Các bệnh da - niêm mạc do nấm Candida và cách điều trị

Trungtamthuoc.com - Các loại nấm Candida là một trong những sinh vật có hại cho cơ thể con người. Khi sự phát triển quá mức của chúng trên da, nhiễm trùng có thể xảy ra. Tình trạng này được gọi là bệnh da và niêm mạc do nấm Candida.

1 Bệnh da và niêm mạc do nấm Candida là gì?

Các loại vi khuẩn và nấm khác nhau sống và phát triển trên da của con người và hầu hết chúng không nguy hiểm. Cơ thể của chúng ta đòi hỏi phần lớn trong số chúng để thực hiện các chức năng bình thường. Tuy nhiên, một số có thể gây nhiễm trùng khi chúng bắt đầu nhân lên không kiểm soát.

Nấm gây bệnh ngoài da có thể được chia thành hai loại: nấm da và nấm men, với các loài Candida thuộc nhóm thứ hai. Trong số 200 gọi Candida loài, chỉ có một số ít, bao gồm C. tropicalis, C. parapsilosis và C. orthopsilosis, thường được tìm thấy trên làn da khỏe mạnh, nhưng có thể gây bệnh. C. albicans là loài Candida thường gây ra các bệnh nhiễm trùng da có triệu chứng. ^[1]

Candida là một loại nấm men thường sống với số lượng nhỏ ở những nơi như miệng và bụng, hoặc trên da con người mà không gây ra bất kỳ vấn đề nào. Nhưng khi gặp môi trường thích hợp, nấm men có thể sinh sôi và phát triển ngoài tầm kiểm soát. Khi sự phát triển quá mức của chúng trên da, nhiễm trùng có thể xảy ra, tình trạng này được gọi là bệnh da và niêm mạc do nấm Candida. ^[2] Các triệu chứng thường gặp của nhiễm trùng da do nấm Candida bao gồm dày da, tăng sừng và ban đỏ 

2 Chẩn đoán bệnh về da và niêm mạc gây ra bởi nấm Candida

2.1 Biểu hiện lâm sàng của bệnh nhiễm nấm Candida

Nhiễm trùng da do nấm Candida thường xuất hiện dưới dạng phát ban cực kỳ mẫn cảm, màu hồng sáng, bị sần sùi với các sẩn và mụn mủ. Nấm candida bẩm sinh ở da thường biểu hiện dưới dạng phun trào hồng ban, sẩn và mụn mủ trên thân và tứ chi, nếp lằn dưới vú, mông,... Với những trường hợp nghiêm trọng, nhiễm nấm Cadida có ở quanh khu vực hậu môn lan đến đáy chậu, đùi trên, bụng dưới và lưng dưới. Mụn bọc niêm mạc hậu môn và da quanh hậu môn thường là biểu hiện lâm sàng đầu tiên. Các sẩn có vảy hợp nhất để tạo thành các tổn thương được xác định rõ và bị xói mòn với đường viền. Candida đôi khi gây nhiễm trùng ở khu vực quanh và bên dưới móng tay, móng chân. Các móng bị nhiễm nấm Candida gây bệnh thường ban đỏ, sưng và đau nhiều.

Candida thường sống trên da và bên trong cơ thể, ở những vị trí như miệng, họng, ruột và âm đạo mà không gây ra bất kỳ vấn đề gì. Đôi khi, nấm Candida có thể sinh sôi và gây nhiễm trùng nếu môi trường bên trong miệng, cổ họng hoặc thực quản thay đổi theo hướng khuyến khích sự phát triển của nấm. ^[3]

Viêm niêm mạc miệng do Candida: Sự xuất hiện lâm sàng phổ biến nhất của nấm Candida hầu họng bao gồm các triệu chứng như: Các mảng trắng trên niêm mạc miệng, vòm miệng, hoặc niêm mạc miệng hầu qua các khu vực của ban đỏ niêm mạc. Đôi khi, nấm candida miệng biểu hiện như ban đỏ lan tỏa. Một biến thể của nấm candida miệng, viêm khớp dạng thấp trung bình, biểu hiện dưới dạng một mảng màu đỏ anh đào rời rạc trên lưỡi sau. Ngoài ra, một số bệnh nhân có thể bị đau và nứt ở các góc bên của miệng gọi là viêm môi góc cạnh.  Viêm miệng răng giả biểu hiện như ban đỏ niêm mạc mãn tính điển hình bên dưới vị trí của hàm giả.

Nấm Candida ở niêm mạc miệng, thường xảy ra khi mọi người dùng thuốc kháng sinh. Nó cũng có thể là một dấu hiệu của nhiễm HIV hoặc các rối loạn hệ thống miễn dịch suy yếu khác khi nó xảy ra ở người lớn. Những người bị nhiễm nấm candida thường không lây nhiễm, mặc dù trong một số trường hợp, những người có hệ miễn dịch suy yếu có thể bị nhiễm trùng. ^[4]

Viêm âm hộ/âm đạo: Khám lâm sàng cho thấy ban đỏ của niêm mạc âm đạo và da âm hộ, với các vệt trắng cong trong khi xuất viện. Viêm niêm mạc này có thể lan rộng bao gồm đáy chậu và háng, với mụn mủ vệ tinh. Ngoài ra, niêm mạc âm đạo có thể xuất hiện màu đỏ và tráng men. Người bệnh thường xuyên có cảm giác ngứa, đau nhức, tiết dịch nhầy màu trắng đục.

Viêm quy đầu: Thường xảy ra ở người chưa cắt bao quy đầu, nghiêm trọng hơn sau khi giao hợp. Người bệnh lúc này thường có các sẩn đỏ, mụn mủ, mụn nước, loét dai dẳng ở bao quy đầu.

2.2 Cận lâm sàng trong chẩn đoán nhiễm Candida

Để chẩn đoán viêm da, niêm mạc do Candida người bệnh cần được làm xét nghiệm tìm nấm trong mẫu bệnh phẩm thích hợp như: Soi tươi, nuôi cấy nấm, xét nghiệm PCR và sinh thiết tìm sự xuất hiện của Candida.

Chẩn đoán phân biệt nấm da do Candida đối với bệnh nấm da như sau: Viêm da tiếp xúc dị ứng, viêm da tiết bã, bệnh vẩy nến, bệnh Hailey-Hailey...

Phân biệt bệnh Candida niêm mạc với địa y, mụn rộp, phì đại gai lưỡi, viêm âm đạo và bao quy đầu nguyên nhân khác, viêm lưỡi bản đồ...

3 Phác đồ điều trị nấm Candida

3.1 Nguyên tắc chung

Việc tìm kiếm và loại bỏ các yếu tố nguy cơ là đặc biệt quan trọng khi điều trị nấm Candida da và niêm mạc.

Để tiêu diệt tác nhân nấm Candida trên da và niêm mạc người bệnh cần được sử dụng kháng sinh chống nấm.

3.2 Điều trị nhiễm Candida da

Với các vết viêm da do Candida trên da có tính chất khu trú người bệnh sử dụng thuốc bôi thuốc bôi gồm imidazol, allylamines mỗi ngày 2 lần đến khỏi.

Nếu các tổn thương này kéo dài, điều trị bằng thuốc bôi như trên không hiệu quả thì dùng thuốc kháng nấm toàn thân sau:

Ketoconazol mỗi ngày dùng 200 mg, liên tục 7 ngày.

Fluconazol mỗi tuần dùng 150 mg, kéo dài liên tục 4 tuần.

Itraconazol 200 mg mỗi ngày 2 lần, dùng đến 4 tuần.

Posaconazol mỗi ngày dùng 800 mg, liều như vậy 3 tuần liên tiếp.

Voriconazol để uống với liều 100-200mg hoặc tiêm tĩnh mạch 4 mg/kg, mỗi ngày 2 lần cách đều nhau.

Nếu bệnh nhân nhiễm nấm Candida kháng thuốc thì cho sử dụng thuốc có thành phần chống nấm là echinocandin.

3.3 Nhiễm Candida niêm mạc - cách điều trị

Trường hợp bị nhiễm nấm Candida ở miệng cho dùng dung dịch nystatin để súc miệng mỗi ngày từ 2 đến 3 lần/ngày.

Những người bị nhiễm Candida âm hộ/âm đạo sử dụng thuốc kháng nấm azol bao gồm butoconazol, clotrimazol, ketoconazol, omoconazol và terconazol,... Thuốc đặt cho người bị nấm âm đạo là miconazol hoặc clotrimazol, econazol. Hoặc những đối tượng này có thể sử dụng thuốc uống kháng nấm gồm fluconazol 150 mg và itraconazol 100 mg...

Những bệnh nhân nhiễm nấm Candida ở bao quy đầu điều trị tương tự như nấm da.

3.4 Nhiễm Candida quanh móng và móng điều trị thế nào?

Nhiễm nấm móng Candida có thể điều trị bằng cách bôi dung dịch amorolfin, ciclopiroxolamin... Hoặc sử dụng thuốc theo đường uống là itraconazol hoặc fluconazol hoặc terbinafin.

3.5 Điều trị nhiễm Candida da/niêm mạc mạn tính và u hạt

Những bệnh nhân bị nhiễm nấm Candida da và niêm mạc mạn tính hay có u hạt cần điều trị tương tự như trường hợp quanh móng và móng.

Nếu bệnh nhân đáp ứng kém với điều trị ban đầu như trên thì tiêm tĩnh mạch amphotericin B, liều ban đầu 0,1 mg hoặc 0,7 mg/kg tùy theo tổn thương.

Khi đã có đáp ưng thì điều trị bằng thuốc itraconazo hoặc fluconazol hoặc voriconazol tiêm tĩnh mạch hoăc posaconazol...

Lưu ý: Các thuốc kháng nấm đường uống có nhiều tác dụng phụ, đặc biệt với gan, thận do đó xét nghiệm trước khi điều trị là cần thiết.

4 Phòng ngừa bệnh do nấm Candida

Nhanh chóng thay quần áo nếu chúng bị ẩm ướt như đồ bơi hoặc quần áo tập thể dục ướt đẫm mồ hôi.

Thường xuyên thay tất và đồ lót, mặc quần áo rộng góp phần phòng ngừa nấm Candida gây bệnh.

Sử dụng xà phòng nhẹ nhàng và không mùi hương trên các phần cơ thể bị ảnh hưởng bởi nấm Candida.

Thêm chế phẩm sinh học vào chế độ ăn uống để nâng cao sức đề kháng, tránh nhiễm nấm.

Giảm lượng đường trong chế độ ăn uống như vậy góp phần giảm nguy cơ nấm gây bệnh.

​Trên đây là các thông tin cơ bản về bệnh da do nấm Candida và niêm mạc, hy vọng sẽ hữu ích với bạn đọc.

Tài liệu tham khảo