi trẻ bắt đầu ăn dặm hoặc thay đổi chế độ ăn uống, thành phần và tính chất của phân có thể thay đổi, làm tăng độ pH và tính axit của phân. Điều này làm cho phân dễ gây kích ứng hơn, đặc biệt khi trẻ có các đợt tiêu chảy hoặc khi chế độ ăn thay đổi đột ngột. Việc này có thể khiến tình trạng hăm tã trở nên nghiêm trọng hơn, vì phân có thể gây tổn thương và viêm da khi tiếp xúc lâu dài.[3]
3 Yếu tố nguy cơ
Độ tuổi: Da của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vẫn chưa phát triển đầy đủ, vì vậy chúng rất nhạy cảm và dễ bị tổn thương hơn so với da của trẻ lớn. Điều này khiến cho làn da của trẻ dễ bị kích ứng và mắc phải các vấn đề da liễu hơn.
Chế độ ăn uống: Khi trẻ bắt đầu lớn và chế độ ăn thay đổi, điều này có thể tác động đến hệ vi sinh đường ruột và độ pH của phân. Việc cho con bú sữa mẹ là một yếu tố bảo vệ giúp duy trì sự cân bằng trong hệ vi sinh này và giảm thiểu nguy cơ các vấn đề về da, đặc biệt là hăm tã.
Tần suất thay tã: Việc tiếp xúc kéo dài với nước tiểu và phân có thể khiến da bị kích ứng và dễ bị viêm. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, được thay tã thường xuyên, ít có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi các vấn đề về da hơn so với trẻ lớn, khi thời gian tiếp xúc với các chất gây kích ứng kéo dài hơn.3
4 Biểu hiện trẻ bị hăm tã
Hăm tã là tình trạng viêm da ở phần dưới bụng, lưng dưới, đùi, nếp gấp da và vùng mặc tã. Đây là một trong những bệnh ngoài da phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi, chiếm 10–20% trong tổng số các bệnh ngoài da và 25% số lượt khám da liễu nhi khoa. Tỷ lệ mắc rất khác nhau giữa các quốc gia: 8,7% ở Hoa Kỳ và 14,9% ở Đức, 36,1% ở Thái Lan, 67,3% ở Thổ Nhĩ Kỳ, 1,3–43,8% ở Trung Quốc và 25,0% ở Nhật Bản. Các nghiên cứu được tiến hành ở Châu Phi cũng báo cáo rằng tỷ lệ mắc bệnh được báo cáo là 18,4% ở Cameron, 38,9% ở Nigeria, 27,3% ở Kenya và 62,5% ở Ethiopia.2
Các biểu hiện thường gặp khi bị hăm tã như:
- Các mảng đỏ hoặc thô ráp ở mông của bé hoặc toàn bộ vùng tã
- Da đỏ, sần sùi ở bìu và dương vật - - Hăm tã ở bé trai
- Da đỏ, sầ n sùi ở vùng âm đạo - Hăm tã ở bé gái
- Da trông đau, ngứa và nóng khi chạm vào
- Quấy khóc, khóc lóc hoặc hành động không thoải mái, đặc biệt là khi thay tã
- Mụn nhọt, mụn nước (Hăm tã nổi mụn), vết loét, vết sưng lớn hoặc các đốm chứa đầy mủ
- Các đốm có thể có màu đỏ hoặc nâu, nhưng có thể ít thấy hơn trên da nâu và đen[4]
5 Phân loại
5.1 Theo nguyên nhân
| Nguyên Nhân | Đặc điểm |
| 1. Hăm tã do kích ứng | Đây là loại hăm tã phổ biến nhất. Vùng da tiếp xúc lâu với hai chất gây kích ứng chính là nước tiểu và phân. Hăm tã gây kích ứng trông giống như các mảng màu hồng hoặc đỏ trên da tại vùng da được tã bao phủ. Vùng da ở nếp gấp bẹn thường ít bị ảnh hưởng hơn, vì khu vực này được bảo vệ tốt hơn khỏi tiếp xúc trực tiếp với nước tiểu và phân. |
| 2. Hăm tã do nhiễm nấm | Một nguyên nhân phổ biến khác gây hăm tã là nhiễm trùng nấm men, do sự phát triển quá mức của một loại nấm men thường có trong Đường tiêu hóa. Dấu hiệu bao gồm các mảng bóng, đỏ tươi hoặc hồng với các cạnh sắc nhọn. Loại hăm này cũng có thể có các nốt sần hoặc mụn nhỏ màu hồng. Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể xuất hiện các vết loét hoặc da bị nứt nẻ, rỉ dịch hoặc chảy máu. Không giống như hăm tã do kích ứng, hăm tã do nấm men thường nặng hơn ở các nếp gấp bẹn, nơi da tiếp xúc với tã nhiều hơn. Nhiễm trùng nấm men có thể xảy ra sau khi bé sử dụng kháng sinh, do thuốc kháng sinh làm mất cân bằng vi khuẩn có lợi trong cơ thể. |
| 3. Hăm tã do nhiễm khuẩn (chốc lở) | Trong một số trường hợp hiếm gặp, hăm tã có thể do nhiễm trùng vi khuẩn, thường là do tụ cầu khuẩn hoặc liên cầu khuẩn. Vi khuẩn này có thể gây ra tình trạng nhiễm trùng tại khu vực da tiếp xúc với tã hoặc làm tình trạng hăm tã hiện tại trở nên nghiêm trọng hơn. Dấu hiệu bao gồm vùng da đỏ tươi xung quanh hậu môn, vảy vàng, rỉ dịch hoặc mụn nhọt. |
| 4. Hăm tã do dị ứng | Đôi khi, trẻ sơ sinh có làn da nhạy cảm có thể bị dị ứng với một thành phần cụ thể trong tã, khăn lau và/hoặc kem dưỡng da. Các chất gây dị ứng phổ biến bao gồm thuốc nhuộm hoặc dây thun trong tã, và hương liệu hoặc chất bảo quản trong khăn lau hoặc kem dưỡng da. Dấu hiệu bao gồm phát ban xuất hiện sau mỗi lần tiếp xúc với sản phẩm gây dị ứng, và phát ban này có thể lan rộng khắp các vùng da tiếp xúc với sản phẩm đó. Việc thay đổi nhãn hiệu hoặc loại sản phẩm trong khoảng thời gian 2 tuần đôi khi có thể giúp giải quyết vấn đề dị ứng này. |
| 5. Các loại viêm da hiếm gặp khác | Có một số tình trạng hiếm gặp có thể khởi phát giống hoặc bắt chước hăm tã. Ví dụ như viêm da tiết bã nhờn, có thể liên quan đến việc sản xuất quá nhiều dầu trên da, và bệnh vẩy nến ở trẻ em . Các bệnh lý di truyền như viêm da đầu chi (acrodermatitis enteropathica), một dạng thiếu hụt Kẽm di truyền, cũng có thể gây phát ban ở vùng tã lót. |
5.2 Theo mức độ
Dưới đây là hình ảnh hăm tã ở 5 cấp độ:
Hình 1.2: Làn da có một số nốt sần nổi rải rác
Hình 2.1: Làn da có một vùng màu hồng và một vài nốt sần
Hình 2.2: Làn da có một vùng màu hồng nhạt đến rõ ràng
Hình 3.2: Làn da có một vùng đỏ rõ rệt ở vùng tã
Hình 4: Làn da có vết đỏ dữ dội, bong tróc, nổi mụn (sẩn) và một vài nốt mụn chứa dịch (mụn mủ)
Hình 5: Làn da có màu đỏ dữ dội và các vùng lớn có nhiều nốt sần (sẩn) cũng như các nốt sưng chứa dịch (mụn mủ)
| Mức độ hăm tã | Biểu hiện |
| Mức độ 1 (nhẹ) |
|
| Mức độ 2 |
|
| Mức độ 3 (vừa phải) |
|
| Mức độ 4 |
|
| Mức độ 5 (nặng) |
|
6 Chẩn đoán
Chẩn đoán viêm da tã lót chủ yếu dựa vào tiền sử bệnh và kết quả khám lâm sàng của bác sĩ. Thông thường, không cần phải làm xét nghiệm gì. Tuy nhiên, nếu bác sĩ nghi ngờ nhiễm nấm Candida albicans, có thể thực hiện xét nghiệm KOH để xác nhận chẩn đoán hoặc nghi ngờ có nhiễm trùng vi khuẩn thì có thể làm xét nghiệm nhuộm Gram để phân biệt loại vi khuẩn gây bệnh.
*Kỹ thuật KOH: Là phương pháp sử dụng Dung dịch KOH (Kali hydroxide) để làm loãng mẫu da bị tổn thương rồi ly giả keratin, giúp dễ dàng quan sát các tế bào nấm dưới kính hiển vi. Đây là một xét nghiệm đơn giản và nhanh chóng để phát hiện nấm.3
7 Cách phòng ngừa
Thứ nhất, Thay tã thường xuyên
Việc thay tã thường xuyên là rất quan trọng để tránh tình trạng da bé bị kích ứng. Độ ẩm từ việc để tã ướt hoặc bẩn quá lâu có thể gây kích ứng da. Nước tiểu trong tã sẽ phân hủy theo thời gian và sản sinh ra các hợp chất có thể làm tổn thương da. Ngoài ra, các enzyme tiêu hóa trong phân có thể gây bào mòn và làm tổn thương lớp bảo vệ da.
Thứ hai, Lau da nhẹ nhàng khi thay tã
Khi lau sạch da bé, hãy dùng các sản phẩm khăn lau không chứa cồn và hương liệu, vì các thành phần này có thể gây kích ứng da nhạy cảm. Nếu da bé có dấu hiệu kích ứng hoặc có vết thương hở, bạn có thể rửa sạch da bằng nước ấm và sữa dịu nhẹ, không chứa xà phòng. Cách này giúp làm sạch mà không gây tổn thương da. Trong trường hợp da bé bị phát ban nghiêm trọng, bạn có thể dùng bình xịt nước để làm sạch mà không cần chà xát mạnh. Sau khi lau, hãy vỗ nhẹ và để da bé khô tự nhiên.
Thứ ba, Thoa kem chống hăm da
Kem chống hăm da nên được thoa một lớp dày lên vùng da bé, đặc biệt là những vùng da tiếp xúc trực tiếp với tã. Các thành phần như kẽm oxyd và dầu khoáng là những lựa chọn tốt vì chúng giúp tạo thành một lớp bảo vệ giữa da bé và tã, ngăn ngừa sự tiếp xúc trực tiếp với nước tiểu hoặc phân. Kem chống hăm có thể không cần phải lau sạch khi thay tã, chỉ cần thoa thêm một lớp mới lên trên. Lớp kem càng dày, càng giúp bảo vệ da bé tốt hơn.
Thứ tư, Chọn tã có khả năng thấm hút cao
Một chiếc tã có khả năng thấm hút tốt sẽ giúp giữ cho da bé luôn khô ráo và giảm nguy cơ kích ứng da. Mặc dù chưa có nghiên cứu nào chỉ ra loại tã nào hiệu quả nhất trong việc ngăn ngừa hăm tã, tã dùng một lần thường có khả năng thấm hút tốt hơn so với tã vải. Nếu bạn đang sử dụng tã vải, có thể xem xét chuyển sang dùng tã dùng một lần cho đến khi vết hăm tã lành hẳn.
Thứ năm, Tạo không gian thoáng khí cho da
Đảm bảo tã không quá chật, đặc biệt là khi bé ngủ, để tránh gây ma sát vào da. Tã rộng rãi sẽ giúp giảm áp lực lên da bé, giúp da có thể "thở" và giảm nguy cơ kích ứng.
Thứ 6, Giữ vùng da quanh tã sạch sẽ
Việc tắm hàng ngày cho bé giúp loại bỏ bụi bẩn, chất gây kích ứng và vi khuẩn có thể gây ra viêm nhiễm. Sau khi tắm, hãy thoa một lớp kem chống hăm dày lên vùng da tiếp xúc với tã để bảo vệ da khỏi sự kích ứng từ nước tiểu và phân.
Cuối cùng, tránh tiêu thụ quá nhiều các thực phẩm giàu tính acid
Khi con bạn bắt đầu ăn dặm, nhu động ruột của bé sẽ thay đổi, và tiêu chảy là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây hăm tã.
Chế độ ăn uống chứa nhiều thực phẩm giàu tính acid có thể gây kích ứng hệ tiêu hoá của bé gây rối loạn tiêu hoá, dẫn đến tiêu chảy. Nên tránh tiêu thụ quá nhiều các loại thực phẩm sau đây để tránh bị hăm tã mãn tính: Trái cây họ cam quýt, dứa, dâu tây, cà chua,...nên thay thế bằng xoài, Đu Đủ hay việt Quất có tính kiềm nhiều hơn.
8 Điều trị hăm cho bé
Bé bị hăm tã phải làm thế nào?
Điều đáng mừng là hầu hết các trường hợp nhẹ sẽ tự khỏi sau 2-3 ngày. Và trong điều trị hăm tã có hai mục tiêu chính: chữa lành vùng da bị tổn thương và ngăn ngừa tái phát. Các phương pháp điều trị bao gồm:
8.1 Thay đổi cách chăm sóc
Vệ sinh đúng cách
Vệ sinh kỹ lưỡng là rất quan trọng để bảo vệ da và ngăn ngừa tổn thương thêm. Giảm tiếp xúc với các chất gây kích ứng như nước tiểu và phân bằng cách thay tã thường xuyên và chọn tã có khả năng thấm hút tốt để giảm thiểu tình trạng da bị ẩm ướt.
Tắm và vệ sinh vùng tã bằng nước ấm và chất tẩy rửa không chứa xà phòng là phương pháp an toàn, giúp tránh kích ứng da.
Sử dụng khăn ướt
Mặc dù việc sử dụng khăn ướt đã gây tranh cãi do có thể chứa các thành phần gây kích ứng, các nghiên cứu gần đây cho thấy khăn ướt không gây hại nếu chọn loại phù hợp. Các khăn ướt mới có chứa chất đệm pH giúp cân bằng độ pH của nước tiểu, ngăn ngừa tổn thương da. Tuy nhiên, cần chọn loại khăn ướt không chứa xà phòng, tinh dầu hoặc các chất tạo mùi, vì các thành phần này có thể gây kích ứng da.
8.2 Sử dụng sản phẩm trị hăm
Sử dụng sản phẩm làm mềm da
Việc sử dụng thuốc làm mềm da (thuốc chống hăm) tại chỗ được khuyến nghị cho cả mục đích phòng ngừa và điều trị. Chúng có thể cải thiện chức năng hàng rào bảo vệ da, đồng thời tạo ra một lớp màng ngăn cách da với tã, nước tiểu và phân, không chỉ hạn chế tiếp xúc với da và giảm kích ứng mà còn ngăn ngừa tình trạng da bị mất nước.
Nên sử dụng ngay sau mỗi lần thay tã. Các thành phần phổ biến trong thuốc làm mềm da bao gồm muối kẽm (tức là kẽm gluconat và kẽm oxyd), dexpanthenol, taurine, thảo dược/thuốc cổ truyền, và kem hoặc thuốc mỡ bảo vệ/phục hồi hydrogel petrolatum…Một số sản phẩm hay dùng như Sudocrem trị hăm, Bepanthen Balm…
- Muối Kẽm: Kẽm oxyd không tan trong nước nhưng có tác dụng chống viêm, chống kích ứng, tái tạo và dưỡng ẩm nhẹ. Đã có 17 nghiên cứu về đặc tính kháng khuẩn của kẽm oxit, cho thấy đặc tính kháng khuẩn hiệu quả chống lại Streptococcus mutans. Ngoài ra, thuốc mỡ gốc kẽm oxit hoạt động như một rào cản vật lý đối với sự hấp thụ nước và làm giảm nhiễm trùng do vi khuẩn trong viêm da nhẹ bằng cách ức chế sự bám dính và xâm nhập của vi sinh vật. Quan trọng hơn, không có tác dụng phụ nghiêm trọng nào được báo cáo trong nhiều thập kỷ sử dụng. Thuốc mỡ kẽm oxit 5% có thể được sử dụng để giảm các triệu chứng viêm da do tã lót gây ra do tiêu chảy.
- Dexpanthenol (D-panthenol): Dexpanthenol là một chất dưỡng ẩm hiệu quả nhờ tính hút ẩm nhưng cơ chế hoạt động đầy đủ vẫn chưa được làm rõ. Khi bôi ngoài da, nó cải thiện độ ẩm lớp sừng và giảm mất nước xuyên biểu bì, hỗ trợ phục hồi da bị tổn thương do môi trường khô hoặc các yếu tố bên ngoài. Các nghiên cứu cho thấy dexpanthenol giúp tăng cường chức năng hàng rào bảo vệ da.
- Taurine: Taurine giúp bảo vệ da khỏi stress oxy hóa và viêm nhiễm, đồng thời kích thích tổng hợp lipid hàng rào (ceramide, cholesterol và axit béo) giúp duy trì độ ẩm và ngăn ngừa da khô, bong tróc. Taurine còn bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do thẩm thấu và tia cực tím, có đặc tính chống viêm và chống oxy hóa mạnh.
- Các biện pháp khắc phục có nguồn gốc từ thực vật: Các cây thuốc như lô hội, cúc vạn thọ và dầu ô liu có tác dụng làm dịu và kháng khuẩn, kháng viêm, hiệu quả trong điều trị viêm da tã lót. Cúc vạn thọ đặc biệt hiệu quả hơn Lô Hội trong giảm ban đỏ.
- Kem có thành phần từ dầu khoáng: Sáp dầu mỡ và các chế phẩm gốc dầu khoáng có tác dụng bảo vệ da khỏi sự kích ứng, cải thiện tình trạng da thô ráp và giảm mức độ nghiêm trọng của ban đỏ do viêm da tã lót. Bản thân sáp dầu mỡ đã làm giảm tỷ lệ hăm tã, nhưng không đáng kể so với nhóm đối chứng.
- Các tác nhân kết hợp: Sự kết hợp của Kẽm oxyd, dexpanthenol, taurine và kẽm gluconat trong các sản phẩm điều trị viêm da tã lót đã chứng minh hiệu quả bảo vệ da và giảm ban đỏ sau 2-4 tuần sử dụng qua các nghiên cứu lâm sàng giới hạn do một phòng thí nghiệm da liễu độc lập ở Châu Âu thực hiện. Các sản phẩm này có khả năng chấp nhận mỹ phẩm tốt, nhưng cần thêm các nghiên cứu đối chứng để xác nhận tác dụng lâm sàng.[5]
Sử dụng thuốc
- Sử dụng corticosteroid nhẹ: Nếu tình trạng viêm da tã không cải thiện sau 2-3 ngày điều trị tại nhà, hoặc trong các trường hợp từ vừa phải đến nặng, có thể sử dụng một liệu trình ngắn với corticosteroid hiệu lực thấp, như Hydrocortisone 0,5%, thoa 2 lần/ngày trong 1 tuần.
- Điều trị hăm tã do nấm Candida: Nếu nghi ngờ nhiễm trùng do nấm, cần sử dụng thuốc kháng nấm tại chỗ như Nystatin, thoa mỗi lần thay tã. Nếu sau 1-3 ngày không cải thiện, có thể chuyển sang nhóm thuốc azole (như Clotrimazole, Miconazole hoặc Ketoconazole), thoa 2 lần/ngày trong 7-10 ngày.
- Điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn: Nếu viêm da tã do vi khuẩn, có thể cần kháng sinh tại chỗ. Trong trường hợp nhiễm trùng nặng như viêm da do liên cầu khuẩn quanh hậu môn (trẻ bị hăm đỏ hậu môn), có thể cần kháng sinh đường uống.3
8.3 Phương pháp dân gian
Dưới đây là một số phương pháp tự nhiên từ dân gian có thể giúp làm dịu hăm tã cho bé, tuy nhiên, bạn cần lưu ý và áp dụng một cách cẩn thận, đặc biệt là khi da bé đã bị tổn thương hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng. Trước khi sử dụng bất kỳ biện pháp nào, hãy tham khảo ý kiến người có chuyên môn để đảm bảo an toàn cho làn da nhạy cảm của bé.
Sữa mẹ
Sữa mẹ không chỉ giúp chữa lành các vết cắt hay mụn trứng cá mà còn rất hiệu quả trong việc làm dịu hăm tã. Sữa mẹ chứa nhiều dưỡng chất kháng viêm và sát trùng tự nhiên, giúp làm dịu da, giảm viêm và giữ ẩm cho vùng da bị hăm. Bạn chỉ cần chấm nhẹ sữa mẹ lên vùng bị hăm và để da hấp thụ trước khi thay tã mới.
Dầu dừa
Dầu dừa có tính kháng khuẩn và kháng nấm, giúp tiêu diệt nấm Candida gây hăm tã, đồng thời giảm viêm và giữ ẩm cho da. Thoa một lớp mỏng dầu dừa lên vùng da bị hăm để tạo lớp bảo vệ tự nhiên và làm dịu da hiệu quả.
Giấm táo
Giấm táo có khả năng kháng khuẩn và giúp ngăn ngừa sự phát triển của nấm men gây hăm tã. PHA loãng giấm táo với nước theo tỷ lệ 1:3 và thoa nhẹ lên vùng bị hăm. Lưu ý chỉ sử dụng cho hăm tã do nấm, vì giấm táo có thể làm khô da.
Dầu ô liu
Dầu ô liu có đặc tính kháng viêm và kháng khuẩn, giúp giảm ngứa, viêm và làm dịu da. Ngoài ra, dầu ô liu còn cung cấp độ ẩm, giúp da phục hồi nhanh chóng. Thoa một ít dầu ô liu lên vùng bị hăm sẽ mang lại cảm giác dễ chịu và làm dịu tình trạng viêm da.
Xịt mật ong và hoa cúc
Mật Ong và hoa cúc vạn thọ có tác dụng sát trùng tự nhiên và làm dịu da. Hòa tan một thìa mật ong vào hai cốc trà hoa cúc và cho vào bình xịt nhỏ để xịt trực tiếp lên mông bé. Hỗn hợp này không chỉ làm dịu hăm tã mà còn giúp ngăn ngừa vi khuẩn phát triển.
Tắm với baking soda
Baking soda có tính kiềm, giúp làm dịu và giảm mẩn đỏ do hăm tã. Thêm một muỗng baking soda vào bồn tắm của bé để giảm đau và ngứa. Sau khi tắm, hãy thấm khô và thoa dầu dừa hoặc kem dưỡng ẩm để giữ ẩm cho da.
Tuy nhiên, phương pháp này thường không được các chuyên gia nhi khoa khuyến khích vì Baking soda có thể làm mất cân bằng độ pH tự nhiên của da bé, và trong một số trường hợp, baking soda có thể gây "bỏng" hoặc châm chích ở vùng hăm tã, đặc biệt nếu da bị rách.
Sữa chua nguyên chất
Sữa chua chứa men vi sinh và lợi khuẩn giúp tái tạo cơ chế tự chữa lành của da. Đặc biệt, sữa chua lạnh có thể làm dịu da, giúp giảm viêm và mang lại cảm giác thoải mái cho bé. Hãy sử dụng sữa chua nguyên chất, không đường, để tránh làm kích ứng da.
Bột bắp
Mặc dù bột bắp thường được sử dụng như một phương pháp dân gian để trị hăm tã, nhưng các bác sĩ da liễu nhi khoa không khuyến khích sử dụng nó cho trẻ sơ sinh bị hăm. Dù bột bắp có thể giúp giữ cho vùng da khô ráo, nhưng trong môi trường ấm và ẩm ướt của tã, nó có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của nấm Candida albicans, tác nhân gây hăm tã. Vì vậy nên chỉ sử dụng khi không có dấu hiệu nhiễm nấm.
Nha đam
Nha đam có tính chất chống viêm và làm dịu da rất tốt. Bạn có thể sử dụng gel nha đam nguyên chất để thoa lên vùng da bị hăm. Tuy nhiên, cần đảm bảo rằng gel nha đam không chứa cồn hoặc hương liệu, vì những thành phần này có thể làm da bé bị kích ứng.
Lá trầu không
Lá Trầu Không có đặc tính kháng khuẩn và kháng viêm mạnh, có khả năng làm sạch vết thương, giảm sưng tấy và ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập vào vùng da bị hăm. Cách thực hiện đơn giản: bạn chỉ cần rửa sạch 2-3 lá trầu không, cắt nhỏ, ngâm trong nước sôi, rồi dùng bông gạc thấm dung dịch này chấm lên vùng da bị hăm, với tần suất mỗi ngày 3 lần sau khi bé đi vệ sinh.
Lá trà xanh
Lá Trà Xanh chứa các hợp chất chống oxy hóa như EGCG, giúp làm dịu và tái tạo tế bào da. Các chất này giúp phục hồi da, làm giảm viêm và kháng khuẩn, hỗ trợ việc chữa lành vết hăm tã hiệu quả. Đặc biệt, trà xanh còn giúp cân bằng độ ẩm cho da, tránh tình trạng da khô và nứt nẻ. Cách làm là rửa sạch một nắm lá trà xanh, đun rồi để nguội và rửa lên vùng da bị hăm hoặc pha loãng để tắm cho bé. Sau vài lần sử dụng, da bé sẽ dần se dịu và giảm tình trạng hăm.
9 Các câu hỏi thường gặp
9.1 Hăm tã có đau không, phải mất bao lâu mới lành?
Mức độ đau của bé phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hăm tã. Hăm tã nhẹ chỉ làm da bé hơi đỏ và khô, thường không gây đau đớn. Bé có thể cảm thấy khó chịu khi phân hoặc nước tiểu tiếp xúc với vùng da này, nhưng thường không khóc và vẫn ăn ngủ bình thường. Tuy nhiên, với bé bị hăm tã nặng, da bé có thể bị đỏ tươi, trầy xước, và phát sinh các vết loét, mụn nước hoặc mụn mủ. Điều này gây đau đớn khi chạm vào hoặc khi có sự cọ xát với tã, quần áo, phân và nước tiểu. Bé sẽ cảm thấy khó chịu và có thể quấy khóc nhiều hơn.
Hăm tã nhẹ thường sẽ khỏi sau 2-3 ngày nếu được chăm sóc đúng cách, bao gồm việc thay tã thường xuyên và giữ vùng da sạch sẽ. Tuy nhiên, nếu hăm tã không cải thiện hoặc trở nên nặng hơn sau 3 ngày, có thể bé bị nhiễm nấm men hoặc vi khuẩn. Trong trường hợp này, bạn cần đưa bé đến bác sĩ nhi khoa để được điều trị thích hợp.
9.2 Các bệnh có thể bị nhầm lẫn với hăm tã là gì?
Một số tình trạng da như viêm da tiết bã nhờn và bệnh vẩy nến ở trẻ em có thể khởi phát với các triệu chứng giống hăm tã hoặc gây phát ban ở vùng da tã. Ngoài ra, một số phản ứng dị ứng cũng có thể biểu hiện giống hăm tã. Cũng cần lưu ý rằng một số bệnh lý di truyền, như viêm da đầu chi ruột non (acrodermatitis enteropathica), có thể gây phát ban ở vùng tã và dễ bị nhầm lẫn với hăm tã. Nếu bạn không chắc chắn về tình trạng da của bé, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có chẩn đoán chính xác.
9.3 Tắm có tốt cho hăm tã không?
Tắm hàng ngày có thể giúp làm dịu vùng da bị hăm và giảm bớt các triệu chứng. Bạn nên sử dụng nước ấm và chọn các loại xà phòng dịu nhẹ, không mùi để tránh làm tăng kích ứng cho làn da nhạy cảm của bé.
9.4 Khăn lau có thể gây hăm tã không?
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng khăn lau không gây hăm tã trực tiếp. Tuy nhiên, một số loại khăn lau có thể chứa hương liệu hoặc chất bảo quản có thể gây dị ứng, từ đó dẫn đến tình trạng hăm tã. Để tránh điều này, bạn nên chọn các loại khăn lau gốc nước, không mùi, để giảm nguy cơ kích ứng cho bé.
9.5 Người lớn có bị hăm tã không?
Hăm tã cũng có thể xảy ra ở người lớn. Những triệu chứng thường gặp bao gồm đau, sưng tấy và đỏ ở vùng sinh dục. Nguyên nhân và phương pháp điều trị hăm tã ở người lớn tương tự như bị hăm ở trẻ sơ sinh.
Để giảm thiểu ma sát và tránh kích ứng, điều quan trọng là phải đảm bảo tã hoặc quần lót vừa vặn và thay tã thường xuyên để không giữ ẩm lâu. Vệ sinh vùng kín sau mỗi lần thay tã rất quan trọng; nên sử dụng nước ấm và dung dịch vệ sinh không mùi, không cồn để tránh làm tổn thương da. Kem dưỡng dịu nhẹ có thể giúp giảm khó chịu, nhưng không nên tự ý sử dụng hydrocortisone hoặc thuốc mỡ kháng sinh trừ khi có chỉ định của bác sĩ. Bên cạnh đó, uống nhiều nước có thể giúp làm loãng nước tiểu và giảm kích ứng da.
9.6 Mọc răng và hăm tã: Chúng có liên quan với nhau không?
Mặc dù mọc răng không phải là nguyên nhân trực tiếp gây hăm tã, nhưng quá trình mọc răng có thể tăng nguy cơ hăm tã ở trẻ sơ sinh. Giai đoạn mọc răng thường bắt đầu khi bé khoảng 6 tháng tuổi, và trong giai đoạn này, bé sẽ có nhiều triệu chứng như chảy nước dãi, cáu kỉnh, đau nướu và muốn nhai đồ vật. Một trong những ảnh hưởng phụ của việc chảy nhiều nước bọt là bé có thể nuốt phải nước bọt dư thừa, dẫn đến tiêu chảy. Khi bé bị tiêu chảy, phân sẽ trở nên lỏng hơn và tiếp xúc với da trong tã trong một thời gian dài, gây kích ứng da. Vùng da bị ẩm ướt và tiếp xúc lâu với phân có thể tạo điều kiện thuận lợi cho hăm tã phát triển. Đây chính là lý do tại sao bé có thể dễ dàng bị hăm tã hơn trong thời gian mọc răng.
10 Kết luận
Hăm tã là một tình trạng da liễu phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, chủ yếu xuất phát từ sự kích ứng kéo dài của da với nước tiểu, phân, vi khuẩn hoặc nấm. Mặc dù đa phần các trường hợp là nhẹ và có thể cải thiện nhanh chóng khi chăm sóc đúng cách, việc nhận biết sớm nguyên nhân và mức độ sẽ giúp điều trị hiệu quả hơn, hạn chế biến chứng và giảm khó chịu cho trẻ. Hi vọng bài viết trên sẽ cung cấp những thông tin bổ ích cho bố mẹ trong việc chăm sóc bé yêu.
Tài liệu tham khảo
- ^ Sharifi-Heris, Z., Amiri Farahani, L., Hasanpoor-Azghad (Ngày đăng: Ngày 1 tháng 2 năm 2018), A Review Study of Diaper Rash Dermatitis Treatments, jccnc.iums.ac.ir. Truy cập ngày 6 tháng 12 năm 2025
- ^ Bante A, Girma M, Ahmed M, Aschalew Z (Ngày đăng: Ngày 7 tháng 10 năm 2023), Diaper dermatitis and associated factors among 1-24 months children visiting public health facilities of Arba Minch town, Gamo zone, southern Ethiopia, Pubmed. Truy cập ngày 6 tháng 12 năm 2025
- ^ Benitez Ojeda AB, Mendez MD (Ngày cập nhật: Ngày 3 tháng 7 năm 2023), Diaper Dermatitis, Pubmed. Truy cập ngày 6 tháng 12 năm 2025
- ^ Chuyên gia NHS (Ngày cập nhật: Ngày 1 tháng 1 năm 2023), Nappy rash, nhs.uk. Truy cập ngày 6 tháng 12 năm 2025
- ^ Hebert AA (Ngày đăng: Ngày 16 tháng 2 năm 2021), A new therapeutic horizon in diaper dermatitis: Novel agents with novel action, Pubmed. Truy cập ngày 6 tháng 12 năm 2025
