Bệnh trứng cá đỏ (Rosacea) có thật sự đáng sợ như chị em từng nghĩ?

Lookingbill and Marks’ PRINCIPLES OF DERMATOLOGY

Bs. Trương Tấn Minh Vũ

Bệnh trứng cá đỏ là một bệnh lý viêm mạn tính có đặc điểm là nóng bừng mặt, giãn mạch, ban đỏ, sẩn, mụn mủ và trong trường hợp nặng là triệu chứng mũi sư tử.Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc thông tin về bệnh trứng cá đỏ.

1 Bệnh trứng cá đỏ (Rosacea) 

Những điểm chính 

1. Sẩn và mụn mủ với nền ban đỏ ảnh hưởng đến  một phần ba trung tâm của khuôn mặt 

2. Ảnh hưởng mắt là phổ biến 

3. Điều trị bằng kháng sinh bôi và uống 4. Bệnh của người lớn 

2 Định nghĩa

Rosacea là một rối loạn viêm mãn tính ảnh hưởng  đến các mạch máu và các đơn vị nang lông tuyến  bã trên mặt (Hình 12.27). Nguyên nhân là không  rõ. Trên lâm sàng, sẩn và mụn mủ được xếp chồng  lên nhau trên nền ban đỏ và giãn mao mạch.  

3 Tỷ lệ mắc

Rosacea là một rối loạn tương đối phổ biến chủ yếu  ảnh hưởng đến người lớn tuổi trung niên. Khoảng  1% bệnh nhân mới của các tác giả được khám vì  căn bệnh này. 

4 Tiền sử

Rối loạn thường khởi phát từ từ. Thông thường,  bệnh nhân nhận thấy ban đỏ đầu tiên; với thời gian,  giãn mạch xuất hiện. Sự phát triển của sẩn và mụn mủ thường đủ để bệnh nhân đưa vấn đề đến bác sĩ.  Các yếu tố kích hoạt, chẳng hạn như tập thể dục và rượu, gây ra mẩn đỏ. Hầu hết bệnh nhân có da  trắng và con ngươi sáng màu.

5 Dấu hiệu lâm sàng

Bốn phân nhóm lâm sàng chính của bệnh rosacea  là (1) mạch máu; (2) sẩn mụn mủ; (3) rhinophyma;  và (4) mắt. Mỗi loại có thể xảy ra độc lập và không  có tiến triển điển hình từ loại này sang loại khác.  Thông thường, một bệnh nhân mắc bệnh rosacea  có sự kết hợp của các dấu hiệu về mạch máu, sẩn  mụn mủ và mắt. Thông thường, sẩn và mụn mủ được xếp chồng lên nhau trên nền ban đỏ và giãn  mao mạch. Đôi khi, chỉ có ban đỏ và giãn mao  mạch. Đặc trưng, comedone không được tìm thấy.  Bệnh ảnh hưởng đến một phần ba giữa của khuôn  mặt và không có ở các cạnh bên của trán và má.  Viêm bờ mi và viêm kết mạc là phổ biến (Hình  12.28). Cuống mũi dày lên hiếm gặp và xảy ra phổ biến nhất ở nam giới (Hình 12.29). 

Các sẩn và mụn mủ được xếp chồng lên nhau  trên nền ban đỏ và giãn mao mạch. 

6 Chẩn đoán phân biệt

Rosacea được phân biệt với mụn trứng cá thông  thường bởi sự không hiện diện của comedone, nền  ban đỏ và giãn mao mạch, khởi phát ở tuổi trung  niên và phân bố ở một phần ba giữa của khuôn mặt.  Phát ban có thể bị nhầm lẫn với yếu tố mạch máu  trong bệnh rosacea xảy ra ở bệnh lupus ban đỏ, viêm bì cơ, viêm da do ánh sáng và phổ biến nhất  là viêm da tiết bã (Hình 12.30), nhưng không xuất hiện mụn mủ trong số này. Thú vị là viêm da tiết  bã thường được thấy kết hợp với rosacea. Viêm da  tiết bã ảnh hưởng đến các bề mặt lõm (nếp gấp mũi  má) trong khi bệnh rosacea ảnh hưởng đến các bề mặt lồi. Ở những bệnh nhân mắc rosacea với yếu tố đỏ bừng nổi bật, hội chứng carcinoid đôi khi  được đưa vào chẩn đoán phân biệt. Các chất ức chế yếu tố tăng trưởng biểu bì, được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh ác tính, có thể dẫn đến phát ban  dạng mụn trên mặt, có thể bị nhầm lẫn với rosacea (Hình 12.31).   

Chẩn đoán phân biệt rosacea 

● Mụn trứng cá 

● Lupus/viêm bì cơ 

● Viêm da tiết bã 

● Hội chứng carcinoid 

● Phát ban dạng mụn trứng cá do yếu tố tăng  trưởng biểu bì 

7 Xét nghiệm và sinh thiết

Chẩn đoán hầu như luôn được thực hiện trên lâm  sàng. Sinh thiết hiếm khi cần thiết, nhưng nếu được thực hiện, sẽ cho thấy sự giãn mạch máu, thường  kèm theo những thay đổi thoái hóa ở Collagen và  sợi đàn hồi ở lớp bì nông (Hình 12.32). Các sẩn và  mụn mủ ở rosacea về mặt mô học tương tự như mụn trứng cá thông thường, nhưng ở rosacea, thâm  nhiễm viêm có nhiều khả năng có thành phần u hạt.  Điều này thể hiện một phản ứng với vật thể lạ trong  lớp bì đối với vật chất thoát ra ngoài của các đơn  vị nang lông tuyến bã bị ảnh hưởng. Phản ứng u  hạt có thể rất ấn tượng và đôi khi bị nhầm lẫn với  các rối loạn u hạt như bệnh sacoidosis và bệnh lao. 

Về mặt mô học, phản ứng u hạt thường hiện diện và có thể bị nhầm lẫn với bệnh sacoidosis hoặc bệnh lao.

8 Điều trị

Metronidazole 0,75% (MetroGel, MetroCream) hoặc axit azelaic 15% (Finacea) bôi tại chỗ hai lần mỗi ngày cũng có hiệu quả trong điều trị sẩn, mụn mủ và ban đỏ của bệnh rosacea. Cơ chế hoạt động chưa được biết. Thuốc kháng sinh toàn thân được sử dụng thường xuyên cho các thành phần sẩn và mụn mủ và đặc biệt có lợi trong điều trị bệnh rosacea ở mắt (Đừng quên hỏi bệnh nhân về bệnh rosacea nếu họ có các triệu chứng về mắt!). Đôi khi, ban đỏ cũng được cải thiện. Doxycycline liều thấp (20 mg hai lần mỗi ngày) có tác dụng chống viêm và là phương pháp điều trị thông thường. Hầu hết bệnh nhân đáp ứng trong vòng 1 tháng, sau đó  thuốc thường có thể được giảm dần, nhưng một số bệnh nhân cần điều trị duy trì lâu dài. Isotretinoin  toàn thân (Accutane), thường dùng ở liều thấp,  được dành riêng cho số ít bệnh nhân mắc bệnh  nghiêm trọng đã kháng lại tất cả các liệu pháp khác  nhưng nó không dẫn đến đáp ứng lâu dài như được thấy trong mụn trứng cá. Điều trị bằng laser (ví dụ,  laser PDL) là liệu pháp hiệu quả và dứt điểm duy  nhất cho ban đỏ của bệnh rosacea.  

Steroid tại chỗ không nên được sử dụng vì chúng  được biết là làm nặng thêm bệnh. Tiếp xúc với ánh  nắng mặt trời cũng có thể là một yếu tố làm trầm  trọng thêm, và các biện pháp chống nắng nên được  khuyến nghị

Steroid mạnh bôi tại chỗ bị chống chỉ định. 

Điều trị Rosacea

Ban đầu 

● Gel hoặc kem metronidazole, bôi 2 lần/ngày 

● Gel axit azelaic, bôi 2 lần/ngày. 

● Kem dưỡng ẩm hàng ngày có chứa chất chống  nắng 

Thay thế 

● Doxycycline 20 mg 2 lần/ngày. 

● Laser PDL (mạch máu rosacea) 

Diễn tiến và biến chứng

Bệnh thường mãn tính, nhưng hầu hết bệnh nhân  đáp ứng tốt với điều trị. Tuy nhiên, trong nhiều  trường hợp, liệu pháp phải được tiếp tục trong  nhiều tháng đến nhiều năm. Yếu tố ban đỏ có thể được cải thiện bằng điều trị, nhưng giãn mao mạch  vẫn tồn tại.  

Mũi sư tử (Rhinophyma) đôi khi phát triển ở những bệnh nhân mắc bệnh rosacea. Như tên cho  thấy, bệnh này liên quan đến sự tăng sản của tuyến  bã nhờn, mô liên kết và mạch máu của mũi. Tăng  sản có thể nổi bật, dẫn đến mũi hình củ. Mũi của  W. C. Fields là một hình mẫu, nhưng trái ngược  với suy nghĩ của nhiều người, bệnh rosacea không  phải là dấu hiệu của việc uống quá nhiều rượu.  Biến chứng ở mắt xảy ra ở một số bệnh nhân mắc  bệnh rosacea. Các dấu hiệu về mắt bao gồm từ viêm bờ mi đến viêm kết mạc và thậm chí là viêm  giác mạc. Loại sau có thể nghiêm trọng và được  biết là dẫn đến suy giảm thị lực. Doxycycline uống  rất hữu ích cho các biến chứng ở mắt. 

Cơ chế bệnh sinh 

Cơ chế bệnh sinh của bệnh này chưa được hiểu rõ.  Đối với thành phần mạch máu, các nhà nghiên cứu gợi ý rằng việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời làm  tổn hại sự hỗ trợ của collagen ở mạng lưới mạch  máu, do đó dẫn đến sự giãn mạch. Các yếu tố làm  nặng thêm khác được chỉ ra, nhưng chưa được  chứng minh rõ ràng, bao gồm ăn phải thực phẩm gây giãn mạch (ví dụ: chất lỏng nóng, rượu và thức  ăn cay) và căng thẳng tâm lý. Các cơ chế miễn dịch  cũng có liên quan, với sự lắng đọng globulin miễn  dịch xảy ra ở vùng tiếp giáp biểu bì-bì. Ý nghĩa  sinh bệnh học của phát hiện này vẫn chưa rõ ràng.  Rõ ràng, di truyền đóng một vai trò như tiền sử gia  đình mắc bệnh rosacea thường dương tính ở bệnh  nhân mắc bệnh rosacea. 

9 Tài liệu tham khảo

1. Dịch: Bs. Trương Tấn Minh Vũ, Lookingbill and Marks’ PRINCIPLES OF DERMATOLOGY, tải bản PDF tại đây.