Bệnh viêm kết mạc (đau mắt đỏ): Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng tránh

Trungtamthuoc.com - Bệnh viêm kết mạc hay còn gọi là bệnh đau mắt đỏ. Bệnh viêm kết mạc do vi khuẩn, virus hoặc do thành phần dị ứng gây ra, khiến mắt đỏ, ngứa, sưng và chảy nước. Bệnh lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với nước mắt và dịch tiết từ mắt của người bệnh có chứa virus gây bệnh.

1 Bệnh viêm kết mạc là gì?

Kết mạc là màng nhầy trong suốt bao phủ bề mặt ngoài của mắt. Nó bao gồm hai phần, "kết mạc nhãn cầu"- phần bao phủ nhãn cầu và "kết mạc mi mắt"- phần nằm dọc theo bề mặt bên trong của mí mắt.

Vậy viêm kết mạc là gì? Nó là tình trạng viêm mô kết mạc, tắc mạch máu, đau và chảy nước mắt. Khi các mạch máu nhỏ ở kết mạc bị sưng lên và bị kích thích, chúng sẽ lộ rõ ​​hơn. Đây là nguyên nhân khiến lòng trắng của mắt có màu đỏ hoặc hồng. Viêm kết mạc còn được gọi là đau mắt đỏ. ^[1] 

2 Nguyên nhân viêm kết mạc (đau mắt đỏ)

Có ba nhân phổ biến nhất gây viêm kết mạc (đau mắt đỏ) là: viêm kết mạc do virus, viêm kết mạc do vi khuẩn và viêm kết mạc dị ứng. 

2.1 Viêm kết mạc do virus

Khoảng 80% trường hợp viêm kết mạc cấp tính là do virus, mầm bệnh phổ biến nhất là Adenovirus. Các mầm bệnh virus phổ biến khác là Herpes simplex, Herpes zoster và Enterovirus.

Viêm kết mạc do virus rất dễ lây lan, đôi khi có thể dẫn đến bùng phát lớn tùy thuộc vào loại virus. 

2.2 Viêm kết mạc do vi khuẩn

Vi khuẩn là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh viêm kết mạc, theo cơ chế vi khuẩn xâm nhập vào mắt thông qua việc chạm hoặc tiếp xúc với các bề mặt bị nhiễm bẩn, sau đó là sự nhân lên của vi khuẩn và sản sinh ra độc tố gây viêm và kích ứng ở mắt. 

Vi khuẩn gây viêm kết mạc có thể là Staphylococcus aureus (Tụ cầu vàng), Streptococcus pneumoniae (Phế cầu), Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis. 

Các nguyên nhân vi khuẩn khác bao gồm vi khuẩn gây bệnh lậu (Neisseria  gonorrhoeae), Chlamydia trachomatis và Vi khuẩn bạch hầu (Corynebacterium diphtheriae). N. gonorrhoeae là nguyên nhân do vi khuẩn phổ biến nhất gây viêm kết mạc ở trẻ sơ sinh và người lớn có quan hệ tình dục. ^[2]

2.3 Viêm kết mạc dị ứng 

Phản ứng của cơ thể với các chất gây dị ứng, chẳng hạn như phấn hoa từ cây, bụi bẩn, lông của động vật có thể là nguyên nhân gây ra bệnh đau mắt đỏ. Bệnh có thể  xảy ra theo mùa khi các chất gây dị ứng như lượng phấn hoa ở mức cao, cũng có thể xảy ra quanh năm do các chất gây dị ứng trong nhà, chẳng hạn như bụi và lông động vật. Viêm kết mạc do dị ứng theo mùa cũng có thể là nguyên nhân gây nên viêm kết mạc mạn tính. ^[3]

3 Triệu chứng bệnh viêm kết mạc

Các biểu hiện của viêm kết mạc (đau mắt đỏ) phổ biến nhất bao gồm:

• Mắt đỏ một bên hoặc hai bên.
• Ngứa và cảm giác khó chịu ở một hoặc cả hai mắt.
• Chất dịch tiết ra ở một hoặc cả hai mắt tạo thành lớp vảy vào ban đêm, có thể khiến mắt không mở được vào buổi sáng.
• Nhạy cảm với ánh sáng

Triệu chứng của bệnh tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh:

3.1 Viêm kết mạc do virus

• Có thể xảy ra với các triệu chứng cảm lạnh, cúm hoặc nhiễm trùng đường hô hấp khác
• Thường bắt đầu ở một mắt và có thể lan sang mắt kia trong vòng vài ngày
• Chất tiết ra từ mắt thường chảy nước chứ không đặc 

3.2 Viêm kết mạc do vi khuẩn

• Mắt đỏ và đổ ghèn, ghèn mắt màu vàng hoặc vàng xanh tiết ra khiến hai mí mắt bị dính vào nhau khi thức dậy.
• Mắt ngứa dữ dội và chảy nước 

3.3 Viêm kết mạc do dị ứng 

• Thường xảy ra ở cả hai mắt
• Có thể gây ngứa dữ dội, chảy nước mắt và sưng tấy ở mắt
• Có thể xảy ra với các triệu chứng dị ứng, chẳng hạn như ngứa mũi, hắt hơi, ngứa họng hoặc hen suyễn

4 Đường lây viêm kết mạc

Viêm kết mạc rất dễ lây lan, đặc biệt là bệnh do virus và vi khuẩn. Viêm kết mạc mắt ở trẻ em có nguy cơ lây nhiễm cao vì tiếp xúc với nhau trong môi trường tập thể.

Tỷ lệ mắc bệnh và lây lan viêm kết mạc (đau mắt đỏ) tăng nhanh trong thời gian gần đây. Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM (HCDC), TP.HCM ghi nhận hơn 63.000 ca bệnh đau mắt đỏ trong 8 tháng đầu năm. ^[4] 

Vậy nên, việc xác định đường lây viêm kết mạc là vô cùng cần thiết vì khi biết viêm kết mạc lây lan qua những đường nào, bạn sẽ có những cách phòng tránh bệnh hợp lý.

Một số đường lây lan phổ biến của bệnh đau mắt đỏ như:

• Tiếp xúc qua đường hô hấp, nước mắt, qua bắt tay trực tiếp với người mắc bệnh
• Sử dụng chung các vật dụng cá nhân như khăn lau, cốc uống nước,...với người bệnh
• Tiếp xúc với các đồ vật bị nhiễm virus truyền nhiễm.

5 Điều trị viêm kết mạc

Điều trị bệnh đau mắt đỏ dựa vào nguyên nhân gây bệnh:

Điều trị viêm kết mạc do virus: Đau mắt đỏ do có thể tự khỏi trong vài ngày bằng cách tập trung vào việc giảm triệu chứng như sử dụng nước mắt nhân tạo, làm sạch mí mắt, chườm lạnh, rửa mắt bằng nước sạch. Đây cũng là cách trị viêm kết mạc tại nhà.

Điều trị viêm kết mạc do vi khuẩn: Các kháng sinh điều trị đau mắt đỏ dưới dạng nhỏ mắt hoặc tra mắt được chỉ định sử dụng điều trị viêm kết mạc do vi khuẩn như tobramycin 0.3% 5ml (Tobrex) hoặc Ofloxaxin 0.3% (Oflovid). Một số thuốc nhỏ mắt có chứa Corticoid có thể đẩy lùi triệu chứng nhanh hơn, tuy nhiên nếu sử dụng loại thuốc này trong thời gian dài có thể gây ra nhiều biến chứng như tăng nhãn áp, gây mỏng giác mạc, đục thủy tinh thể, thậm chí mù lòa...

Điều trị viêm kết mạc do dị ứng: phương pháp điều trị viêm kết mạc dị ứng bao gồm tránh chất gây dị ứng, sử dụng nước mắt nhân tạo hoặc điều trị bằng các thuốc chống dị ứng như kháng Histamine để làm giảm sự khó chịu cho mắt. 

6 Viêm kết mạc có nguy hiểm không, có bị mù không? 

Bệnh viêm kết mạc mắt có nguy hiểm không là thắc mắc của rất nhiều người. Tuy bệnh không nguy hiểm nhưng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách sẽ để lại những biến chứng nguy hiểm về thị lực như như: viêm giác mạc, loét giác mạc, sẹo giác mạc, bội nhiễm, suy giảm thị lực,…. Nhất là đối với tình trạng đau mắt đỏ ở trẻ sơ sinh, do hệ miễn dịch còn non yếu nên trường hợp các bé bị đau mắt đỏ không điều trị kịp thời có thể dẫn đến những tình trạng nghiêm trọng, nguy cơ có thể bị viêm giác mạc gây mù. Do đó mọi người cần có kiến thức về biểu hiện, triệu chứng và có biện pháp điều trị kịp thời, đúng đắn để phòng tránh các biến chứng của bệnh đau mắt đỏ.  

7 Dự phòng bệnh viêm kết mạc

7.1 Phòng ngừa viêm kết mạc cấp tính

Để phòng ngừa bệnh viêm kết mạc cấp tính, bạn có thể thực hiện các cách sau đây:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi tiếp xúc với người bệnh
• Tránh dùng chung các vật dụng cá nhân như khăn lau, cốc uống nước, gối,...
• Tránh chạm hoặc dụi mắt, đặc biệt khi bị đau mắt đỏ 1 bên.
• Vệ sinh mắt, mũi, họng hàng ngày
• Giữ gìn vệ sinh môi trường sống và nơi làm việc. 

7.2 Phòng ngừa viêm kết mạc mãn tính

Một số cách giúp phòng ngừa viêm kết mạc mãn tính như:

• Hạn chế tối đa tiếp xúc bằng tay và mắt.
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng 
• Không dùng chung vật dụng cá nhân với người khác, đặc biệt là những người có vấn đề về mắt. Khăn mặt và khăn lau mặt phải được giặt và thay hàng ngày.
• Thay vỏ chăn gối, giữ gìn vệ sinh nhà cửa thường xuyên
• Hạn chế và cẩn thận hơn với việc trang điểm mắt như mascara.

7.3 Phòng ngừa viêm kết mạc ở trẻ sơ sinh

Các bà bầu mang thai nên khám sàng lọc bệnh lậu, giang mai trong lần khám thai đầu tiên. Nếu bị nhiễm vi khuẩn lậu cầu, trong quá trình mang thai hoặc trong quá trình sinh dễ lây nhiễm khuẩn lậu cho thai nhi khi sinh qua ngả âm đạo, gây cho trẻ sơ sinh bị viêm kết mạc mắt. Áp dụng các biện pháp dự phòng cho trẻ sơ sinh thường là biện pháp để giảm tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ sơ sinh. Điều trị dự phòng bao gồm vệ sinh mắt cẩn thận cho trẻ ngay sau khi sinh, sau đó bôi thuốc sát trùng hoặc kháng khuẩn vào kết mạc như thuốc nhỏ mắt Bạc nitrat 1% và thuốc nhỏ mắt kháng sinh, điển hình là Erythromycin 0.5%.  

Chẩn đoán và điều trị sớm nhiễm trùng mắt ở trẻ sơ sinh. Trẻ sơ sinh bị viêm kết mạc nên đi khám bác sĩ ngay. 

Tránh để trẻ tiếp xúc với những người bị viêm kết mạc. Viêm kết mạc do virus hoặc vi khuẩn có thể lây lan dễ dàng từ người này sang người khác. Rửa tay thường xuyên và tránh chạm vào mắt của bé. Không để bé dùng chung khăn, gối hoặc thuốc nhỏ mắt với người bị viêm kết mạc.

Trẻ bị viêm kết mạc do dị ứng hoặc kích ứng, cần tránh hoặc giảm thiểu tiếp xúc với những dị nguyên có thể gây ra bệnh, chẳng hạn như bụi bẩn, phấn hoa, lông thú cưng, không khí ô nhiễm.

8 Viêm kết mạc (đau mắt đỏ) có cần xét nghiệm cận lâm sàng không?

Các xét nghiệm và nuôi cấy hiếm khi được chỉ định để chẩn đoán viêm kết mạc. Nuôi cấy mí mắt và xét nghiệm tế bào thường được dành riêng cho các trường hợp viêm kết mạc tái phát, những trường hợp kháng trị, nghi ngờ nhiễm trùng lậu cầu hoặc Chlamydia, nghi ngờ viêm kết mạc ở trẻ sơ sinh nhiễm trùng và người lớn có biểu hiện chảy mủ nghiêm trọng. Hiện có sẵn xét nghiệm kháng nguyên nhanh đối với Adenovirus và có thể được sử dụng để xác nhận các nguyên nhân nghi ngờ do virus gây ra viêm kết mạc nhằm ngăn ngừa việc sử dụng kháng sinh không cần thiết. Một nghiên cứu so sánh xét nghiệm kháng nguyên nhanh với PCR, nuôi cấy virus và nhuộm huỳnh quang miễn dịch xác nhận cho thấy xét nghiệm kháng nguyên nhanh có độ nhạy 89% và độ đặc hiệu lên tới 94%. 

Chẩn đoán hình ảnh không cần thiết trong chẩn đoán viêm kết mạc trừ khi nghi ngờ có bệnh lý tiềm ẩn. Ví dụ, MRI, CT scan và Doppler có thể đóng một vai trò trong trường hợp lỗ rò xoang hang. Ngoài ra, chụp CT hốc mắt có thể giúp loại trừ áp xe hốc mắt khi viêm kết mạc cùng tồn tại với viêm mô tế bào hốc mắt. 

Nhuộm Gram rất hữu ích trong việc xác định đặc điểm của vi khuẩn. Việc nuôi cấy có thể được áp dụng đối với các tác nhân virus và vi khuẩn. Ngoài ra, loại phản ứng viêm xác định phản ứng của tế bào. Tế bào lympho sẽ chiếm ưu thế trong nhiễm virus, bạch cầu ái toan trong phản ứng dị ứng và bạch cầu trung tính trong nhiễm trùng do vi khuẩn.

Trong trường hợp viêm kết mạc do virus, các phương pháp phân lập virus có thể giúp xác định chẩn đoán viêm kết mạc nặng cấp tính; tuy nhiên, chúng không được chỉ định trong viêm kết mạc mãn tính. Xét nghiệm hấp thụ miễn dịch liên kết với enzyme (ELISA) và nhuộm kháng thể đơn dòng miễn dịch huỳnh quang trực tiếp là các phương pháp phát hiện nhanh chóng và phổ biến rộng rãi.

Trong viêm kết mạc dị ứng, một số nghiên cứu đã mô tả việc đo lường các chất trung gian gây viêm khác nhau trong nước mắt, chẳng hạn như IgE, tryptase và histamine, là dấu hiệu của phản ứng dị ứng. 

9 Những câu hỏi thường gặp khi bị đau mắt đỏ

9.1 Viêm kết mạc cấp có khác bị bệnh mắt đỏ không?

Viêm kết mạc cấp và bệnh mắt đỏ là hai tên gọi khác nhau của cùng một bệnh lý. Đó là tình trạng kết mạc - lớp màng trong suốt bao phủ tròng trắng của mắt và mí mắt bị viêm, gây đỏ và sưng ở mắt.

9.2 Bị đau mắt đỏ bao lâu thì khỏi và có tự khỏi không?

Bệnh có thể khỏi sau vài ngày hoặc sau vài tuần tùy thuộc vào nguyên nhân lây nhiễm. Bệnh nhẹ có thể tự khỏi sau vài ngày bằng cách điều trị triệu chứng. Tuy nhiên trong một số trường hợp bệnh có thể mất từ ​​2 đến 3 tuần hoặc hơn mới khỏi. Ngoài ra có một số nguyên nhân khiến tình trạng bệnh kéo dài, mắt bị viêm kết mạc lâu ngày không khỏi thậm chí trở thành mạn tính như do dị ứng hoặc do tiểu đường.

9.3 Phân biệt viêm kết mạc và viêm giác mạc?

Viêm kết mạc và viêm giác mạc là hai bệnh lý có các triệu chứng khá rõ ràng. 

Các triệu chứng của viêm kết mạc phổ biến nhất bao gồm: Kết mạc mắt đỏ, ngứa; Đau mắt (thường xảy ra do vi khuẩn); Cảm giác cộm ở mắt; Có nhiều chất nhầy, ghèn đặc màu vàng, có thể khiến mắt bị "đóng vảy" qua đêm; Chảy nhiều nước mắt; Mí mắt sưng húp; Nhạy cảm với ánh sáng.

Các triệu chứng phổ biến của viêm giác mạc như: Đỏ mắt; Đau mắt; Sưng giác mạc; Khó mở mắt; Giảm thị lực; Tầm nhìn mờ; Nhạy cảm với ánh sáng.

Tài liệu tham khảo