DHEA

Bài viết này không nằm trong Dược thư quốc gia Việt Nam 2022 lần xuất bản thứ 3

Hoạt chất DHEA được sử dụng trong lâm sàng nhằm mục đích tăng cường sinh lý suwacs khỏe sinh sản cho cả 2 giới. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin về DHEA.

1 Tổng quan về hoạt chất DHEA

1.1 Lịch sử ra đời

DHEA được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1934, các nhà khoa học đã phân lập và chứng tỏ DHEA sulfat (sDHEA) được tuyến thượng thận bài xuất ra vào nghiên cứu từ những năm 1960. DHEA là một steroid chứa 19 phân tử carbon, được tổng hợp từ cholesterol nhờ xúc tác của men cytochrom P450, chủ yếu ở thượng thận và tinh hoàn và được bài xuất ở dạng muối sulfat DHEA là chủ yếu

1.2 DHEA là gì?

Dehydroepiandrosterone ( DHEA ), còn được gọi là androstanolone , là tiền chất hormone steroid nội sinh . Đây là một trong những steroid lưu hành nhiều nhất ở người.DHEA được sản xuất ở tuyến thượng thận , [6] tuyến sinh dục và não .Nó hoạt động như một chất trung gian trao đổi chất trong quá trình sinh tổng hợp steroid sinh dục androgen và estrogen cả ở tuyến sinh dục và trong các mô khác nhau. Tuy nhiên, DHEA cũng có nhiều tác dụng sinh học tiềm năng theo đúng nghĩa của nó, liên kết với một loạt các thụ thể hạt nhân và bề mặt tế bào, và hoạt động như một steroid thần kinh và bộ điều biến các thụ thể yếu tố dinh dưỡng thần kinh

1.3 Đặc điểm hoạt chất DHEA 

CTCT: C19H28O2

1.4 Sinh tổng hợp 

DHEA được sản xuất ở vùng lưới của vỏ thượng thận dưới sự kiểm soát của hormone vỏ thượng thận (ACTH) và bởi tuyến sinh dục dưới sự kiểm soát của hormone giải phóng gonadotropin (GnRH). Nó cũng được sản xuất trong não. DHEA được tổng hợp từ cholesterol thông qua các enzyme enzyme phân cắt chuỗi bên cholesterol (CYP11A1; P450scc) và 17α-hydroxylase/17,20-lyase (CYP17A1), với pregnenolone và 17α-hydroxypregnenolone làm chất trung gian. Nó có nguồn gốc chủ yếu từ vỏ thượng thận , chỉ có khoảng 10% được tiết ra từ tuyến sinh dục  Khoảng 50 đến 70% DHEA lưu hành có nguồn gốc từ quá trình khử Lưu Huỳnh của DHEA-S trong các mô ngoại biên. Bản thân DHEA-S hầu như chỉ có nguồn gốc từ vỏ thượng thận, với 95 đến 100% được tiết ra từ vỏ thượng thận ở phụ nữ.

2 Tác dụng dược lý của hoạt chất DHEA

2.1 Dược lực học

DHEA mang lại nhiều tác dụng đối với cơ thể con người:

• Xây dựng tuyến thượng thận, tăng cường hệ miễn dịch.
• DHEA có thể giúp cải thiện mật độ xương bằng cách tác động tích cực tới việc chống lão hóa giúp bảo vệ khỏi tình trạng dị hóa xương (tình trạng các tế bào xương cũ bị loại bỏ nhanh hơn việc các tế bào xương mới được tạo nên) và giảm các nguy cơ gãy xương hoặc tình trạng loãng xương.
• DHEA giúp sản sinh Testosterone và Estrogen, giúp tăng cường sức khỏe sinh lý cũng như sức khỏe sinh sản ở cả nam và nữ.
• DHEA có tác động mạnh mẽ trong việc đốt cháy các chất  béo dư thừa. Một nghiên cứu cho thấy DHEA giảm khối lượng mỡ khoảng 4% trong suốt bốn tháng. Hầu hết các nghiên cứu cho thấy bổ sung DHEA tiêu chuẩn thường không hiệu quả cho việc giảm béo. Tuy nhiên, một dạng khác của hormone này có tên 7-Keto DHEA có thể hiệu quả hơn trong việc hỗ trợ giảm béo.
• Cũng nhờ tác dụng sản sinh Testosterone mà DHEA còn giúp tăng khối lượng cơ bắp khi kết hợp cùng với vận động thể thao.

2.2 Cơ chế tác dụng 

Là một androgen 

DHEA và các androgen tuyến thượng thận khác như androstenedione , mặc dù androstenedione tương đối yếu, nhưng lại là nguyên nhân gây ra tác dụng androgen của adrenarche , chẳng hạn như mọc lông nách và lông mu sớm, mùi cơ thể ở người trưởng thành , tăng độ nhờn của tóc và da, và mụn trứng cá nhẹ . DHEA được tăng cường cục bộ thông qua việc chuyển đổi thành testosterone và dihydrotestosterone (DHT) trong da và nang lông. Phụ nữ mắc hội chứng không nhạy cảm androgen hoàn toàn (CAIS), người có thụ thể androgen không hoạt động(AR) và miễn dịch với tác dụng androgen của DHEA và các androgen khác, không có hoặc chỉ có lông mu, nách và lông trên cơ thể nói chung, thể hiện vai trò của DHEA và các androgen khác trong sự phát triển lông trên cơ thể ở cả adrenarche và pubarche .

Là một estrogen 

DHEA là một estrogen yếu. Ngoài ra, nó còn được chuyển hóa thành các estrogen mạnh như Estradiol trong một số mô như âm đạo , và do đó tạo ra tác dụng estrogen trong các mô đó.

Là một steroid thần kinh 

Là một chất kích thích thần kinh và chất kích thích thần kinh , DHEA có tác dụng quan trọng đối với hệ thần kinh trung ương .

3 Chỉ định - Chống chỉ định của DHEA

3.1 Chỉ định

DHEA sử dụng trong một số trường hợp cho các đối tượng sau:

Phụ nữ mãn kinh.

Đối tượng mang thai nhờ thụ tinh trong ống nghiệm.

Bệnh nhân mắc phải một số bệnh lý tự miễn.

Một số loại ung thư phụ thuộc nội tiết.

3.2 Chống chỉ định

Không sử dụng cho người dị ứng với chất này.

4 Những ứng dụng trong lâm sàng của DHEA

DHEA đang được sử dụng trong lâm sàng với tác dụng tăng cường sức khỏe sinh lý cho cả nam và nữ. Sử dụng như một loại thuốc bổ trứng DHEA

Bên cạnh đó, người ta cũng đang nghiên cứu một số ứng dụng khác của DHEA như là giảm trầm cảm, chống lão hóa, các bệnh về xương,... và đang có các kết quả đáng mong đợi.

5 Liều dùng - Cách dùng của DHEA

5.1 Liều dùng 

Sử dụng đường uống DHEA  với liều 25mg đến 200 mg mỗi ngày tùy thuộc nhu cầu và liều dùng của cơ thể, liên tục trong 12 tháng đến 24 tháng.

5.2 Cách dùng 

Thuốc có thể dùng đường uống, uống đều đặn, không ngưng đột ngột.

==>> Xem thêm về hoạt chất: Aspartame - Chất tạo ngọt nhân tạo có thể dùng cho người ăn kiêng 

6 Tác dụng không mong muốn của DHEA

DHEA là một tiền chất hormon nên trong một vài trường hợp có thể gây ra các tác dụng không mong muốn như:

• Mụn trứng cá và tăng trưởng tóc và lông trên cơ thể.
• Kinh nguyệt không đều
• Căng ngực
• Rối loạn giấc ngủ
• Đau đầu
• Buồn nôn
• Ngứa da
• Thay đổi tâm trạng

==>> Mời quý bạn đọc xem thêm: Dequalinium 

7 Thận trọng khi sử dụng DHEA

Không tự ý sử dụng DHEA cho trẻ nhỏ, phụ nữ có thai, hay người có tiền sử dị ứng.

Nếu gặp tình trạng phản ứng dị ứng, cần ngưng sử dụng và báo bác sĩ.

8 Các câu hỏi thường gặp về hoạt chất DHEA

8.1 Có nên sử dụng DHEA cho trẻ em không?

Không nên tự ý sử dụng Hormon một cách bừa bãi cho trẻ em. Trẻ em đang độ tuổi phát triển nếu bổ sung dư thừa DHEA có thể dẫn tới một số tình trạng như:

Ở bé trai

• Hành vi hung hăng không được kiểm soát (“cơn thịnh nộ”).
• Vú to (vĩnh viễn).
• Rụng tóc (vĩnh viễn).
• Tinh hoàn bị teo lại.
• Giảm sản xuất tinh trùng.
• Nữ hóa tuyến vú.

Ở bé gái

• Giọng trầm hơn (vĩnh viễn).
• Mở rộng âm vật (vĩnh viễn).
• Mọc lông mặt (vĩnh viễn).
• Rụng tóc (vĩnh viễn).
• Chu kỳ kinh nguyệt ít hơn.
• Ngực nhỏ hơn.

8.2 Phụ nữ có thai và cho con bú có dùng được DHEA không?

Không có khuyến cáo cũng như dữ liệu về tính án toàn/ hiệu quả khi sử dụng DHEA cho phụ nữ có thai và cho con bú. Cần cẩn trọng khi sử dụng và hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

8.3 Nồng độ DHEA ở người bình thường là bao nhiêu?

Trước tuổi dậy thì ở người, nồng độ DHEA và DHEA-S tăng cao khi biệt hóa vùng lưới của vỏ thượng thận. Mức DHEA và DHEA-S cao nhất được quan sát thấy vào khoảng 20 tuổi, sau đó là sự suy giảm phụ thuộc vào độ tuổi trong suốt cuộc đời và cuối cùng quay trở lại nồng độ trước tuổi dậy thì.  Nồng độ DHEA trong huyết tương ở nam giới trưởng thành là 10 đến 25 nM, ở phụ nữ tiền mãn kinh là 5 đến 30 nM, và ở phụ nữ sau mãn kinh là 2 đến 20 nM. Ngược lại, mức DHEA-S cao hơn một bậc ở mức 1–10 μM. Mức độ DHEA và DHEA-S giảm xuống mức nanomol và micromol thấp hơn ở nam giới và phụ nữ từ 60 đến 80 tuổi.

Mức DHEA như sau:

• Đàn ông trưởng thành: 180–1250 ng/dL
• Phụ nữ trưởng thành: 130–980 ng/dL
• Phụ nữ mang thai: 135–810 ng/dL
• Trẻ trước tuổi dậy thì (<1 tuổi): 26–585 ng/dL
• Trẻ trước tuổi dậy thì (1–5 tuổi): 9–68 ng/dL
• Trẻ trước tuổi dậy thì (6–12 tuổi): 11–186 ng/dL
• Con trai vị thành niên : 25–300 ng/dL
• Bé gái vị thành niên : 69–605 ng/dL
• Con trai vị thành niên : 100–400 ng/dL
• Bé gái vị thành niên : 165–690 ng/dL

9 Các dạng bào chế phổ biến của DHEA

DHEA được bào chế dạng viên dùng đường uống. DHEA có trong thực phẩm bảo vệ sức khỏe giúp tăng cường sinh lý, sinh dục.

Một số chế phẩm quen thuộc trên thị trường có chứa DHEA: Viên uống PURITAN'S PRIDE DHEA 50mg, DHEA 25mg Puritan’s Pride,...

10 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Yen SS, Morales AJ , Khorram O (Ngày đăng 1 tháng 12 năm 1995). Replacement of DHEA in aging men and women. Potential remedial effects, EPMC. Truy cập ngày 8 tháng 9 năm 2023.
2. Tác giả Kiran K. Soma a, Nikki M. Rendon b, Rudy Boonstra c, H. Elliott Albers d, Gregory E. Demas (Ngày đăng tháng 1 năm 2015). DHEA effects on brain and behavior: Insights from comparative studies of aggression - ScienceDirect, The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology. Truy cập ngày 8 tháng 9 năm 2023.