Zeaxanthin

Bài viết này không nằm trong Dược thư quốc gia Việt Nam 2022 lần xuất bản thứ 3

Zeaxanthin được sử dụng trong lâm sàng nhằm mục đích chống oxy hóa, giúp bảo vệ mắt, chống thoái hóa điểm vàng, bảo vệ thần kinh... Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin về Zeaxanthin.

1 Tổng quan về hoạt chất Zeaxanthin

1.1 Mô tả hoạt chất Zeaxanthin

Zeaxanthin là một loại caroten thuộc nhóm xanthophylls. Một dẫn xuất dihydroxy của β -caroten. 

Zeaxanthin là một đồng phân cùng tồn tại của lutein, được tổng hợp trong thực vật và một số vi sinh vật.

Danh pháp IUPAC: (1R)-4-[(1E,3E,5E,7E,9E,11E,13E,15E,17E)-18-[(4R)-4-hydroxy-2,6,6-trimethylcyclohexen-1-yl]-3,7,12,16-tetramethyloctadeca-1,3,5,7,9,11,13,15,17-nonaenyl]-3,5,5-trimethylcyclohex-3-en-1-ol.

Công thức phân tử: C₄₀H₅₆O₂.

Trọng lượng phân tử: 568,9 g/mol.

Công thức cấu tạo của Zeaxanthin:

Hợp chất này thuộc nhóm các hợp chất hữu cơ được gọi là xanthophylls. Đây là những caroten có chứa một xương sống carotene oxy hóa. Carotene được đặc trưng bởi sự có mặt của hai nhóm cuối (hầu hết là các vòng cyclohexene, nhưng cũng có các vòng cyclopentene hoặc nhóm mạch hở) được liên kết bởi một chuỗi alkyl phân nhánh dài. Caroten thuộc một phân nhóm của carotenoit. Xanthophylls được tổng hợp bằng cách oxy hóa xương sống carotene.

1.2 Zeaxanthin có nhiều ở đâu?

Trong cơ thể, Zeaxanthin là một trong hai loại carotenoit xanthophyll chính có trong võng mạc của mắt và đóng vai trò chủ yếu trong điểm vàng trung tâm.

Trong tự nhiên, Zeaxanthin mang lại màu vàng riêng biệt cho nhiều loại rau và thực vật khác bao gồm ớt bột, ngô, nghệ tây và dâu tây... Quả kỷ tử chứa hàm lượng Zeaxanthin cao nhất được biết đến trong bất kỳ loại thực phẩm nào.

2 Zeaxanthin có tác dụng gì?

2.1 Tác dụng dược lý của Zeaxanthin

Zeaxanthin có đặc tính chống oxy hóa, chống viêm, chống apoptotic và bảo vệ thần kinh.

Zeaxanthin là một trong ba xanthophylls (Lutein, Zeaxanthin và Meso-zeaxanthin) là thành phần chính của các sắc tố điểm vàng giúp bảo vệ võng mạc thông qua việc cung cấp khả năng chống oxy hóa và lọc ánh sáng xanh. 

Zeaxanthin làm giảm hen suyễn dị ứng do kích thích ovalbumin gây ra ở chuột thông qua điều chỉnh con đường truyền tín hiệu p38 MAPK/β-catenin.

Lutein và Zeaxanthin có tác dụng gì?

Một số nghiên cứu quan sát đã cung cấp bằng chứng sơ bộ về việc ăn nhiều thực phẩm bao gồm lutein và zeaxanthin với tỷ lệ thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD) thấp hơn, đáng chú ý nhất là Nghiên cứu về bệnh mắt liên quan đến tuổi tác (AREDS2). Do thực phẩm chứa nhiều loại caroten này có xu hướng chứa nhiều loại khác nên nghiên cứu không tách biệt tác dụng của loại này với loại kia.

• Ba phân tích tổng hợp sau đó về lutein và Zeaxanthin trong chế độ ăn uống đã kết luận rằng các caroten này làm giảm nguy cơ tiến triển từ AMD giai đoạn đầu sang AMD giai đoạn cuối. 
• Tuy nhiên, một đánh giá của Cochrane năm 2017 về 19 nghiên cứu từ một số quốc gia đã kết luận rằng các chất bổ sung chế độ ăn uống có chứa Zeaxanthin và lutein có ít hoặc không ảnh hưởng đến sự tiến triển của AMD. Nhìn chung, vẫn chưa đủ bằng chứng để đánh giá hiệu quả của Zeaxanthin hoặc lutein bổ sung trong chế độ ăn uống hoặc bổ sung trong điều trị hoặc phòng ngừa AMD giai đoạn đầu. 

Đối với đục thủy tinh thể, hai phân tích tổng hợp xác nhận mối tương quan giữa nồng độ lutein và Zeaxanthin trong huyết thanh cao và giảm nguy cơ đục thủy tinh thể nhân.

2.2 Những ứng dụng trong lâm sàng của Zeaxanthin

Zeaxanthin có sẵn như là một chất bổ sung chế độ ăn uống cho lợi ích sức khỏe của mắt và khả năng ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác.

Zeaxanthin cũng được thêm vào thực phẩm như một loại màu thực phẩm.

Các công ty thực phẩm bổ sung ở Hoa Kỳ được phép bán các sản phẩm lutein và lutein cộng với Zeaxanthin sử dụng thực phẩm bổ sung, chẳng hạn như "Giúp duy trì sức khỏe của mắt".

3 Liều dùng - Cách dùng của Zeaxanthin

3.1 Liều dùng

Bổ sung Zeaxanthin qua chế độ ăn không kể liều lượng, theo một số đánh giá, chế độ ăn hàng ngày đang ngày càng giảm lượng Zeaxanthin và chưa đáp ứng đủ nhu cầu của cơ thể do hiện nay, mọi người ưa chuộng các thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh.

Các sản phẩm chứa Zeaxanthin bổ sung có hàm lượng Zeaxanthin vô cùng đang dạng từ 1 - 10mg, tùy từng nhà sản xuất cũng như công dụng của chế phẩm.

Mức tiêu thụ hàng ngày chấp nhận được đối với zeaxanthin được đề xuất là 0,75 mg/kg trọng lượng cơ thể/ngày, hoặc 53 mg/ngày đối với người lớn 70 kg.

3.2 Cách dùng 

Bổ sung Zeaxanthin tự nhiên bằng cách sử dụng các loại rau củ quả chứa sắc tố Zeaxanthin là một cách đơn giản, hiệu quả, giúp hấp thu dễ dàng Zeaxanthin cho cơ thể.

Ngoài ra, nếu chế độ ăn không đáp ứng đủ lượng Zeaxanthin, bạn có thể sử dụng các sản phẩm bổ sung, thực phẩm chức năng để giúp cơ thể hấp thu đủ lượng Zeaxanthin.

==>> Xem thêm về hoạt chất: Lutein (Xanthophyll): Trợ thủ đắc lực cho thị lực

4 Tác dụng không mong muốn của Zeaxanthin

Ở người, uống 20 mg Zeaxanthin mỗi ngày trong tối đa sáu tháng không có tác dụng phụ.

Kể từ năm 2016, cả Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ cũng như Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu đều không đặt ra Mức hấp thụ trên có thể chấp nhận được (UL) cho Zeaxanthin.

5 Tương tác thuốc của Zeaxanthin

Zeaxanthin có tác dụng hiệp đồng cùng Lutein giúp ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng do tuổi tác được kết hợp phổ biến trong các thực phẩm bổ sung tốt cho mắt.

Các tương tác của Zeaxanthin với hoạt chất khác chưa được nghiên cứu đầy đủ.

Với thực phẩm, các sản phẩm bổ sung chứa Zeaxanthin có thể uống cùng hoặc không cùng thức ăn.

==>> Mời quý bạn đọc xem thêm: Fosfomycin điều trị nhiễm khuẩn đường tiết niệu, toàn thân - Dược thư Quốc Gia Việt Nam 2022

6 Thận trọng khi sử dụng Zeaxanthin

Cũng như tất cả các thực phẩm bổ sung khác, thực phẩm bổ sung chứa Zeaxanthin không thể thay thế một chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ các nhóm chất và một chế độ sinh hoạt khoa học.

Tác dụng của các sản phẩm chứa Zeaxanthin đối với sức khỏe còn phụ thuộc vào cơ địa mỗi người. 

Người dị ứng với Zeaxanthin không nên sử dụng các sản phẩm chứa Zeaxanthin, hay dị ứng với các thực phẩm dùng để chiết xuất Zeaxanthin cũng không nên sử dụng.

Luôn kiểm tra hạn sử dụng, trạng thái các sản phẩm chứa Zeaxanthin trước khi dùng, tránh dùng những sản phẩm đã hết hạn, hay ẩm mốc và đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng, không nên tự ý tăng hay giảm liều mà nhà sản xuất đã đưa ra.

Vì chưa có đầy đủ dữ liệu về tương tác của Zeaxanthin với các thuốc khác, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng Zeaxanthin nếu bạn đang sử dụng các thuốc mạn tính khác.

An toàn và bảo quản sản phẩm: Tránh để các sản phẩm chứa Zeaxanthin chung với thuốc hay sản phẩm khác do dễ nhầm lẫn nếu màu sắc các lọ đựng tương đồng. Bảo quản ở nơi thoáng mát, tránh nhiệt độ cao và ánh sáng mặt trời trực tiếp.

7 Các câu hỏi thường gặp về hoạt chất Zeaxanthin

7.1 Phụ nữ có thai và cho con bú có dùng được Zeaxanthin không?

Phụ nữ có thai và cho con bú nếu muốn bổ sung Zeaxanthin, nên chọn những sản phẩm được chỉ định cho bà bầu và mẹ cho con bú, và khi sử dụng nên thận trọng, tốt nhất là nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng nếu bạn còn đang dùng cả sản phẩm khác để tránh bổ sung dư thừa.

Nên bổ sung Zeaxanthin qua chế độ ăn uống để cơ thể dễ dàng hấp thu hơn, và không gây các phản ứng bất lợi cho cơ thể.

7.2 Lutein và Zeaxanthin có tác dụng gì?

Thuốc Lutein và Zeaxanthin và những sản phẩm bổ sung hai hoạt chất này thường có tác dụng bổ sung, tăng cường sức khỏe thị lực, bảo vệ mắt khỏi ánh sáng xanh gây hại và ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng. Ngoài ra, một số sản phẩm bổ sung Lutein và Zeaxanthin còn có công dụng tốt cho não bộ, giúp não bộ phát triển, tăng cường trí nhớ,...

8 Cập nhật thông tin về nghiên cứu mới của Zeaxanthin

Lutein/zeaxanthin một chất thay thế thích hợp cho beta carotene trong AREDS2 (Nghiên cứu bệnh mắt liên quan 2):

Các nhà nghiên cứu đã đánh giá nguy cơ phát triển ung thư phổi và AMD muộn trong 10 năm ở 3.882 người tham gia AREDS2 (tuổi cơ sở trung bình là 72,0 tuổi, 57,7% là nữ) và 6.351 mắt. Trong quá trình nghiên cứu, những người tham gia này được chọn ngẫu nhiên chủ yếu để nhận lutein/zeaxanthin và/hoặc axit béo ω-3 hoặc giả dược và thứ hai là không nhận beta carotene so với beta carotene và Kẽm liều thấp so với liều cao.

Phân tích hồi quy dữ liệu 10 năm cho thấy beta carotene có liên quan tích cực với ung thư phổi (tỷ lệ chênh lệch [OR], 1,82, khoảng tin cậy 95% [CI], 1,06–3,12; p=0,02); không thấy mối liên hệ nào như vậy đối với lutein/zeaxanthin (OR, 1,15, 95% CI, 0,79–1,66; p=0,46).

Xét về nguy cơ tiến triển thành AMD giai đoạn cuối, việc bổ sung lutein/zeaxanthin so với không nhận hóa chất là có lợi (tỷ lệ rủi ro [HR], 0,91, KTC 95%, 0,84–0,99; p=0,02), trong khi bổ sung axit béo ω-3 so với không nhận được có hiệu lực vô hiệu (HR, 1,01, 95% CI, 0,93–1,09; p=0,91). Khi tác dụng của lutein/zeaxanthin được đánh giá trong phân nhóm những người tham gia dùng beta carotene, HR là 0,80 (KTC 95%, 0,68–0,92; p=0,002).

Phân tích sâu hơn cho thấy so với beta carotene, lutein/zeaxanthin có tác động tích cực đối với AMD giai đoạn cuối (HR, 0,85, 95% CI, 0,73–0,98; p=0,02). Hiệu ứng này không được nhìn thấy với hàm lượng kẽm thấp so với hàm lượng kẽm cao hoặc không có beta carotene so với beta carotene.

9 Các dạng bào chế phổ biến của Zeaxanthin

Zeaxanthin được bào chế ở dạng viên nang, viên nén, siro, hay dung dịch, hỗn dịch uống...

Các sản phẩm trên thị trường có chứa Zeaxanthin có thể kể đến như: Novotane SoftCap, Herbeye New, Brain Eyes, Vision Mab, Oralux Drops , Nutra Vision, Elumax, EyeAid+...

Hình ảnh các sản phẩm có Zeaxanthin:

10 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả: Chuyên gia Pubchem (Cập nhật: ngày 12 tháng 08 năm 2023). Zeaxanthin, NIH. Truy cập ngày 18 tháng 08 năm 2023.
2. Tác giả: Chuyên gia MIMS (Ngày đăng: ngày 21 tháng 06 năm 2022). Lutein/zeaxanthin một chất thay thế thích hợp cho beta carotene trong AREDS2, MIMS. Truy cập ngày 18 tháng 08 năm 2023.
3. Tác giả: Xiaosheng Jin và cộng sự (Ngày đăng: ngày 01 tháng 09 năm 2022). Zeaxanthin attenuates OVA-induced allergic asthma in mice by regulating the p38 MAPK/β-catenin signaling pathway, Pubmed. Truy cập ngày 18 tháng 08 năm 2023.
4. Tác giả: Xiang Li và cộng sự (Ngày đăng: ngày 10 tháng 05 năm 2025). Potential roles of dietary zeaxanthin and lutein in macular health and function, Pubmed. Truy cập ngày 18 tháng 08 năm 2023.