Aripiprazole

Bài viết này không nằm trong Dược thư quốc gia Việt Nam 2022 lần xuất bản thứ 3

Hoạt chất Aripiprazole được sử dụng trong lâm sàng nhằm mục đích giúp kiểm soát triệu chứng rối loạn tâm thần, hỗ trợ điều trị rối loạn tâm thần nặng, điều trị tâm thần phân liệt. Trong bài viết này, Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy (trungtamthuoc.com) xin gửi đến bạn đọc những thông tin về Aripiprazole.

1 Aripiprazole là thuốc gì?

1.1 Lịch sử ra đời

Aripiprazole lần đầu tiên được phê duyệt dưới tên biệt dược Abilify dưới dạng công thức viên uống vào năm 2002, tiếp theo là dung dịch uống Abilify vào năm 2004 (hiện đã ngừng sản xuất), viên nén phân hủy qua đường uống Abilify Discmelt vào năm 2006 (hiện đã ngừng sử dụng) và thuốc tiêm bắp Abilify vào năm 2006 (hiện đã ngừng sản xuất). Hỗn dịch tiêm giải phóng kéo dài Abilify Maintena đã được phê duyệt vào năm 2013 để sử dụng mỗi tháng một lần thông qua tiêm bắp. Công thức máy tính bảng Abilify MyCite được tích hợp cảm biến Proteus® có thể nuốt được để liên lạc với miếng dán cảm biến có thể đeo và ứng dụng phần mềm y tế đã được phê duyệt vào năm 2017.

1.2 Mô tả hoạt chất Aripiprazole 

CTCT: C23H27Cl2N3O2.

Trạng thái: Chất rắn, tinh thể vảy không màu.

2 Tác dụng dược lý của hoạt chất Aripiprazole

2.1 Dược lực học

Aripiprazole là chất chủ vận D2 một phần. Aripiprazole cũng đã được chứng minh là có tác dụng chủ vận mạnh hơn ở các thụ thể tự động D2 trước synap (các thụ thể tự động làm giảm sự truyền DA) so với các thụ thể D2 sau synap. Chất chủ vận từng phần là thuốc liên kết với thụ thể dopamine nhưng có hoạt tính nội tại kém hơn chất chủ vận toàn phần nội sinh dopamine, tức là có tác dụng về mặt chất lượng giống như DA nhưng tạo ra phản ứng về mặt định lượng nhỏ hơn so với phản ứng do dopamine tạo ra. Tùy thuộc vào mức độ DA, nó có thể hoạt động như một chất đối kháng chức năng hoặc chất chủ vận, mang lại lợi ích trong điều trị bệnh tâm thần phân liệt.

2.2 Cơ chế tác dụng 

Tác dụng chống loạn thần của Aripiprazole có thể là do hoạt động chủ vận từng phần của nó trên thụ thể D2 và 5-HT 1A cũng như hoạt động đối kháng của nó ở thụ thể 5-HT 2A ; tuy nhiên, cơ chế chính xác vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn. Một trong những cơ chế đã được đề xuất là Aripiprazole vừa kích thích vừa ức chế dopamine khi nó gắn vào thụ thể D2. Nó làm giảm sự bắn ra tế bào thần kinh dopamine ở nồng độ dopamine cao và tăng sự bắn ra dopamine ở nồng độ thấp. Hoạt tính chủ vận từng phần của nó mang lại cho Aripiprazole mức độ trung gian của trương lực thần kinh dopaminergic giữa chất chủ vận hoàn toàn và chất đối kháng của thụ thể D2.

2.3 Dược động học

Hấp thu: Sinh khả dụng củ Aripiprazole viên nén là 87%, Aripiprazole đạt đỉnh sau 3-5 giờ.

Phân bố: Vào được sũa mẹ, nhau thau. Aripiprazole có thể tích phân bố 4,9L/kg. Hơn 99% Aripiprazole gắn với protein huyết tương.

Chuyển hóa: Qua gan.

Thải trừ: Độ thanh thải của Aripiprazole được ước tính là 0,8mL/phút/kg. Aripiprazole có thời gian bán hủy là 75 giờ và được thải trừ chủ yếu bởi các enzyme ở gan, CYP3A4 và CYP2D6. Mức độ biểu hiện ở gan của các enzyme này được biết là gây ra sự biến đổi giữa các cá thể.

3 Chỉ định - Chống chỉ định của Aripiprazole

3.1 Chỉ định

Aripiprazole là thuốc chống loạn thần không điển hình được FDA chấp thuận và chủ yếu được sử dụng để kiểm soát triệu chứng rối loạn tâm thần ở bệnh nhân tâm thần phân liệt và đơn trị liệu hoặc điều trị bổ trợ cho các cơn hưng cảm cấp tính liên quan đến rối loạn lưỡng cực. Viên nén và dung dịch uống cũng được FDA chấp thuận để điều trị chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD). Các nghiên cứu cho thấy rằng việc sử dụng Aripiprazole trong thời gian ngắn ở bệnh nhân mắc ASD giúp giảm khó chịu, giảm hiếu động thái quá và ít hành động lặp đi lặp lại, không mục đích (hành vi rập khuôn). Aripiprazole cũng có thể dùng như một phương pháp điều trị bổ trợ cho chứng rối loạn trầm cảm nặng và hội chứng Tourette (chỉ dùng thuốc uống hoặc dung dịch uống). 

Có một công thức Aripiprazole tác dụng kéo dài, được sử dụng chủ yếu để điều trị duy trì bệnh tâm thần phân liệt mạn tính cũng như điều trị cấp tính và điều trị duy trì rối loạn lưỡng cực I ở những bệnh nhân có thể không dung nạp đường uống hoặc tuân thủ điều trị bằng thuốc.

3.2 Chống chỉ định

Người mẫn cảm với Aripiprazole.

4 Những ứng dụng trong lâm sàng của Aripiprazole

Việc sử dụng Aripiprazole ngoài nhãn bao gồm điều trị bổ trợ cho bệnh nhân mắc chứng rối loạn tâm thần hôn mê và rối loạn sử dụng chất gây nghiện. Nó cũng có thể có vai trò trong điều trị rối loạn tâm thần và kích động liên quan đến chứng mất trí nhớ; tuy nhiên, Aripiprazole có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ mạch máu não và suy giảm nhận thức ở nhóm bệnh nhân này. Aripiprazole cũng có thể được sử dụng để điều trị mê sảng và mất khả năng mở mí mắt kèm theo co thắt mi trong bệnh Parkinson.

Aripiprazole đang ngày càng thay thế các thuốc chống loạn thần thế hệ đầu tiên do tác dụng phụ được cải thiện. Sự điều hòa dẫn truyền thần kinh dopamine trong Aripiprazole đã làm giảm tác dụng phụ về vận động và chuyển hóa so với các thuốc chống loạn thần điển hình và không điển hình khác, do đó làm cho Aripiprazole trở thành một lựa chọn thay thế hợp lệ cho những bệnh nhân đang phải vật lộn với các tác dụng phụ dai dẳng hoặc hiệu quả thấp của thuốc hiện tại. Aripiprazole đã được chứng minh là làm giảm tỷ lệ nhập viện tâm thần, giảm các triệu chứng rối loạn vận động muộn, cải thiện chức năng nhận thức và giảm các yếu tố nguy cơ tim mạch, nồng độ lipid trong huyết tương và prolactin. Nó cũng đã phục hồi chức năng tình dục và giảm cảm giác thèm rượu ở những bệnh nhân nghiện rượu.

5 Liều dùng - Cách dùng của Aripiprazole

5.1 Liều dùng của Aripiprazole

5.2 Cách dùng của Aripiprazole

Khi dùng đường uống có thể uống cùng/cách bữa ăn.

Với bột đông khô thì mỗi 300mg bột hòa với 1,5ml nước vô trùng, lọ 400mg pha với 1,9ml nước vô trùng cho đến khi đạt nồng độ 200mg/ml để tiêm.

==>> Xem thêm về hoạt chất: Olanzapine điều trị tâm thần phân liệt

6 Tác dụng không mong muốn của Aripiprazole

Mặc dù tác dụng phụ của Aripiprazole tương tự như tác dụng phụ của thuốc chống loạn thần điển hình và không điển hình, mức độ của các triệu chứng ngoại tháp (EPS) và hội chứng chuyển hóa ít hơn do tính đặc hiệu của thụ thể. EPS như chứng đứng ngồi không yên, các đặc điểm của hội chứng Parkinson như run khi nghỉ và dáng đi lê bước, phản ứng loạn trương lực cấp tính, cơn vận nhãn, chứng opisthotonos và rối loạn vận động muộn có thể kiểm soát được bằng benztropine hoặc natri benzoat.

Aripiprazole có liên quan đến việc làm giảm tỷ lệ tăng cân, tăng cholesterol máu, rối loạn điều hòa glucose, các bất thường về tim mạch và tăng prolactin máu. Tăng prolactin máu có thể biểu hiện dưới dạng tiết nhiều sữa, chứng vú to ở nam giới, rối loạn chức năng tình dục, vô kinh hoặc chảy máu ngoài chu kỳ.

Các tác dụng phụ khác có thể xảy ra của Aripiprazole bao gồm buồn ngủ, buồn nôn, nôn, bồn chồn và chóng mặt.

Việc sử dụng thuốc chống loạn thần cần thận trọng ở người lớn tuổi vì nó có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm hội chứng tiết hormon chống bài niệu không phù hợp (SIADH) hoặc hạ natri máu. Do đó, điều quan trọng là phải theo dõi natri trong quá trình bắt đầu và điều chỉnh liều lượng. Trẻ em và thanh thiếu niên dễ bị EPS, tăng cân và các tác dụng phụ chuyển hóa khác hơn bệnh nhân lớn tuổi.

FDA gần đây cũng đã xác định mối liên quan giữa việc sử dụng Aripiprazole và sự thôi thúc bắt buộc hoặc không thể kiểm soát được trong việc quan hệ tình dục, cờ bạc, ăn uống say sưa và mua sắm. Trẻ em và thanh thiếu niên dễ bị EPS, tăng cân và các tác dụng phụ chuyển hóa khác hơn bệnh nhân lớn tuổi.

Tác dụng phụ hiếm gặp có thể bao gồm hội chứng ác tính thần kinh, bất thường chức năng gan và vàng da, co giật và mất bạch cầu hạt.

Giống như các thuốc chống loạn thần khác, Aripiprazole được FDA đưa ra cảnh báo về nguy cơ gia tăng biến cố mạch máu não và tử vong ở bệnh nhân cao tuổi mắc chứng rối loạn tâm thần liên quan đến rối loạn nhận thức thần kinh chính và ý nghĩ tự tử ở trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên.

7 Tương tác thuốc của Aripiprazole

==>> Mời quý bạn đọc xem thêm: Risperidon điều trị hưng cảm trong rối loạn lưỡng cực

8 Thận trọng khi sử dụng Aripiprazole

Dùng Aripiprazole thận trọng cho người:

• Bệnh mạch máu não.
• Trẻ em.
• Người có bệnh tim mạch.
• Người tiền sử co giật.
• Phụ nữ có thai.
• Người có các tình trạng dễ khiến huyết áp giảm.
• Người có nguy cơ bị co giật.
• Phụ nữ cho con bú.
• Người bệnh Parkinson.
• Người dùng thuốc ức chế CYP3A4.
• Người từng có vấn đề giám sát rung động.
• Người cao tuổi.
• Người tiền sử khoảng QT kéo dài.
• Người có triệu chứng rối loạn tâm thần liên quan với mất trí nhớ.
• Người bạch cầu trung tính, bạch cầu thấp.
• Người đái tháo đường.
• Người bị mất nước.
• Người tăng huyết áp.
• Người có chứng mất trí nhớ Lewy.
• Người dùng thuốc kháng Cholinergic.
• Người tiền sử co giật.
• Người thể dục gắng sức.
• Người suy gan nặng.
• Người chuyển hóa CYP2D6 kém.
• Người nguy cơ co giật.
• Người dùng thuốc cảm ứng CYP3A4 >2 tuần.
• Người dùng thuốc ức chế CYP3A4.
• Người nguy cơ viêm phổi do hít.
• Người tiếp xúc nhiệt độ cao.

Thiết lập các phép đo cơ bản về huyết áp (lặp lại sau ba tháng và hàng năm), cân nặng (đo lại ở tuần 4, 8 và 12), chiều cao, BMI, chu vi vòng eo, điện giải, chức năng gan, nồng độ Glucose huyết tương lúc đói (lặp lại trong ba tháng và hàng năm), bảng lipid, thang đo chuyển động không chủ ý bất thường (lặp lại hàng tuần trong hai tuần sau khi bắt đầu hoặc tăng liều) và kết quả khám mắt.

Cân nhắc chuyển đổi thuốc chống loạn thần nếu tăng cân lớn hơn hoặc bằng 5% trọng lượng cơ thể ban đầu của bệnh nhân.

Theo dõi công thức máu của bệnh nhân thường xuyên trong vài tháng đầu ở những bệnh nhân bị giảm bạch cầu hoặc giảm bạch cầu trung tính từ trước.

Theo dõi chặt chẽ natri huyết thanh khi bắt đầu hoặc điều chỉnh liều ở người lớn tuổi.

9 Aripiprazole giá bao nhiêu?

Aripiprazole 5mg, 5mg, 15mg, 20mg, 30mg giá bao nhiêu hay các dạng bào chế khác của Aripiprazole có giá bán như thế nào là điều rất khó để đưa ra được mức giá chung nên bạn có thể tham khảo tại Trung Tâm Thuốc Central Pharmacy.

10 Nghiên cứu hiệu quả và an toàn của Aripiprazole trong điều trị bệnh tâm thần phân liệt

Mục đích: Tiến hành tổng quan, tóm tắt về hiệu quả và độ an toàn của Aripiprazole trong điều trị bệnh tâm thần phân liệt.

Phương pháp: Tìm kiếm tài liệu được thực hiện trong PubMed, Thư viện Cochrane, LILACS và Trung tâm Đánh giá và Phổ biến các bài báo được xuất bản cho đến ngày 31 tháng 3 năm 2017. Chúng tôi bao gồm các đánh giá có hệ thống với các phân tích tổng hợp về các thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng đánh giá hiệu quả và /hoặc sự an toàn của Aripiprazole đối với bệnh nhân tâm thần phân liệt. Hai tác giả thực hiện độc lập việc lựa chọn nghiên cứu, trích xuất dữ liệu và đánh giá chất lượng. Phương pháp Phân loại các Khuyến nghị Đánh giá, Phát triển và Đánh giá (GRADE) và công cụ Rủi ro sai lệch trong đánh giá có hệ thống (ROBIS) lần lượt được sử dụng để đánh giá chất lượng của bằng chứng và nguy cơ sai lệch trong các đánh giá.

Kết quả: Mười bốn nghiên cứu đã đáp ứng các tiêu chí thu nhận. Aripiprazole cho thấy hiệu quả tương tự như thuốc chống loạn thần điển hình và không điển hình (trừ olanzapine và Amisulpride). Aripiprazole gây tăng cân và thay đổi nồng độ glucose và cholesterol thấp hơn đáng kể so với Clozapine, risperidone và olanzapine. Ngoài ra, Aripiprazole gây ra ít tác dụng phụ ngoại tháp nói chung hơn đáng kể, ít sử dụng thuốc chống hội chứng Parkinson và chứng đứng ngồi không yên hơn so với các thuốc chống loạn thần thông thường và risperidone. Chất lượng tổng thể của bằng chứng trong các đánh giá dao động từ "rất thấp" đến "trung bình", chủ yếu là do nguy cơ sai lệch của các thử nghiệm ban đầu, sự không nhất quán và thiếu chính xác trong kết quả. Theo công cụ ROBIS.

Kết luận: Aripiprazole cho thấy hiệu quả tương tự như các thuốc chống loạn thần khác và có độ an toàn tốt hơn so với các thuốc chống loạn thần điển hình (tức là ít tác dụng phụ ngoại tháp) và không điển hình (tức là ít thay đổi chuyển hóa hơn).

11 Các dạng bào chế phổ biến của Aripiprazole

Aripiprazole được bào chế dưới dạng:

Viên nén  5, 10, 15, 20, 30mg dùng đường uống, tiện lợi sử dụng, được nhiều người lớn ưu tiên sử dụng, nhất là ở người lớn nhờ sự tiện lợi, dễ sử dụng.

Dung dịch tiêm bắp 7,5mg/ml.

Bột pha tiêm 1mg/ml.

Dung dịch uống 1mg/ml tiện lợi dùng để tính liều nhỏ, trẻ dễ sử dụng.

Viên nén trần tan trong miệng 10, 15mg.

Các dạng đường uống vẫn là lựa chọn được nhiều người tin dùng còn với đường tiêm do hấp thu, hiệu quả tốt nên phù hợp với tình trạng nặng và dưới sự kiểm soát của bác sĩ.

Biệt dược gốc của Aripiprazole là: Abilify MyCite; Aristada; Abilify Aripiprazole 10mg, 5mg, 15mg, 30mg; Abilify Asimtufii; Abilify Maintena.

Các thuốc khác chứa Aripiprazole là: Poziats, Abilify, Aripiprazole Normon 5mg, Aripiprazole 2mg Tablets USP,...

12 Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Esther Letícia Amorim Ribeiro, Tácio de Mendonça Lima, Marcio Eduardo Bergamini Vieira, Sílvia Storpirtis, Patricia Melo Aguiar (Ngày đăng 15 tháng 6 năm 2018). Efficacy and safety of aripiprazole for the treatment of schizophrenia: an overview of systematic reviews, Pubmed. Truy cập ngày 26 tháng 8 năm 2023
2. Tác giả Nikita Gettu; Abdolreza Saadabadi (Ngày đăng 16 tháng 5 năm 2023). Aripiprazole, Pubmed. Truy cập ngày 26 tháng 8 năm 2023
3. Chuyên gia của Mims. Aripiprazole, Mims. Truy cập ngày 25 tháng 8 năm 2023
4. Chuyên gia của Pubchem. Aripiprazole, Pubchem. Truy cập ngày 26 tháng 8 năm 2023