Sán lá gan nhỏ: nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Trungtamthuoc.com - Tại Việt Nam, bệnh sán lá gan nhỏ được xác định tại 18 tỉnh thành trong cả nước. Nguyên nhân thường là do loài sán Clonorchis sinensis hoặc Opisthorchis viverrini gây nên.

1 Sán lá gan nhỏ gây bệnh gì?

Sán lá gan nhỏ là loại kí sinh trùng gây ra bệnh lý ở gan mật và lây truyền qua đường tiêu hóa. Sán lá gan nhỏ có hình dạng như chiếc lá, thân dẹt, bờ mỏng.

Vật chủ chính của sán lá gan nhỏ là người và một số loại động vật nhỏ như chó, mèo, cáo, chồn, chuột,...

Người bệnh nhiễm sán lá gan nhỏ thường là do ăn cá, ốc chứa ấu trùng sán mà chưa được nấu chín.

Tại Việt Nam, bệnh sán lá gan nhỏ được xác định tại 18 tỉnh thành trong cả nước. Nguyên nhân thường là do loài sán Clonorchis sinensis hoặc Opisthorchis viverrini gây nên. ^[1] 

2 Chu kỳ phát triển của sán lá gan nhỏ

Sán lá gan nhỏ trưởng thành kí sinh trong đường mật và đẻ trứng. Các trứng sán này theo mật xuống ruột rồi được thải ra ngoài môi trường qua phân.

Khi trứng sán rơi vào môi trường nước, chúng phát triển thành các ấu trùng lông di chuyển tự do trong nước và tìm đến các vật chủ trung gian như ốc. Trong ốc, chúng tiếp tục phát triển thành các ấu trùng đuôi và rời ốc tìm đến các loài các nước ngọt để kí sinh.

Tại đây, ấu trùng đuôi tiếp tục biến thành các nang ấu trùng nằm trong các thớ thịt của cá.

Khi người (hoặc một số loại động vật) ăn các món chế biến từ cá sống như gỏi cá, hoặc nấu chưa chín kĩ, các nang ấu trùng này sẽ theo vào đường ruột. Các ấu trùng sán được giải phóng và di chuyển ngược lên gan mật, phát triển thành sán lá gan nhỏ trưởng thành, kí sinh và gây ra các bệnh lý đường mật.

Thời gian để ấu trùng sán ở trong cơ thể người phát triển thành sán trưởng thành là khoảng 26 ngày.

3 Các triệu chứng điển hình của bệnh sán lá gan nhỏ

Giai đoạn khởi phát bệnh nhân có các biểu hiện rối loạn tiêu hóa, chán ăn, ăn không tiêu, đau tức vùng gan, tiêu chảy hoặc táo bón thất thường.

Giai đoạn về sau các cơn đau tức vùng gan rõ rệt và mạnh mẽ hơn, kèm theo các triệu chứng bệnh gan điển hình như vàng da, cổ trướng, thiếu máu, gan to, xơ gan,...

Trường hợp bệnh nặng, sán lá gan nhỏ có thể gây ra tình trạng viêm đường mật, ung thư đường mật, xơ gan mật,...

4 Chẩn đoán bệnh sán lá gan nhỏ

Thăm hỏi các triệu chứng lâm sàng và tiền sử bệnh nhân có từng ăn gỏi cá, ăn cá chưa nấu chín hay không.

Thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng:

Xét nghiệm có trứng sán trong phân hoặc dịch tá tràng (tiêu chuẩn xác định bệnh).

Siêu âm gan cho hình ảnh gan tăng sáng, ống mật giãn, thành ống mật và túi mật dày lên.

5 Điều trị bệnh sán lá gan nhỏ

Thuốc được ưu tiên lựa chọn đầu tiên trong điều trị sán lá gan nhỏ là praziquantel. ^[2] 

Liều dùng thông thường là uống thuốc trong 1 ngày, chia làm 3 lần cách nhau 4-6 giờ, mỗi lần uống liều 25mg/kg.

Các tác dụng không mong muốn mà bệnh nhân có thể gặp là chóng mặt, nhức đầu, ngủ gà gật, buồn nôn, mẩn ngứa,...

Praziquantel được khuyến cáo không dùng cho các đối tượng sau:

• Phụ nữ đang mang thai 3 tháng đầu.
• Bệnh nhân bị suy gan do nguyên nhân khác.
• Người có bệnh cấp tính hoặc suy tim, gan, thận.
• Người mắc bệnh tâm thần.
• Bệnh nhân dị ứng với praziquantel.

Một số lưu ý khi uống thuốc:

• Với bà mẹ đang nuôi con bằng sữa mẹ, trong vòng 3 ngày sau khi uống thuốc không được cho con bú.
• Trẻ nhỏ bị suy dinh dưỡng, người cao tuổi, người bị rối loạn tiền đình cần sử dụng thuốc một cách thận trọng.
• Thời điểm dùng thuốc là ngay sau bữa ăn.
• Cần kiêng rượu bia và các chất kích thích khi dùng thuốc.
• Bệnh nhân sau khi uống thuốc cần nghỉ ngơi tại chỗ, không lao động trong ít nhất 24 giờ.
• Tuyệt đối không lái xe vì tác dụng phụ của thuốc có thể ảnh hướng gây tai nạn do đầu óc không tỉnh táo.
• Tiêu chuẩn để kết luận bệnh nhân đã khỏi bệnh là sau khi điều trị-3-4 tuần, đi xét nghiệm lại cho kết quả âm tính với sán lá gan nhỏ trong phân ( phải xét nghiệm 3 lần trong 3 ngày liên tục).

6 Cách phòng bệnh sán lá gan nhỏ

Bệnh sán lá gan nhỏ có thể gây ra các biến chứng nặng nếu không được điều trị kịp thời. Cách tốt nhất là chúng ta cần có ý thức phòng bệnh để tự bảo vệ sức khỏe cho bản thân và những người xung quanh.

Thực hiện ăn chín, uống sôi tất cả các loại thực phẩm, không nên ăn các loại gỏi cá nhất là những vùng lưu hành dịch.

Rửa tay sạch sẽ trước khi ăn và chế biến thức ăn, sau khi đi vệ sinh hoặc có tiếp xúc với rác thải, nguồn nước bẩn,...

Không phóng uế bừa bãi vào nguồn nước, không dùng phân tươi để tưới rau, nuôi cá.

Sử dụng nguồn nước sạch trong sinh hoạt hằng ngày.

Tại các vùng có tỉ lệ người nhiễm sán nhiều, cán bộ y tế cần tuyên truyền, hướng dẫn người dân cách phòng chống bệnh.

Nếu nghi ngờ nhiễm bệnh, cần đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị dứt điểm từ sớm.

Tài liệu tham khảo