Liệu pháp tâm lý điều trị cho trẻ em mắc chứng rối loạn tâm lý

Trungtamthuoc.com - Rối loạn tâm lý là một trong những tình trạng nghiêm trọng, có thể định hình ra những hành vi sai trái, không đúng chuẩn mực đạo đức của trẻ. Thậm chí có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh và người xung quanh. Vậy các liệu pháp tâm lý được sử dụng cho trẻ là gì?

1 Liệu pháp tâm lý là gì?

Liệu pháp tâm lý là các biện pháp tâm lý được sử dụng để tác động lên tâm lý người bệnh một cách tích cực để góp phần cải thiện và chữa bệnh.

Hiện nay có rất nhiều phương pháp được ứng dụng để cải thiện rối loạn tâm lý ở trẻ. Trong bài viết này chúng tôi sẽ đề cập đến một số phương pháp được ứng dụng nhiều nhất.^[1]

2 Liệu pháp trò chơi để điều chỉnh tâm lý trẻ

2.1 Vai trò của liệu pháp trò chơi là gì?

Căn cứ vào nhu cầu tự nhiên muốn được vui chơi của trẻ ta ứng dụng vào liệu pháp tâm lý cho trẻ. Các bác sĩ hay chuyên gia tâm lý sẽ tổ chức các trò chơi có mục đích để chẩn đoán và điều trị các rối loạn tâm lý ở trẻ.

Thông qua các trò chơi đó, trẻ sẽ tự bộc lộ khả năng của mình về nhận thức, cảm xúc, hay hành vi, đặc biệt là các khiếm khuyết trong tính cách của bé. Thông qua đó, các chuyên gia sẽ lấy các dữ liệu và phân tích chúng góp phần đánh giá tâm lý của trẻ..

Đồng thời, qua đó trẻ sẽ bộc lộ cảm xúc, giải tỏa những vướng mắc, căng thẳng, lo sợ và có tinh thần thoải mái hơn, hứng thú với phương pháp điều trị. Đồng thời, khi trẻ bộc lộ được cảm xúc, giải tỏa căng thẳng cũng hỗ trợ phục hồi tâm lý bình thường ở trẻ tốt hơn.

2.2 Các đối tượng áp dụng liệu pháp trò chơi

Liệu pháp trò chơi được ứng dụng cho các bé có rối loạn cảm xúc lo lắng, rối loạn phân ly tâm thần, và hành vi đạo đức không đúng chuẩn mực.

Đồng thời, liệu pháp này còn áp dụng cho những bé bị rối loạn mất kiểm soát cử động các cơ, đái dầm, nói lắp, mất ngủ.

Ngoài ra, nó còn dùng cho những bé bị phát triển chậm, tự kỷ hay tăng động giảm chú ý.

Lưu ý, không áp dụng cho những bé có cơn kích động, dữ tính, trẻ loạn thần nặng muốn tự sát, hay trẻ bị bệnh cần nằm yên tĩnh.

2.3 Cách tiến hành phương pháp trị liệu trò chơi

Trước tiên, căn cứ vào tình trạng của trẻ mà lựa chọn trò chơi phù hợp cho mục đích trị liệu. Ví dụ như trẻ mắc bệnh trầm cảm, lo âu thì nên chọn nhóm trò chơi động, văn nghệ, đóng kịch… Còn trẻ mắc chứng tăng động thì nên chơi trò chơi cá nhân, hay các trò chơi mang tính yên tĩnh như cờ vua, ghép hình... 

Các trò chơi này có thể được tổ chức ở phòng bệnh, ngoài sân hay khu phòng chơi riêng, phải đảm bảo an toàn cho trẻ.

Khi tham gia trò chơi, trẻ cần được hướng dẫn bởi chuyên gia tâm lý, bác sĩ, hay phụ huynh...

Mỗi lần vui chơi như vậy thường trong khoảng 30 đến 50 phút, phụ thuộc vào sự cải thiện rối loạn tâm lý của trẻ mà sắp xếp số buổi chơi phù hợp.

Mỗi buổi chơi như vậy các bác sĩ không nên bình luận nhiều, phải ghi chép theo dõi tâm lý trẻ để đánh giá, hoặc lựa chọn phương pháp phù hợp hơn.

3 Liệu pháp tranh vẽ điều trị rối loạn tâm lý trẻ em

3.1 Liệu pháp tranh vẽ có vai trò gì?

Vẽ tranh là một hoạt động bình thường, phương pháp này không cần sử dụng tới ngôn ngữ do đó phù hợp cho trẻ khó khăn cảm nhận diễn đạt bằng lời. Thông qua các hình ảnh và trẻ vẽ ra, phần nào sẽ phản ảnh được suy nghĩ, khó khăn của chính bản thân trẻ.

Dựa vào sản phẩm mà trẻ vẽ ra có thể đánh giá mức độ trí tuệ của trẻ qua hình vẽ, kích thước, không gian...

Đồng thời, tranh vẽ chính là sản phẩm của suy nghĩ,cảm xúc dồn nén hay mong muốn của trẻ, do đó sẽ bộc lộ ra được tâm lý của trẻ hỗ trợ chẩn đoán.

Không những thế, cảm xúc dồn nén đã được biểu thị trong bức tranh nên giúp trẻ giải tỏa tâm lý, khắc phục và vượt qua nỗi sợ hãi của bản thân. Từ đó giúp trẻ dần dần vượt qua những rào cản tâm lý.^[2]

3.2 Liệu pháp tranh vẽ được sử dụng cho các đối tượng nào?

Phương pháp này được sử dụng cho các bé từ 5 tuổi trở lên có các rối loạn tâm lý, rối loạn hành vi, chán ăn tâm thần.

Đồng thời, nó cũng được sử dụng cho trẻ có chứng đái dầm, rối loạn giấc ngủ, chậm phát triển hay trẻ có bệnh thực thể nhưng có vấn đề tâm lý.

Nếu trẻ không muốn vẽ thì không ép buộc trẻ, phương pháp này cũng không dùng cho trẻ dễ kích động, cục tính, loạn thần nặng.

3.3 Các tiến hành liệu pháp tranh vẽ

Để tìm hiểu xem trẻ có xung đột, mong muốn gì về mối quan hệ của mình thì trẻ vẽ chủ đề về gia đình, bạn bè, xã hội. Còn để tìm hiểu về tính cách, trí tuệ của trẻ thì cho trẻ vẽ người, vẽ cây cối để tìm hiểu về nhân cách…

Cần bố trí cho trẻ phòng vẽ tranh yên tĩnh, đủ ánh sáng, ít các tác động từ bên ngoài làm trẻ phân tâm.

Cho trẻ sử dụng giấy vẽ là loại giấy chuyên dụng A3, A4 và các phụ kiện cần thiết khác.

Trong lúc trẻ vẽ cần theo dõi cách thức, thời gian và thứ tự vẽ nhân vật của trẻ nhưng không được bình luận.

Khi trẻ đã hoàn thành bức vẽ, bác sĩ có thể hỏi trẻ các chi tiết trong bức vẽ, nhưng không bắt buộc trẻ phải trả lời.

Có thể cho trẻ vẽ một số chủ đề nhiều lần, theo dõi và ghi chép lại để đánh giá tâm lý của trẻ cải thiện như nào.

4 Liệu pháp nhận thức hành vi trong điều trị tâm lý cho trẻ

4.1 Thế nào là liệu pháp nhận thức hành vi?

Liệu pháp nhận thức hành vi là kỹ thuật mà các chuyên gia tâm lý sử dụng kết hợp lời nói và mẫu hành vi có mục đích để cải thiện các rối loạn tâm lý của trẻ. Liệu pháp này dựa trên nguyên tắc củng cố mối quan hệ giữa nhận thức, cảm xúc và hành vi.

4.2 Liệu pháp nhận thức hành vi được áp dụng cho trường hợp nào?

Phương pháp này có thể áp dụng cho các bé từ 6 tuổi trở lên và bị rối loạn lo âu, rối loạn hành vi.

Đồng thời nhận thức hành vi còn áp dụng với người nghiện thuốc lá, ma túy, tầm cảm không ý muốn tự sát, tự kỷ từ nhẹ đến vừa.

Các bé bị tâm thần phân liệt cấp; trầm cảm muốn tự sát, loạn thần hưng trầm cảm, chậm phát triển và tự kỷ trầm trọng không áp dụng phương pháp này.

4.3 Các kỹ thuật trong phương pháp trị liệu nhận thức hành vi

Có nhiều kỹ thuật khác nhau được sử dụng trong trường hợp này, trong đó đối với trẻ em thường vận dụng như sau:

Cần phải để trẻ nhận biết mối quan hệ giữa cảm xúc, các triệu chứng cơ thể và suy nghĩ của mình.

Bé phải nhận thức và phân biệt được các trạng thái cảm xúc của mình như buồn rầu, tức giận, lo lắng hay vui vẻ.

Trẻ có thể biểu đạt chúng dựa vào bức vẽ hay lời nói. Đồng thời, dựa vào các thang bậc từ thấp đến cao trẻ phải tự đánh giá được cảm xúc của mình đang ở mức nào.

Không những thế các triệu chứng hay suy nghĩ sai lầm của mình có liên quan đến cảm xúc trẻ cũng phải nhận thức được. Lúc này, chuyên gia tâm lý, phụ huynh lấy ví dụ cụ thể để minh họa cho trẻ.

Sau khi giúp trẻ nhận được ý nghĩ sai trái, niềm tin không đúng đắn của mình như trên, chúng ra cần cấu trúc lại nhận thức của trẻ. Dựa vào các bằng chứng phản bác lại suy nghĩ sai lầm đó, giúp trẻ phát sinh suy nghĩ mới, đúng đắn và phù hợp hơn thay thế suy nghĩ cũ.

Nếu trẻ mắc chứng tâm lý sợ hãi gì đó thì có thể giải cảm ứng có hệ thống, bằng cách cho trẻ thích nghi với tình huống đó. Trước tiên phải cho trẻ thích ứng dần dần theo mức độ từ thấp đến cao, cuối cùng là hoàn cảnh thực thế gây ra nó.

Trước tiên, cần hình dung ra một loạt các kích thích gây stress làm trẻ sợ hãi và sắp xếp chúng từ yếu đến mạnh theo thang điểm. Sau khi để trẻ đưa cơ thể vào trạng thái thư giãn, giúp trẻ tưởng tượng ra các kích thích đó ở mức yếu nhất. Khi trẻ đã quen dần và không sợ hãi nữa mới chuyển sang kích thích mạnh hơn.

Ngoài ra, không thể bỏ qua khen thưởng cho trẻ. Cha mẹ, bác sĩ cần thảo luận phần thưởng với bé nếu bé thực hiện hành vi đúng đắn, và đánh giá chỉ số cảm xúc thay đổi.

5 Liệu pháp thư giãn dành cho trẻ rối loạn tâm lý

5.1 Liệu pháp thư giãn là gì?

Thư giãn là các hành vi giúp trẻ chú tâm vào làm thư giãn mềm cơ bắp, tập thở chậm, làm cho tình thần thoải mái, giảm kích thích và giúp vỏ não được nghỉ ngơi.

5.2 Các trường hợp nào thì được áp dụng liệu pháp thư giãn?

Liệu pháp thư giãn được áp dụng cho các bé bị rối loạn về mặt cảm xúc, tâm thần, trẻ có hành vi không đúng chuẩn mực.

Các bé bị đái dầm, nói lắp, rối loạn giấc ngủ, chậm phát triển cũng được áp dụng phương pháp thư giãn để điều trị..

Tuy nhiên nếu trẻ có cơn xung động, hung tính, rối loạn tâm thần nặng có suy nghĩ tự tử thì không áp dụng liệu pháp này.

5.3 Phương pháp thư giãn trị liệu được áp dụng như thế nào?

Cần cho trẻ thư giãn ở nơi yên tĩnh, thoáng mát, không có ánh sáng gay gắt và có những tác động gây mất tập trung.

Lúc này, cần hướng dẫn trẻ phải tập trung tối đa, huy động suy nghĩ của mình để hình dung ra cảm giác căng hoặc giãn mềm cơ bắp.

Sau đó, tập thả lỏng từng nhóm cơ theo thứ tự bàn tay, cánh tay, vai, cổ và ngực bụng... 

Cần cho trẻ nằm thư giãn tĩnh kết hợp với thở bụng, thở sâu, chậm, và đều.

Hướng dẫn trẻ tập kết hợp với tưởng tượng thông qua các hướng dẫn bằng lời nói chậm, vừa phải như tay mềm da, giãn ra...

Tùy theo lứa tuổi mà mỗi buổi tập nên thực hiện từ 15 đến 30 phút mỗi ngày.

Nhờ việc thư giãn như vậy sẽ giúp trẻ giảm bớt căng thẳng, có tình thần minh mẫn và ổn định hơn.

Trên đây là một số liệu pháp tâm lý thường được áp dụng của trẻ nhỏ, hy vọng sẽ giúp các bạn cải thiện tâm lý trẻ tốt hơn.

Tài liệu tham khảo